Język pragermański.pdf

Język pragermański

Język pragermański – rekonstruowany wspólny język ludów germańskich , wywodzący się z język a

praindoeuropejskiego. Prajęzyk rodziny języków germańskich .

Sytuacja językowa i etniczna Europy w okresie wspólnoty pragermańskiej

Wspólnota pragermańska – definiowana jako wspólnota języka i

religii l udów germańskich – powstała około pięciu wieków przed

naszą erą. Do początków IV w. n.e. używano stosunkowo

jednolitego języka pragermańskiego [1] . Był to okres dominacji

Rzymu i prawie na całym południu Europy i północy Afryki

mówiono wówczas po łacinie. Wcześniej jednak Półwyse p

Iberyjski i tereny dzisiejszej Francji zamieszkiwały ludy

posługujące się wczesnymi językami celtyckimi. Słowianie i

Bałtowie mieli swoje siedziby na terenach dzisiejszej Białorusi i

Ukrainy. Pozostała część Europy – północne tereny Niemiec,

Półwysep Jutlandzki i południe Skandynawii – znajdowała się w

większości we władzy Germanów.

Początki języka pragermańskiego

Zasięg geograficzny kultur Germanów w okresie

wspólnoty pragermańskiej

Początki języka pragermańskiego owiane są tajemnicą. Niektórzy

językoznawcy wysuwają ostrożne hipotezy, że język ten powstał w wyniku nawarstwienia się późnych dialektów

praindoeuropejskich [ 2] na bliżej nieokreślony substrat języków uraloałtajskich. Inne hipotezy wskazują raczej na

substrat azjanicki. Dowodem takiego właśnie przebiegu wydarzeń ma być fakt występowania we współczesnych

językach germańskich d użej liczby słów nieindoeuropejskiego pochodzenia – zwłaszcza tych związanych z morzem

i żeglugą, np. niem. See , ang. sea , niderl. zee , szwedz. sjö (rekonstruowana forma pragermańska – *saiwi- , *saiwa- )

obok indoeuropejskich nazw niem. Meer (por. pol. morze , łac. mare ). Należy tu jednak jeszcze cały szereg wyrazów

ogólnych, takich jak niem. trinken – ang. drink – szwedz. dricka (=pić; rekonstruowana forma pragerm. *drenk );

niem. Weib – ang. wife (=kobieta, żona; rekonstruowana forma pragerm.: *wiba ) [3] .

Innowacje fonetyczne i fonologiczne

W języku pragermańskim pojawiło się w stosunku do praindoeuropejskiego kilka innowacji. Przede wszystkim

zniknął ruchomy akcent wyrazowy, zastąpiony stałym akcentem padającym na samogłoskę tematyczną [ 4] .

Co się tyczy spółgłosek, odkryto w języku pragermańskim tzw. pierwszą przesuwkę germańską (odkrycia dokonał

Jakub Grimm) . Polegała ona na regularnej zmianie artykulacji niektórych spółgłosek (zob. prawo Grimma ).

Innowacje gramatyczne

Język pragermański zachował wiele praindoeuropejskich własności gramatycznych. Niektóre były systematycznie

rozbudowywane, tak że praindoeuropejski przegłos stał się podstawą nieregularnej odmiany czasownika (por. niem.

sehen – sah – gesehen , ang. see – saw – seen , szwedz. se – såg – sett ). Jednak już w języku pragermańskim

rozwinęła się obok tego odmiana regularna, oparta na dodaniu przyrostka dla form czasu przeszłego (por. niem.

lieb te , ang. love d , szwedz. älska de ). Również w języku pragermańskim rozwinęła się regularna odmiana

przymiotnika oparta na końcówce -n (por. niem. das blaue Haus : des blaue n Hauses ). Bardzo uproszczony został

Język pragermański

też praindoeuropejski system przypadków , z którego język pragermański zachował tylko mianownik , dopełniacz ,

celownik i biernik (por. opis deklinacji niemieckiej ) . Redukcji uległ też system czasów, z którego zachowały się

tylko formy czasu teraźniejszego i przeszłego trybów o znajmującego i łączącego.

Zob. też

• prajęzyk

• język praindoeuropejski

• metoda porównawcza

• języki germańskie

• języki indoeuropejskie

• języki świata

Przypisy

[1] Późne stadium języka pragermańskiego używanego na terenach Skandynawii między III a VII wieki em n.e. określane jest jako język

pranordycki.

[2] W kontekście początków języka pragermańskiego często zwraca się uwagę na zbieżności leksyka lne z rodziną języków celtyckich,

sugerujące istnienie językowej wspólnoty celto-germańskiej przed wyodrębnieniem się języka pragermańskiego.

[3] Wśród etymologów nie ma jednak zgody co do pochodzenia tych wyrazów. Istnieją teorie, że są to jednak wyrazy indoeuropejskie . Na

przykład w przypadku wyrazów ang. wife : niem. Weib zwraca się uwagę na fonetyczną zbieżność z tocharskim wyrazem kwīpe ( srom ),

rekonstruując praindoeuropejską formę ghwībh- .

[4] Obecności ruchomego akcentu wyrazowego w języku praindoeuropejskim dowodzą zaświadczone w językach historycznych opozycje:

sanskr. pitár- (=ojciec) : bhráthar (brat); gr. férō (niosę) : éferon (niosłem) : eferétēn (nieśli we dwoje). W językach germańskich

zaświadczony jest akcent stały, padający na sylabę rdzenia – goc. fádar , bróþar – niem. Váter : Brúder , ang. fáther : bróther .

Bibliografia

• Gołąb Zbigniew, Heinz Adam, Polański Kazimierz, Słownik terminologii językoznawczej , PWN, Warszawa 1970

• Indo-European Etymological Dictionary , Department of Comparative Indo-European Linguistics, Leiden

University, url: http:/ / www. indo-european. nl/ (http:/ / www. indo-european. nl/ )

• Szulc Aleksander, Języki germańskie , [w:] Bednarczuk Leszek (red.), Języki indoeuropejskie , t. II, PWN,

Warszawa 1988, str. 735-740.

• The American Heritage Dictionary of the English Language , Houghton-Mifflin, Boston 2000, url: http:/ / www.

bartleby. com/ 61/ (http:/ / www. bartleby. com/ 61/ )

Źródła i autorzy artykułu

Język pragermański Źródło : http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=24440632 Autorzy : 4C, Alx, Buldożer, Garcia 2.0, Nolik, Random, Skotos, Szymon9, WTM, 6 anonimowych edycji

Źródła, licencje i autorzy grafik

Plik:Pre-roman iron age (map).PNG Źródło : http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Pre-roman_iron_age_(map).PNG Licencja : Public Domain Autorzy : Classical geographer, Cwbm

(commons), Dbachmann, Fingalo, Frank Schulenburg, Glenn, Hayden120, It Is Me Here, Square87, Twice25

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported

http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: