DOLINY RACZKOWA I JAMNICKA Jest to druga - obok Dol. Zimnej Wody i Starole�nej -- bli�niacza para dolin na pd. stokach Tatr. Podchodzi ona pocl grzbiet g��wny mi�dzy Rohaczem P�aczliwym a B�yszczem, liczy 9 km d�ugo�ci i 35 kml powierzchni. Uk�ad ca�ego syste- mu posiada regularny kszta�t litery "Y". Odga��zienie orogra- ficznie prawe nosi nazw� Dol. Jamnickiej (Jamnicka dolina, 18 km�), orograficznie lewe - Dol. Haczkowej (Ra�kova dolina, 15 km2). Obie odnogi, rozdzielone pi�kn� grani� Otarga�c�w, zbiegaj� si� w dole w 2-kilometrowy odcinek wsp�lny, zw. Dol. W�sk� (Uzka dolina, 2 kmz). U wylotu tej ostatniej leiy na wysoko�ci ok. 885 m osiedle turystyczno-wypoczynkowe zc zdrojem smakowitej szezawy. Najwy�szymi punktami w oto- czeniu obu dolin s� wierzcho�ki Bystrej (2248 m) i Raczkowej Czuby (2194 m). Wci�cie obu odga��zie� w stosunku do opasuj�cych je grzbiet�w naleiy do rekordowych w Tatrach: 600-1000 m. Poniewa� stoki s� przewa�nie trawiaste, w zimil� schodz� z nich lawiny zaliczane do najwi�kszych w ca�ym �uku Karpat. Mimo powierzchniowej przewagi Dol. Jamnickiej, w imiennictwie miejscowym dominuj�c� pozycj� zajmuje nazwa Dolina flaczkowa, kt�ra bywa u�ywana na okre�lenie ca�e.�,o systemu. Otoczenie dolin zbudowane jest ze ska� krystalicznych gnejs�w i granit�w. Na rze�bie silne pi�tno wycisn�y lodowce, po2ostawiaj�c �adnie uformowane kot�y, skaliste progi, typo- we ��oby, wreszcie niecki staw�w i wa�y moren. Nazwa Dol. Raczkowej pochodzi zapewne od nazwiska, Dol. Jamnickiej - od wybitnie pasterskiej wsi Jamnik, kt�ra w niej wypasa�a stada. Pasa�y tu tak�e wsie Przybylina, Kokawa, Wawrysz�w. Przez obie doliny wiod�y znane zb�jnickie perci z Podhala na po�udnie. Cz�sto o nich m�wili starzy zakopianie, kt�rzy wie- dzieli o skarbie ukrytym na grani nad Raczkow�, w miejscu, ka s�onko no ier ' za�wieci na �w. Miha�a". Pierwszyrn p W'J'J znanym turysta by� w Dol. Raczkowej Robert Townson w r. 1793. W 20 lat po nim w�drowa� tu dwukrotnie s�yn- ny G�ran Wahlenberg, wchodz�c na dwa okoliczne szczyty. Od Zejsznera poczynaj�c zachodzili do obu dolin naukowcy DOLINA RACZKOWA 453 zoe� � WOtOWlEC I KO�OZYSTA NAD JARZ.IBc2^ �SIWA P t )PP ooz reu \ zoea R zkoW1\ wREClY�SK1 W zoey I JARZAB ZY W ^� Sf�WY ,P07 cI Ptaczuwr l � KAMIENISTA lllB I l RACI_KO cZUBA \ � I � ,711 .��� lPl� 2Phredki 'i� . �� f,i r Y / ltSP 8tY51C1 \ 1 WSr't \ ' / � Y � � Ko"�RAt � �Fv � l BYSTRA z_ma = 1 wrlN� wAouRA �� r O OK t050 MALA SMREK / I L Y l _ 1 K fliy l Byaf Sf � \ i _ > WYINIE I ; ZADNIA OPA C i ^ \ � Z orARoA�cE 3 Io I � �\ z ' /ARAWEc \\ NllwIE � zoee t111 PRZEDNIAKOPA _ I � .1 ,IB) I IPl1 O� lPP, I SZCZERBAWY \\ � r JEIOWA ZD�S S SZEROKI UPtAZY oK. rBPo a I �'frsycs I(lIN ZOIP I O NIINIA NAOVRA I u M ' o \ r \ i I \ .;.,czyak \ \ \ IPlP \ \ \ ,/ .FO O~ 1581 I 1 3 � p� � N!f y � o \ f�k I r KtINOWATE _ 1e o � � eF ,seyPr KECZKA ' O t t \ j 2 v I 'KRYWAN � �! \ ; � Hor)yce i I KollDlskn ,Ib) ,- .... f KoPA r PODBA�SKA \ l loze0 I 7 n � � � � � l sDRowr "' Radyi:rc)e �� _ _ � � \ NRAOEK / � nedt4kemi I / 1 I Gebs;ki � � I S ROKndNY \ HROOWO KOKAWSKI MOS7 Arzszlnowa Pa N POTOCZKI t I� � \ ib e PM � . �" \ S ,�9 gielP b PRZYBYLINA � RAcIKow� Gt�� km Rohacka Przei�cz (1955 m) 2. Kocio� Rohacki; 3. Ni�nia Kotlina� 9. �r�d�o , �neralne KwaBna Woda� 5. �Lr�d�o siarkowodorowe Jajc�wka; 6. Pole campin- ,��Dwe (zob. d. 183a)� 7. (O�rodki wypazynkowe (zob. d. 176c); 8. Hotel "Eaperanto" lkansen (zob. d. 175 . T 454 DOLINA RACZKOWA polscy. W r. 1878 zwiad geologiczny przeprowadzi� Alojzy Alth, flor� bada� Boles�aw Kotula (1879-85). Przed I wojn� �wiatowa zacza� swe prace petrograficzne Stefan Kreutz. Morfologi� polodowcowa i stawy bada� Jerzy M�odziejowski (1932-35), problematyka pasterska zajmowa�a si� Zofia Ho�ub-Pacewi- czowa (1926-28), a zapisy nazewnicze Tadeusza Zwoli�skiego (g��wnie z lat 1929-35) sa dzi� wykorzystywane nawet przez autor�w s�owackich. Pierwsze schronisko turystyczne urzadzi� K�ST w r. 1929 w nie istniejacej ju� gaj�wce na zach. zboczu Ni�niej Magury. Parowiekowa gospodarka ludzka spowodo- wa�a zmiany w szacie ro�linnej dolin i pociagn�a za soba rozprzestrzenienie si� tzw. ro�lin synantropijnych. Ruch turystyczny jest znaczny, baz� stanowia domy wcza- sowe u wylotu doliny, a w lecie przede wszystkim du�e pole namiotowe (d. 183a). Do niedawna wiosn� �ciagali tu narcia- rze wysokog�rscy - opisy wspania�ych tras zjazdowych publi- kowa�y "Krasy Slovenska" (m. in. 1984). 183. SZOS� Z PRZYBYLINY Wylot Dol. Raczkowej i�czy z Drogq. Mtodo�ci (d. 175) i wsiq Przybylin� droga bita. W sezonie tylko 2 razy dziennie kursujd t�dy autobusy, wielu turyst�w musi jg wi�c pokonywa� pieszo. Dtugo�� trasy 3,5 km, r�nica poziom�w 100 m - 45 min (,[.40 min). Zn. zielone. Trasy rowerowe. 183a Z tzw. Wy�niego Ko�ca wsi Przybylina (770 m) dochodzimy obok hotelu "Esperanto" i skansenu "Muzeum Ziemi Liptow- skiej" do mostu na Raczkowym Potoku (Raczk�w Most, 780 m). Za mostem przyst. autobusowy "Dol. Raczkowa". Ku pn. odga- ��zia si� tu waska szosa otwarta dla samochod�w. Wiedzie ona na prawo od potoku - niska terasa zalewowa, w�r�d p�lek i ubogich pastwisk. Potok na tym odcinku by� kiedy� �owis- kiem pstrag�w. Na pn. pot�ne garby Je�owej (2045 m) i Wielkiego Bara�ca (2184 m), mi�dzy kt�rymi wy�ania si� profil grani Otarga�c�w. Na wsch. grupa Krywania (2494 m). - 1,1 km le�nicz�wka. Drog� cz�sto w�druj� stada kr�w. Zaczynaj� si� lasy. - 3 km na lewo od drogi, w�r�d drzew, du�e pole namiotowe (60 000 m3), jedno z dw�ch zlokalizowa- nych u podn�y Tatr Zachodnich (drugim jest autocamping w Orawicach - d. 201b), najta�sze pod Tatrami. Na terenie "Chaba Jakubina" z 50 miejscami, 10 4-osobowych domk�w i POLINA RACZKOWA 455 restauracja. Dalej przyst. autobusowy "Przed Raczkowa" (Pred Ra�kovou). Z prawej (od wsch.) dochodzi d. 176b. 3,5 km wylot Dol. Raczkowej (Waskiej, Ra�kova dolina, 183b 885 m). Od Drogi M�odo�ci 45 min (140 min). U wylotu doliny spotykaja si� szlaki 176 i 182-191. Droga bita wg��bia si� p�tla w wylot doliny (mostek) i wraca na jej zach. stron� (d. 176c). U wylotu Dol. Raczkowej (Waskiej) znajduja si� le�nicz�wka punkt informacyjny TANAP i kilka o�rodk�w wypoczynkowych (zob. d. 176c). W r. 1934 K�ST zbudowa� przy Raczkowym Poto- ku schronisko (50 miejsc), tzw. Przybyli�ska Chat�. Wyko�czone w r. 1935, zosta�o ono w 1944 spalone przez Niemc�w. Na wznie- sieniu nad zdrojem Kwa�nej Wody (d. 184b) J. Ha�ch z Przy- byliny wzni�s� przed wojna du�y pensjonat (Harichovo letovisko), ok. 1955 r. przemieniony w Sanatorium M�odzie�owe im. Janka KrA'la, a od r. 1959 - w dom wypoczynkowy fabryki radiowej "Tesla" z Liptowskiego Hradku. 184. Z PRZYBYLINY STAR� DROG� Odmiana pieszego doj�cia do wylotu Dol. Raczkowej - cie- kawsza i przyjemniejsza od drogi szos� (d. 183). Przed laty wi�dt t�dy szlak turystyczrcy. Jesienig orzechy laskowe. 4 km, r�nica wzniesie� 115 m - ni.espefna 1 godz. (.�45 min). Z tzw. Wyiniego Ko�ca wsi Przybylina (770 m) wychodzi ku pn. w przed�u�eniu poprzecznej uliczki dro�yna terenowa, przecinajaca Drog� M�odo�ci (d. 175f) i wiodaca zrazu w sporym oddaleniu od Raczkowego Potoku. P�lka i �aki poprzerastane s� malowniczymi zaro�lami i pasami krzew�w, m.in. leszczyn. Po przej�ciu 3 km (45 min, .�35 min) przekraczamy przykop� zw. Dziedzi�ska Woda (Dedinsk� voda), 100 m dalej dochodzac do jazu, kt�ry strug� t� od�acza od Raczkowego Potoku. W odleg�o�ci 70 m na pd. zach. od jazu bije z �aki silne i oryginalne *�r�d�o siarkowodorowe, zw. przez miejscowych Jaj- c�wka (Vajcovka). Charakterystyczna wo� wyczuwa si� z daleka. Z dna zbiorniczka wydobywa si� z bulgotem gaz, z czego starzy Liptacy potrafili wr�y� zmiany pogody. Woda jest do�� smaczna. W otoczeniu kilka mniejazych �r�de�. Dalej droga wiedzie r�wnolegle do Raczkowego Potoku, zbli- t.e�jac si� nad jego zach. brzeg (typowe drzewostany i zaro�la nadrzeczne z bogata fauna ptasia). Ma ona jui tu charakter drogi jezdnej. Po lewej domy wypoczynkowe, a mi�dzy nimi 184a 184b ��a DOLINA RACZKOWA obudowany *zdr�j orze�wiaj�cej i b. smacznej szczawy, zw. Kwa�n� Wod� (...
jagaw7