śćiąga nph.doc

Sfragistyka- od grec sfragis-pieczęć, nauka padająca pięczęć jako źródło hist, będąca jednym z licznych narzędzi krytyki. Pieczęć służyła do uwierzytelniania dokumentu, określała jego rodzaj swą formą autentyczności przez uszkodzenie lub zniszczenie.
Pieczęć- znak rozpoz. - własnościowy określonej osoby fizycznej lub prawnej, wyciśnięty za pomocą twardego stempla w odp masie plastycznej lub farbie stempel jest zaopatrzony w odpo cechy obrazowe i napisowe.
Symbol- własnościowy, rozpozn, świadectwo wiarygodności, wykładnik woli właściciela, środek kontrolujący i zabezpieczający nienaruszalność pisma lub przedmiotu.
Budowa pieczęci: a) tłok ( stempel, typariusz)- forma do wyciskania pieczęci ( mat odp twardości)b) materiał pieczętny – materiał z którego wykonano odcisk pieczęci: glina, ołów, wosk, lak pieczętny tusz. c) kształt pieczęci: kolista, owalna, ostroowalnam tarczowa, czworoboczna, wieloboczna, trójłukowa, czterołukowa d) wyobrażenia pieczętne: *portretowa- gemmy, majstatyczny, pieszy, kony, kapłański ** obrazowa – topograficzny, przedmiotowy, fantastyczny, hagiograficzny ** pismowa ** herbowa e) napis pieczętny – legenda – treść napisu stanowi określenie przynależności pieczęci do osoby prawnej lub fizycznej f) sposób przywieszania pieczęci – przywieszana lub wciskana. g) zabezpiczenie pieczęci przez zniszczeniem – woreczek z brokatu, jedwabiu lub płótna, woskowa miseczka
Rodzaje pieczęci: kryterium podziału według właściciela pieczęci, który jest użytkownikiem: a) gdy właściciel jest osobą fozyczną: ** papieska ** monarska -cesarska, królewska, książęca ** osób duchownych – tronowa, stojąca ** rycerska b) gdy właściciel jest osobą prawną: *państwowa * miejska * wiejska *korporacji – klasztory kapituły, uniwersytety, org spol )
Funkcjonowanie pieczęci: a) prawo posiadania pieczęci- prawo to miał ten kto piastował jakiś urząd; osobista mogła być dziedziczona b) nieposiadanie pieczęci własnej c) współpieczętowanie – przywieszenie do dokumentu innych pieczęci d) użycie niewłaściwej pieczęci – z powodu chwilowego braku swojej e) zabezpieczanie autentyczności pieczęci - wiązanie sznurków f) ochrona i przechowywanie tłoków – uniemożliwienie nadużycia g) nadużycia i fałszerstwa
Chronologia- nauka o mierzeniu czasu a) matematyczna-astronomiczna ( r. sł. wok. Ziemi, r. ks. wokół z.) b) techniczna – historyczna ( hist. podz. Czasu) zadania: ustalenie zjawisk historycznych
Znaczenie terminu czas: a) chwila, zdarzenie, punktowe, b) określony czas c) trwanie tzn długość czasu d) wszechobejmujący czas, nieograniczona linia czasu
doba:( ziemia w. swej osi) a) syderyczna – punkt obs ruchu ziemi – gwiazda b) słoneczna - punkt obserwacji ruchu ziemi – słońce c) średnia doba słoneczna ( 24h)
miesiąc- ( księżyc wokół Ziemi) a) synodyczny – czas od nowiu do nowiu b) syderyczny – średni czas przebiegu księżyca na bieg od wybranego południka niebieskiego do tego samego południka.
Rok słoneczny- czas potrzebny ziemi do okrążenia słońca a) zwrotnikowy b) syderyczny
Epilaptyka- elipsa, mało spłaszczona, zblożona do koła nachylona do równika niebieskiego 23,5' dzieli się : a) 360' b) dwanaście znaków zodiakalnych
Narzędzia do mierzenia czasu- a) zegar słoneczny – gnomon, poziomy zegar słoneczny b) zegary mechaniczne – piaskowe, ogniowe, wodne – dokładniej mierzące czas – kołowy, sznur obciążony metalowym ciężarem na wale, wahadłowy
cykle w ludowym rytmie czasu dzielące rok na równe części: a) godnym świąt (BN) b) wielkanocny c) zielonoświątkowy
systemy chronologiczne przy budowie kalendarza: a) rok księżycowy, b) słoneczny c) księżycowo-słoneczny.
Rodzaje kalendarzy: *juliański – czteroletnie cykle po 365 dni, jeden 366dni, 12 miesięcy *gregoriański- na założeniach gregoriańskiego + dwie zmiany – 1582 po 4 X, nastapił od razy 15 X, - co 400 lat 3 dni przestępne * rewolucyjny francuski – 12 miesięcy, rok rozpoczyna się od 22 IX, 10 dzień tygodnia- święto, 12 miesięcy po 30 dni, ostatni miesiąc + 5 dni, w roku przestępnym 6 dni, zniesiono tygodnie, są dekady.
Ery- system ustalania pierwszego roku a) dionizyjska- po chrystysie lub nowa era. b) lata panowania – władców świeckich i lata c) rachu wedgłu olimiad greckich, czteroletni cykl od roku 776 p.ch. d) bizantyjska – od stworzenia świata, od 5508 p.n.e. e) żydowska – od stworzenia świata, od 3761 p.n.e. f) mahometańska – od ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny 622 g) indykacje
sposoby liczenia początku roku ( style): a) obrzezania 1 I b) marcowy 1 III c) zwiastowania 25 III d) wielkanocny| francuski 22 III|- 25 IV e) bizantyjski 1 IX f) indykcje – bizantyjska 1 IX, bedańska 24 IX, rzymska 24 XII g) narodzenia pańskiego 25 XII h) rewolucyjny 22 IX
Podział roku- a) z pkt widzenia astronomicznego – wegetatywnego – wiosna lato jesien zima b) z p widzenia potrzeb gospodarczych: - fizyczny -kościelny – astronomiczny
kalendarz chrześcijański - określał dni miesiąca przez wymienianie święta lub oznaczenia dni tygodnia wg rachuby chrześcijańskiej. Kalendarz rzymski- wylicza dni, w które wolno było spełniać czynności publiczne, chrześcijański – pożytkowe, ale spełnienia czynności kulturalnych, - kościelne – wiązanie dni ze świętem, pomijały święta ruchome. Tablica paschalna – kalendarz wieczysty, służyła do budowy kalendarza na poszczególne lata.
Święta: ruchome i nieruchome. Wielkanoc, niedziela 70sięciątnicy, środa polielcowa, zielone świątki, 2 niedz Adwentu, niedziele – adwentowe, po 3 królów, wlk Postu i męki Pańskiej
Cyzjojan (łac. Cisiojanus) – średniowieczny wierszowany kalendarz o charakterze mnemotechnicznym. Cyzjojany zbudowane były w ten sposób, że każdy miesiąc opisywały dwa wersy. W każdym dwuwersie poszczególne sylaby informowały o świętach stałych oraz o dniach, w których wspominało się świętego. Wersy liczyły tyle sylab, ile dni posiadał dany miesiąc. Aby zachować przyjęty układ, słowa skracano do jednej sylaby lub incipitu.
Sfragistyka- od grec sfragis-pieczęć, nauka padająca pięczęć jako źródło hist, będąca jednym z licznych narzędzi krytyki. Pieczęć służyła do uwierzytelniania dokumentu, określała jego rodzaj swą formą autentyczności przez uszkodzenie lub zniszczenie.
Pieczęć- znak rozpoz. - własnościowy określonej osoby fizycznej lub prawnej, wyciśnięty za pomocą twardego stempla w odp masie plastycznej lub farbie stempel jest zaopatrzony w odpo cechy obrazowe i napisowe.
Symbol- własnościowy, rozpozn, świadectwo wiarygodności, wykładnik woli właściciela, środek kontrolujący i zabezpieczający nienaruszalność pisma lub przedmiotu.
Budowa pieczęci: a) tłok ( stempel, typariusz)- forma do wyciskania pieczęci ( mat odp twardości)b) materiał pieczętny – materiał z którego wykonano odcisk pieczęci: glina, ołów, wosk, lak pieczętny tusz. c) kształt pieczęci: kolista, owalna, ostroowalnam tarczowa, czworoboczna, wieloboczna, trójłukowa, czterołukowa d) wyobrażenia pieczętne: *portretowa- gemmy, majstatyczny, pieszy, kony, kapłański ** obrazowa – topograficzny, przedmiotowy, fantastyczny, hagiograficzny ** pismowa ** herbowa e) napis pieczętny – legenda – treść napisu stanowi określenie przynależności pieczęci do osoby prawnej lub fizycznej f) sposób przywieszania pieczęci – przywieszana lub wciskana. g) zabezpiczenie pieczęci przez zniszczeniem – woreczek z brokatu, jedwabiu lub płótna, woskowa miseczka
Rodzaje pieczęci: kryterium podziału według właściciela pieczęci, który jest użytkownikiem: a) gdy właściciel jest osobą fozyczną: ** papieska ** monarska -cesarska, królewska, książęca ** osób duchownych – tronowa, stojąca ** rycerska b) gdy właściciel jest osobą prawną: *państwowa * miejska * wiejska *korporacji – klasztory kapituły, uniwersytety, org spol )
Funkcjonowanie pieczęci: a) prawo posiadania pieczęci- prawo to miał ten kto piastował jakiś urząd; osobista mogła być dziedziczona b) nieposiadanie pieczęci własnej c) współpieczętowanie – przywieszenie do dokumentu innych pieczęci d) użycie niewłaściwej pieczęci – z powodu chwilowego braku swojej e) zabezpieczanie autentyczności pieczęci - wiązanie sznurków f) ochrona i przechowywanie tłoków – uniemożliwienie nadużycia g) nadużycia i fałszerstwa
Chronologia- nauka o mierzeniu czasu a) matematyczna-astronomiczna ( r. sł. wok. Ziemi, r. ks. wokół z.) b) techniczna – historyczna ( hist. podz. Czasu) zadania: ustalenie zjawisk historycznych
Znaczenie terminu czas: a) chwila, zdarzenie, punktowe, b) określony czas c) trwanie tzn długość czasu d) wszechobejmujący czas, nieograniczona linia czasu
doba:( ziemia w. swej osi) a) syderyczna – punkt obs ruchu ziemi – gwiazda b) słoneczna - punkt obserwacji ruchu ziemi – słońce c) średnia doba słoneczna ( 24h)
miesiąc- ( księżyc wokół Ziemi) a) synodyczny – czas od nowiu do nowiu b) syderyczny – średni czas przebiegu księżyca na bieg od wybranego południka niebieskiego do tego samego południka.
Rok słoneczny- czas potrzebny ziemi do okrążenia słońca a) zwrotnikowy b) syderyczny
Epilaptyka- elipsa, mało spłaszczona, zblożona do koła nachylona do równika niebieskiego 23,5' dzieli się : a) 360' b) dwanaście znaków zodiakalnych
Narzędzia do mierzenia czasu- a) zegar słoneczny – gnomon, poziomy zegar słoneczny b) zegary mechaniczne – piaskowe, ogniowe, wodne – dokładniej mierzące czas – kołowy, sznur obciążony metalowym ciężarem na wale, wahadłowy
cykle w ludowym rytmie czasu dzielące rok na równe części: a) godnym świąt (BN) b) wielkanocny c) zielonoświątkowy
systemy chronologiczne przy budowie kalendarza: a) rok księżycowy, b) słoneczny c) księżycowo-słoneczny.
Rodzaje kalendarzy: *juliański – czteroletnie cykle po 365 dni, jeden 366dni, 12 miesięcy *gregoriański- na założeniach gregoriańskiego + dwie zmiany – 1582 po 4 X, nastapił od razy 15 X, - co 400 lat 3 dni przestępne * rewolucyjny francuski – 12 miesięcy, rok rozpoczyna się od 22 IX, 10 dzień tygodnia- święto, 12 miesięcy po 30 dni, ostatni miesiąc + 5 dni, w roku przestępnym 6 dni, zniesiono tygodnie, są dekady.
Ery- system ustalania pierwszego roku a) dionizyjska- po chrystysie lub nowa era. b) lata panowania – władców świeckich i lata c) rachu wedgłu olimiad greckich, czteroletni cykl od roku 776 p.ch. d) bizantyjska – od stworzenia świata, od 5508 p.n.e. e) żydowska – od stworzenia świata, od 3761 p.n.e. f) mahometańska – od ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny 622 g) indykacje
sposoby liczenia początku roku ( style): a) obrzezania 1 I b) marcowy 1 III c) zwiastowania 25 III d) wielkanocny| francuski 22 III|- 25 IV e) bizantyjski 1 IX f) indykcje – bizantyjska 1 IX, bedańska 24 IX, rzymska 24 XII g) narodzenia pańskiego 25 XII h) rewolucyjny 22 IX
Podział roku- a) z pkt widzenia astronomicznego – wegetatywnego – wiosna lato jesien zima b) z p widzenia potrzeb gospodarczych: - fizyczny -kościelny – astronomiczny
kalendarz chrześcijański - określał dni miesiąca przez wymienianie święta lub oznaczenia dni tygodnia wg rachuby chrześcijańskiej. Kalendarz rzymski- wylicza dni, w które wolno było spełniać czynności publiczne, chrześcijański – pożytkowe, ale spełnienia czynności kulturalnych, - kościelne – wiązanie dni ze świętem, pomijały święta ruchome. Tablica paschalna – kalendarz wieczysty, służyła do budowy kalendarza na poszczególne lata.
Święta: ruchome i nieruchome. Wielkanoc, niedziela 70sięciątnicy, środa polielcowa, zielone świątki, 2 niedz Adwentu, niedziele – adwentowe, po 3 królów, wlk Postu i męki Pańskie
Cyzjojan (łac. Cisiojanus) – średniowieczny wierszowany kalendarz o charakterze mnemotechnicznym. Cyzjojany zbudowane były w ten sposób, że każdy miesiąc opisywały dwa wersy. W każdym dwuwersie poszczególne sylaby informowały o świętach stałych oraz o dniach, w których wspominało się świętego. Wersy liczyły tyle sylab, ile dni posiadał dany miesiąc. Aby zachować przyjęty układ, słowa skracano do jednej sylaby lub incipitu.