Milne Aleksander Alan - Fredzia Phi-Phi.pdf - !rozpakowane - pthe

OD TŁUMACZA

Mam ogromną tremę, oddając Fredzię Phi-Phi w ręce Czytel-

ników. Jest to bowiem nowy przekład Winnie-the-Pooh, książki

znanej w Polsce jako Kubuś Puchatek. Kubuś Puchatek w tłuma-

czeniu Ireny Tuwim podbił serca kilku pokoleń Czytelników, stał

się jednym z ulubionych utworów dla dzieci i do tego stopnia

wrósł w naszą świadomość, że niektóre z powiedzonek bohate-

rów książki weszły do potocznego języka, nie mówiąc już o tym,

że Miś patronuje jednej z ulic w Warszawie. Po cóż więc wprowa-

dzać zamęt nowym przekładem?

Otóż Kubuś Puchatek różni się znacznie od swego angielskiego

pierwowzoru. Irena Tuwim, pragnąc przybliżyć polskiemu Czy-

telnikowi tekst oryginału, dostosowała go do kanonów obowią-

zujących w polskiej literaturze dziecięcej. Zmieniona została

warstwa stylistyczna utworu. W polskim tekście pełno jest spie-

szczeń i zdrobnień, które nie występują w oryginale, bohaterowie

przemawiają językiem dziecinnym, pewne fragmenty zostały po-

minięte, inne dopisane, a wiele dwuznaczności uzyskało jednoz-

naczną interpretację. A przecież Winnie-the-Pooh Milne'a to

książka adresowana nie tylko do dzieci, ale również do doro-

słych. W sumie Kubusia Puchatka należałoby raczej uznać za

adaptację, bardzo zresztą udaną, a nie przekład w pełnym sensie

tego słowa.

Fredzia Phi-Phi jest próbą dostarczenia polskiemu Czytelni-

kowi wiernego przekładu, o ile w ogóle wierny przekład tej ksią-

żki jest możliwy — roi się w niej bowiem od eksperymentów języ-

kowych, gier słów i neologizmów, z których każdy może być tłu-

maczony na wiele sposobów.

Już sam tytuł stanowiący imię głównego bohatera stwarza ta-

kie możliwości. Winnie-the-Pooh. który jest przecież płci męs-

kiej, nosi dziewczęce imię, bo Winnie to nic innego jak zdrobnie-

nie od Winifredy. Winnie to również imię pewnego niedźwiedzia

czy też niedźwiedzicy w londyńskim zoo, którego Christopher

Robin często odwiedza. Pooh natomiast zostało odziedziczone

przez Misia po łabędziu, który został tak nazwany dlatego, że —

jak wyjaśnia autor — ..kiedy się na niego zawoła, a łabędź zlekce-

waży nas i nie podpłynie, można zawsze udać. że wcale nam na

nim nie zależy i powiedzieć „Pooh!" Ale przecież Winnie-the--

Pooh nie jest dziewczynką i nikogo nie lekceważy. Sprawa imie-

nia jest więc do końca niejasna, zwłaszcza że ma ono też i inne ko-

notacje. Imię tytułowego bohatera jest więc kluczem do całej

książki — wprowadza nas w inne absurdy, kalambury i paradoksy.

Chciałam, aby polskie imię opierało się na podobnej zasadzie

co imię angielskie. „Pooh" zastąpiłam polskim „Phi", które to

słowo wydaje się być znaczeniowo bliskie i podobne w brzmieniu

do oryginału angielskiego. Więcej kłopotów sprawiło znalezienie

odpowiednika Winnie. Zgodnie z zasadą dochowania jak naj-

większej wierności oryginałowi należało znaleźć zdrobnienie od

Winifredy. Dwa najbardziej'nasuwające się na myśl imiona to

Winia i Fredzia. Za Winią przemawiało podobieństwo dźwięko-

we do oryginału angielskiego. Fredzia wydała mi się jednak za-

bawniejsza i bardziej wyrazista. Zapewne wielu czytelników

zdziwi się, a nawet oburzy: „Fredzia? Jak można nazwać pluszo-

wego niedźwiadka Fredzia!" I będzie to reakcja zamierzona

i oczekiwana przez autora oryginału. Bo imię to właśnie ma dzi-

wić i intrygować.

Wielbiciele Kubusia Puchatka nie spotkają tu również Krzy-

sia, Kłapouchego, Kangurzycy i Maleństwa. Ich miejsce zajęli

Krzysztof Robin, Iijaa, Kanga i Gurek. Pozostał natomiast Pro-

siaczek, Królik i Sowa. Fredzia Phi-Phi tropi Łysicę i Łesicę,

a nie łasiczkę i lisa jak Kubuś Puchatek, poluje na Sonia, a nie na

Słonia, wyrusza na Ekspertycję, a nie na Przyprawę, a zarówno

on, jak i jego przyjaciele przemawiają trochę bardziej „doro-

słym" i — jako że przekłady starzeją się szybciej niż utwory ory-

ginalne — bardziej współczesnym językiem.

Pracując nad tym przekładem, pragnęłam uczynić go takim,

aby sprostał zarówno oczekiwaniom dzieci, jak i dorosłych (choć

przede wszystkim do tych ostatnich skierowana jest niniejsza

przedmowa). Chciałabym, aby dorośli bawili się dobrze, czytając

wspólnie z dziećmi tę książkę, a dzieci wracały do niej chętnie,

gdy dorosną.

Starałam się trzymać możliwie najściślej oryginału, nie popa-

dając jednak w filologiczną dosłowność, która może wyrządzić

oryginałowi więcej szkody niż wolne tłumaczenie. Jest wiele

fragmentów w tej książce, które mogą się wydać dziwne i niez-

grabnie przełożone. Są to zazwyczaj zabiegi mające na celu od-

danie niezwykłego języka oryginału, który w niepowtarzalny

sposób łączy cechy specyficzne dla mowy dziecka z elementami

stanowiącymi parodię języka używanego przez niektórych doro-

słych.

W praktyce i teorii przekładu artystycznego mówi się często

o dwóch skrajnych tendencjach — przybliżaniu oryginału do

Czytelnika i przybliżaniu Czytelnika do oryginału. Nie trzyma-

łam się niewolniczo żadnej z tych zasad, próbując pójść na roz-

sądny kompromis, choć muszę przyznać, że skłaniam się bardziej

ku tej drugiej tendencji. Jest to z pewnością widoczne w tłuma-

czeniu mruczanek i wierszyków, gdzie starałam się przystosować

język polski do rytmu, prostoty i celowej nieporadności orygina-

łu, łamiąc przy tym nierzadko konwencje obowiązujące w pols-

kiej poezji dla dzieci. Ale przecież także w języku angielskim

Winnie-the-Pooh jest utworem wyjątkowym i nowatorskim, nie

wyrastającym bezpośrednio i naturalnie z tradycji angielskiej li-

teratury dziecięcej. Chciałabym, aby podobne wrażenie odebrał

polski Czytelnik.

Na zakończenie pragnę podkreślić, że nie jest moim zamiarem

kwestionowanie niewątpliwych zalet Kubusia Puchatka. Fre-

dzia Phi-Phi i Kubuś Puchatek to dwie różne postacie. I nie wia-

domo, do kogo wolałby przyznać się Winnie-the-Pooh. Możliwe,

że do kogoś jeszcze innego.

MONIKA ADAMCZYK

Milne Aleksander Alan - Fredzia Phi-Phi.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: