Michael Carrithers. „Dlaczego ludzie mają kultury?”
Rozdział 8 – Naukowy straszak. (str. 183 – 219)
Wstęp do rozdziału.
- człowiek – kształtuje społeczeństwa i kultury, nie tylko jest im podległy; jest to możliwe dzięki specjalnym umiejętnościom, nazwanym przez Carrithersa współistnieniem. Umiejętnościami tymi są:
o inteligencja społeczna
o intensywna świadomość siebie-i-innego
o twórczość
o myśl narracyjna
- natura ludzka = różnorodność społeczna i kulturowa
- antropologia – jest wynalazkiem ludzkości; sama stanowi część ludzkiego doświadczenia społecznego; tym samym antropologowie, z racji uprawianego zawodu, musza podawać w wątpliwość własne założenia (sic!)
- etnografia – źródło wiedzy o ludzkiej różnorodności; archiwum ludzkich możliwości;
- praca etnografa:
o wyliczenie cechy jakiegoś ludu
o ustalenie związków między poszczególnymi cechami
- etnografowie muszą podchodzić do nauki osobiście, aby reagować bezpośrednio na bodźce; w ten sposób wiedza antropologiczna staje się osobistą wiedzą o konkretnych ludziach w konkretnym miejscu i czasie;
- wiedza antropologiczna (która jest zrelatywizowana, a nie absolutna) złożona jest z różnych elementów:
o wiedzy potocznej (np. opowiadanie)
o wiedzy paradygmatycznej (produkt zbiorowy w danej instytucji w danym czasie)
Podrozdział 1: Sztuka czy nauka? (str. 188)
Wyciąganie wniosków z doświadczeń etnograficznych na przykładzie tekstu „Religii Nuerów’ (ang. „Nuer Religion”) E. E. Evans-Pritcharda.
- Dan Sperber i jego punkt widzenia:
o Antropologia może być stosunkowo obiektywna, jeśli nie opiera się na etnografii i etnograficznych badaniach terenowych;
- We współczesnej etnografii – świadectwo nie jest czystym opisem, a interpretacją o nieokreślonym znaczeniu empirycznym: nie znamy jednoznacznie przedmiotu stwierdzenia ani jego autora
- Carrithers nie zgadza się z podejściem Sperbera
Podrozdział 2: Naukowy straszak (str. 190)
Znaczną częścią tego rozdziału, jak to określa sam autor, jest „obszerna, ale konieczna dygresja”.
- dochodzenie do problematyki antropologicznej poprzez inne nauki (np. botanikę czy fizykę);
- dużo bla, bla, bla...
„Zmodyfikowany realizm socjologiczny” (autorzy: Michael Plangyi, John Ziman i Ian Hacking):
- przedmiot – ma różne reprezentacje; mogą one współzawodniczyć ze sobą lub być po prostu alternatywne;
- nauka ma zarówno historię społeczną, jak intelektualną;
- „Zamiast uważać, że nauka zmienia ludzki świat, powinniśmy raczej traktować ją jako coś osadzonego w ludzkim świecie”;
Charakterystyka pojęcia „Wiedzy rzetelnej”, wprowadzonego przez Zimana.
- rozumienie wiedzy naukowej składa się z 3 elementów:
1) społeczność tych, którzy wiedzą, oraz...
2) tego, co mogą zgodnie postrzegać, oraz... możliwość zgodnego postrzegania
3) tego, w czym dochodzą do porozumienia.
Ad. a) społeczność – wszyscy, którzy mogą postrzegać i relacjonować zjawiska (zasadnicza powszechność);
- nauka – wspiera się na zgodności postrzegania (tj. gdy ludzie potrafią podobnie postrzegać rzeczy, zjawiska – tzn. potrafią podobnie rozpoznawać wzorce);
- rozpoznawanie wzorców:
1) wzorzec – jest po prostu wzorcem; nie jest sądem – nie może być prawdziwy lub fałszywy, choć może być dobrze lub źle nakreślony = mniej lub bardziej wierny;
2) wiadomość – pomaga umieścić „obraz wzorca” w „archiwum obrazów”
3) archiwum – to koronkowy splot obrazów i związanych z nimi wiadomości;
- zdolność postrzegania wzorca nie jest tym samym, co zdolność jego wytwarzania
Nawiązanie do R. Firth’a → badania terenowe w Polinezji.
Międzykulturowe rozumienie narracji:
- antropologowie posługują się nieformalnym, ale powszechnym kodem praktycznym, który chroni przed uproszczoną interpretacją wydarzeń;
Gilbert Lewis -> „Dzień błyszczącej czerwieni”.
- przykład plemienia Gnau z Papui-Nowej Gwinei
- praktykowanie wiedzy rytualnej:
o brak systematyki i celowości oraz instytucji zajmującej się wiedzą rytualną; przekazywanie wiedzy ustnie, bezokazyjnie;
Godfrey Lienhardt
- przykład plemienia Dinka
- sytuacja angażująca pewną liczę osób w danym czasie (zmienność)
- „Zbiorowa koncentracja”
--------
- Badania terenowe etnografa zwykle rozpoczynają się w zamęcie pomyłek i nieporozumień.
- Wiadomości towarzyszącej wzorcowi nie należy uważać za jedyną, prostą ani zamkniętą
- Nie musimy zakładać, że istnieje tylko określona liczba wzorców, które można odnaleźć w ludzkim życiu;
Podrozdział 5: Wzorce narracyjne. (s. 206)
Różne konteksty rozpoznawania wzorców; wzorce na różnych planach.
- narracja, jaką posługują się antropologowie, zakłada gruntowne intersubiektywne sprawozdanie z emocji, intencji, postaw i motywów. Antropologowie „czytają w umysłach” tak jak my wszyscy, dlatego też mogą się mylić. Negatywną stroną takiej perspektywy jest to, że nie ma gwarancji, iż zostały uwzględnione wszystkie szczegóły i punkty widzenia w danej sytuacji (wzorcu). Mimo to, synteza ta ma 5 z cech wzbudzających zaufanie (str. 212):
1) naprawdę zdaje relację z toku zdarzeń;
2) przypisanie postaw i motywów blisko i zrozumiale się wiąże z interakcjami między ludźmi
3) postawy te i motywy ujawnili uczestnicy zdarzeń
4) akcja niedwuznacznie i żywo odnosi się do konkretnych sytuacji życiowych u Tikopia; i wreszcie:
5) epizod, tak jak został opowiedziany, cechuje siła wyrazu i niezależność od sposobu, w jaki się nim posługuje Firth.
- Pierwsze cztery cechy są najistotniejsze dla wierności opowiadania
- Punkt 5 – dzięki niemu cała opowięść staje się czymś w rodzaju wspólnej własności – każdy może z niej skorzystać i użyć do zilustrowania różnych zagadnień.
Podrozdział 6: Evans-Pritchard kontra Sperber (str. 212)
Dokładniejsza analiza przykładów (nadmiar rytualnej ofiary u Nuerów) i ogólne gdybanie: „gdybu, gdybu, gdyb...bla, bla, bla”.
Evans-Pritchard -> rodzaj praktycznej wiedzy o wydarzeniach -> wiedza taka wyrasta ze strumienia zdarzeń – dzięki temu jej szczegóły stają się zrozumiałe.
Często najbardziej przekonujące świadectwa antropologów pochodzą z ich braku biegłości i z korekty omyłki.
Podrozdział 7: Od możności uzgodnienia do zgody (str. 216)
Rodzaje wiedzy; zakończenie.
2 rodzaje wiedzy:
- wiedza praktyczna
o używana w życiu społecznym; ma charakter osobisty, jest wiedzą osób, które się nią posługują w stosunku do innych osób
o aspekt gatunkowy -> można ją rozszerzyć na nowych ludzi i nowe okoliczności;
o transponowanie osobistej wiedzy społecznej na wiedzę pragmatyczną charakteryzuje etnografię jako dyscyplinę z właściwymi jej wartościami i cechami.
- Wiedza antropologiczna – musi pasować do bardziej abstrakcyjnego poglądu na ludzkie społeczeństwa i musi dać się korygować lub falsyfikować.
wroblelz