Nowy testament zbiór 217 pism różnych autorów, które powstały krótko po śmierci Jezusa. Pełna ich lista znajduje się w 1 Dekrecie IV Sesji Soboru Trydenckiego 4 II 1546 r. Najdawniejszy, pełny spis 27 pism NT zachował się w Liście Wielkanocnym św. Atanazego, biskupa Aleksandrii.
Wymienia w nim księgi wchodzące w skład NT:
- 4 Ewangelie wg Mateusza, Marka, Łukasza, Jana,
- Dzieje Apostolskie,
- 7 listów tzw. katolickich,
- 14 Listów Pawła
- Objawienie Św. Jana.
Ew. św. Marka najstarsza ewangelia, napisana ok. 70 r., n.e. Marek był prawdopodobnie sekretarzem i towarzyszem św. Piotra i spisał jego nauki jeszcze za życia Piotra lub krótko po jego śmierci. Jedyny ewagelista, który mówi nam o nastrojach Jezusa. Tylko u niego Jezus spogląda z gniewem na faryzeuszów.
Ew. św. Łukasz – odwołuje się do wcześniejszych źródeł pisanych i tradycji ustnej. Jedyną datę w całym NT znajdujemy u niego w 3 rozdz. Ewangelii datującą wystąpienie Jana Chrzciciela w 15 r., panowania Cesarza Tyberiusza.
Ewangelia wg św. Jana z datą powstania nie ma już kłopotu. Początkowo uważano, że pochodzi z przełomu II/III w. Sprawę rozstrzygnęło znalezienie w Egipcie papirusu z fragm.18 rodz. Ewangelii (papirus Rylands)- 120-130 r.n.e, i książki papirusowej z całą prawie Ewangelią św. Jana. (papirus Bodmer 2) - ok. 200 r.n.e.
W miarę upływu czasu rosła liczba chrześcijan, którzy nie widzieli nawet Jezusa. Trzeba im było wyjaśniać wszystko np. łamanie chleba, ostatnią wieczerzę, śmierć i mękę Pana. Przyjmując chrzest należało również tłumaczyć jak żyć w zgodzie z nauką, opowiadać Jego własne słowa, przypowieści, jego czyny. Później te powiedzenia, przypowieści zaczęto zbierać i spisywać. Nie wszystkie przetrwały do naszych czasów.
Co wiemy na pewno o Jezusie:
- 28-30 r. pewien czł. imieniem Jezus, głosił w Palestynie bliskość Królestwa Bożego, gromadził uczniów i tłumy. Wszyscy Go jednak opuścili, gdy władze żydowskie skazały go na śmierć. Umarł ukrzyżowany z rozkazu Poncjusza Piłata.
- Po śmierci Jezusa jego uczniowie najpierw w Jerozolimie, potem w całym imperium zaczynają głosić Dobrą Nowinę. Nauczają, że Jezus zmartwychwstał i żyje.
- Uczniowie Jezusa nie od razu zaczęli spisywać jego słowa.
Wyróżnia się 3 etapy tworzenia Nowego Testamentu:
- złożoność problemu
- ciągłe zmiany stanu wiedzy
- brak obiektywizmu wynikający z naszych korzeni chrześcijańskich
Prąd zapowiadający chrześcijaństwo - judaizm aleksandryjski, brakowało proroka takiego jak Jezus, wiele idei wspólnych. Ch. powstało z zetknięcia kilku religii i nurtów myśli
Naukowe badania Biblii od XIX w., + hipotezy, że Jezus to postać fikcyjna, koncepcja tzw. Jezusa filozoficznego. Wiedza o Jezusie pochodzi gł. ze źródeł chrześcijańskich, skromnych i nieraz sprzecznych, a więc niewiarygodnych. Współcześni nie zauważyli Jezusa, żydowskie źródła milczą, mimo że był Żydem i wśród nich działał uważał się za Mesjasza, na którego Żydzi czekali. Także rzymskie źródła milczą. Jezus ważny tylko dla grona uczniów, nie było ich wielu, gminę jerozolimską szacuje się na ok. 300 osób
Współcześni Jezusa nie zauważyli Go, w przeciwieństwie do Jana Chrzciciela, o którym mówią źródła chrześcijańskie, żydowskie, rzymskie i mandejskie. Jego wyznawcy – mandejczycy/sabejczycy żyją do dziś (ok. 200 tys. w Iraku i irańskiej prowincji Chuzestan) – to czwarta religia monoteistyczna. Najważniejszym pismem dla jej wyznawców jest Księga Jana Chrzciciela, Jezus jest uważany za ucznia Jana Chrzciciela. Rozwój chrześcijaństwa postępuje w wieku II i nasila w III w. Na Wsch. przenika na wieś i przekracza granice Cesarstwa, na zach. przebiega wolniej. Większe miast Afryki pół Hiszpanii, Galii, Brytanii, krajów nadreńskich, naddunajskich, dalmatyńskich mają już gminy przed Konstantynem. Ch. dociera do wszystkich warstw społ.
Saduceusze – arystokracja kapłańska, przewodniczą obrzędom w świątyni, konserwatyści, trzymają się ściśle Prawa pisanego, odrzucają wszelkie nowości w kwestii wiary, wrogość wobec ruchów mesjańskich, które mogą naruszyć ustalony porządek. Udzielają poparcia władzy rzymskiej, która ten porządek utrzymuje. Nie interesuje ich nawracanie pogan.
Faryzeusze – oddzieleni, maja największe wpływy, uważają się za tych, którzy najściślej trzymają się prawa. Chcą uczynić płot dookoła Tory. Przejawiają ogromną troskę o czystość rytualną. Włączają do swojej nauki pojęcia zaczerpnięte z innych filozofii np. irańskiej (wiara w ostateczne zmartwychwstanie bądź wszystkich bądź tylko wybranych). Mają poparcie mas, bo zwracają się do ludu, nie elit, wg nich każdy Żyd ma znać Pismo, zakładają związki, stowarzyszenia bez hierarchii, biorą czynny udział w życiu społ. Wierzą w zapłatę po śmierci i zmartwychwstanie (jako jedyni z sekt żydowskich).
Elementy nauczania faryzeuszy nieobecne u esseńczyków: nakaz miłości bliźniego warunkiem zbawienia, jeżeli wybaczymy bliźniemu, Bóg wybaczy i nam, zasada zwyciężania zła dobrem, bo dobro ma większą siłę.
Zeloci – żarliwi, nieprzejednani, agresywni, pragną przy pomocy siły przyśpieszyć nastanie Królestwa Bożego. Obcy są dla ich wrogami. Utrzymują w Palestynie stan niepewności. Są inspiratorami powstania 66-70
Essenczycy – Asaja, leczyć, chcieli uleczyć chory świat, wspólnota, typu monastycznego, żyli na pustyni, uznając, że nie da się pogodzić świętości z życiem w świecie, w którym świątynia jest centrum deprawacji, żyli w zamkniętych społecznościach przypominających klasztory, nie mieszali się z ludem. Porzucili oficjalną liturgię świątyni, odprawiają własne obrzędy:
- uczta sakralna, z błogosławieństwem chleba i wina,
- oczyszczenie – przekształcenie zwyczaju mycia rąk przed modlitwą w obmycie całego ciała przez zanurzenie (specjalne baseny, przepływowe, z „żywą” wodą) + oczyszczenie duchowe.
Z tego oczyszczenia wziął się chrzest – warunkiem chrztu, pierwszego oczyszczenia jest próba, nie każdy mógł spełnić wysokie wymagania, dwuletni okres przejściowy, po którym następował rytuał chrztu i przysięgi wierności regułom zgromadzenia.
Prawo = Tora, hebr. Księga, Pięcioksiąg Mojżeszowy. Kanon Tory zostanie spisany dopiero w 90 r. n.e., a w II w. n.e. Torę uzupełni Talmud = Miszna (II w., komentarze do Tory – jak w praktyce stosować prawo) + Gemara (komentarze do Miszny)
Kanon - od gr. qane – u Homera drewniany kij będący jednostką miary, potem w znaczeniu „wzór” – tak u Filona z Aleksandrii czy Józefa Flawiusza. Kategoria „ksiąg kalających ręce” – tzn. tak świętych, że po ich trzymaniu trzeba umyć ręce by móc dotykać czegoś innego.
2 główne kanony: aleksandryjski i palestyński.
Kanon aleksandryjski – starszy, przełom III/II w, greckie tłumaczenie oparte na zaginionej wersji hebrajskiej – Septuaginta 70 – wg legendy tylu tłumaczy pracowało.
Kanon palestyński/hebrajski – powstał w 90 r. n.e. na Sanhedrynie w Jawne – gr. rabinów pod kierownictwem Johannesa ben Zakazi. Rabini dokonali pracy krytycznej i selekcji tekstów krążących po Palestynie, w przeciwieństwie do aleksandryjskiego kanon hebrajski jest uporządkowany i o 7 ksiąg krótszy, Tanach (żydowskie określenie Starego Testamentu) dzieli się na: Tora - 5ksiąg Mojżeszowy, Newiim (hebr. Prorocy), Ketuwim (hebr. Pisma) – pisma nie pasujące do powyższych kategorii.
Tora w pierwotnej postaci, istniała pod koniec V w. p.n.e. spisanie Tory to konieczność przekazania historii. Torę podzielono na odcinki (sedem) dla ułatwienia czytania w szabat.
1538 r. Eliasz Lewita dzieli Newiim:
Newiim Riszonim (prorocy pierwsi/więksi) – c.d. Tory; czasy wielkości Izraela.
Newiim Acharomin (prorocy ostatni/mniejsi) – treści przekazane prorokom przez Jahwe, przy osobistym kontakcie z Bogiem, zapowiadają nadejście Mesjasza i końca świata
Ketuwim - pisma nie pasujące do powyższych kategorii, ale uznane przez rabinów za ważne:
psalmy – pieśni, Lamentacje opłakujące zburzenie Jerozolimy, Księga Ezdrasza i Nehemiasza – kroniki, Księga Daniela, Estery, Rut, literatura sapiencjalna (mądrościowa) – Ks. Hioba, Ks. Przysłów, Koheleta, Pieśń nad Pieśniami.
Kościoły orientalne (syryjskie) sięgnęły po kanon palestyński, kościół zachodni – po aleksandryjski, bo był spisany po grecku – języku pierwotnego chrześcijaństwa
360 - papiestwo zaczyna mieć ambicje do prymatu w Kościele, papież Damazy zleca św. Hieronimowi tłumaczenie na łacinę, powstaje Wulgata.
Ściśle trzyma się przepisów i uznaje całość Prawa. Stara się wyjaśnić te sprawy, które budzą sprzeciw u Żyda. Święty tekst Pentateuch jest źródłem prawdziwego poznania. Gł. elementy swojej filozofii czerpie z platonizmu, z teorii przeciwieństw; m/ światem zmysłowym a światem idei, m/ materią a duchem. M/ Bogiem a światem materialnym buduje hierarchie bytów pośrednich. Na szczycie piramidy bytów niebiańskich znajduje się Logos, który jest najbliższy Boga, ale nie jest równy Bogu. Element duchowy duszy ludzkiej jest cząstką Logosu i za jego pośrednictwem dusza ludzka może powrócić do Boga. Z Filona kościół korzystał budując chrześcijańska naukę o logosie.
Urodzony w zhellenizowanym Tarsie, w żydowskiej rodzinie. Nazwany (Szaweł - imię pierwszego króla narodu wybranego). Ginie śmiercią męczeńską (62-64 r.n.e.) Był gorliwym faryzeuszem. F. byli sektą najlepiej przygotowaną do przyjęcia nauki Jezusa, otoczyli się mnóstwem przepisów, które miały bronić nienaruszalności prawa i pomóc w zachowaniu czystości duchowej i fizycznej. Występując w synagogach starali się kształcili wszystkich w trosce o zachowanie czystości i miłości do Prawa. Ich zdaniem świętość była dla wszystkich, nie tylko kapłanów, pod warunkiem najdokładniejszego przestrzegania Prawa i przepisów tradycji żydowskiej. Szaweł z dumą mówi o tym, że jest faryzeuszem, gorliwie służył Bogu i początkowo walczył z młodym Ch. Aż pod Damaszkiem objawił mu się Bóg pod postacią Jezusa i nakazał mu nieść dobrą nowinę poganom.
Wielkie rozłamy w Kościele
- 451 kościoły orientalne nie akceptują postanowień soboru w Chalcedonie
- 1054 wielka schizma – wzajemne klątwy legat papieskiego Humberta i patriarchy Konstantynopola Michała, faktyczny rozłam dopiero w XIII w.
- 1517 refomacja
Konstantyn Wielki nie wiedział legalizując Ch., że jest ono skrajnie odmienne od religii pogańskich, edykt mediolański z 313 r., był decyzją polityczną, bo:
- chrześcijanie stanowili większość mieszkańców wschodu,
- potrzebna była świeża ideologia cementująca Rzym w kryzysie
- pojawiły się herezje.
Pierwsza herezja – Ariusz, kapłan z Aleksandrii, uznał Jezusa za Syna Bożego, ale nie równego Bogu, tylko stojącego m/ Bogiem a stworzeniem, w kategoriach neoplatońskich swego rodzaju „gorszy rodzaj boskości”. Był czas kiedy Logosu (którego uosabia Chrystus) nie było, a istniał Bóg. Logos nie jest z tej samej substancji co Bóg i nie ma udziału w jego naturze. Natomiast Bóg przyjął go za syna w przewidywaniu jego zasług. Arianizm uznawał trójcę świętą: Logos – twór doskonały, stoi niżej od Boga + Duch Święty.
Ariusza zaatakował patriarcha Aleksandrii Atanazy, część biskupów poparła Ariusza, i tak wybuchł wieloletni spór, doszło do zamieszek ulicznych w Aleksandrii, dublowania biskupstw i wzajemnych klątw. Konstantyn poparł Ariusza. 325 Konstantyn zwołał biskupów do Nicei by rozstrzygnęli spór, I sobór. Sobór uznał arian za heretyków, a Jezusa za równego Bogu pod względem boskości. Arianizm przetrwał długo, zwłaszcza wśród ludów germańskich, w Hiszpanii do VI w., w Afryce do podboju arabskiego w VII w., Longobardowie prawdopodobnie byli arianami do VIII w. Syn jest z tej samej substancji co Ojciec i uczestniczy w jego boskości. W 381 – II sobór w Konstant., przyjął ustawy nicejskie.
IV/V w. pojawia się 2 herezje, pryscylinizm i pelagianizm.
Kolejna herezja: milenaryzm – apokaliptyczna, koniec świata jest blisko.
IV/V w – rozbudowa biurokracji kościelnej, nurty sprzeciwiające się temu: donatyści, pelagianie, milenaryści. Wszystkie zostają zniszczone, przez św. Augustyna.
2 okresy prześladowań w sensie polityki państwowej na podstawie dekretów cesarskich:
- 250-251 za Decjusza i 303-311 Dioklecjan
Cesarze zażądali od obywateli złożenia ofiar bogom Rzymu, co dla chrześcijan było apostazją, aktem bałwochwalstwa. Ofiara dla Rzymian była obowiązkiem obywatelskim, odmowa była aktem nieposłuszeństwa. Większość chrześcijan ugięła się, za Decjusza tłumnie poszli w Rzymie i Kartaginie, a w Afryce zdarzało się, że szły całe gminy, część przekupiła urzędników albo uciekła z miast, mimo to prześladowania trwały długo.
Donat nie wyklucza grzesznych kapłanów ze społeczności, ale uznaje, że są niegodni wysokich funkcji.
Biskup Rzymu, że mogą wrócić po odbyciu pokuty (przywraca także biskupów cudzołożników).
Donat: warunkiem sprawowania urzędu jest charyzma.
Rzym: urząd tworzy charyzmę (przejawem tego poglądu jest także dogmat o nieomylności papieża w sprawach wiary i moralności)
Donatyści uważają, że niegodni kapłani przenoszą grzech na wiernych udzielając sakramentów.
Rzym: sakramenty są ważne zawsze bez względu na osobę szafarza, sakrament działa sam przez ...
pirate