Makuszynski Kornel - Dusze z papieru.pdf - Makuszyński Kornel - Agamma

K ORNEL M AKUSZYŃSKI

D USZE Z PAPIERU

L WÓW 1911

K RAKÓW . — D RUK W. L. A NCZYCA I S PÓŁKI

T OM I

Zbiór tych bezpretensyonalnych szkiców jest obrazem artystycznego dorobku teatru lwowskiego za

przeciąg lat kilku; jest przypadkowym i dorywczym, gdyż przypadkowy i dorywczy jest repertuar polskich

teatrów, chłonących łakomie i bez należytego wyboru wszelki import. Zbiór ten jest niekompletny; pominęliśmy

w nim wiele scenicznych drobiazgów, usunęliśmy też fejletonowe sądy o dziełach scenicznych, które ze zbytniej

widzieliśmy wszyscy blizkości, a nie chcąc ich krzywdzić, pozostawimy bezstronny sąd o nich niezwiązanej z

nami niczem przyszłości, mającej do rozporządzenia rzecz niezmiernie cenną, bo perspektywę oddalenia.

Odnoszenie się bezpośrednie do niektórych z omówionych w książce tej dzieł scenicznych, zetkniecie się z

niemi twarzą w twarz, niespodzianie, było może często powodem zbytnich, lecz szczerych zachwyceń. Okroi je

również rozwaga dni późniejszych, regulująca płomienne entuzyazmy.

Zebraliśmy te ulotne szkice w całość, naśladując francuskie zwyczaje literackie, z tą tylko różnicą, że

szkice, w książce tej zawarte, nie mają najmniejszych do niczego pretensyi. Mogą spełnić jeden tylko pożytek:

komuś, co kiedyś będzie pisał historye, teatru polskiego, posłużą za przykład wyrazu chwili, jednego dnia — nie

więcej. Schowane zaś w najciemniejszym kącie biblioteki, posłużą czytelnikowi, (jeśli się jaki znajdzie), jako

niedokładny przewodnik po teatrze z lat ostatnich.

Uzupełnieniem tej skromnej książki będą serye następne, na ten sam temat.

We Lwowie, w grudniu 1910.

K. M

A L . F REDRO

Na wznowienie »Ślubów panieńskich«.

»Rozum mężczyzną, białogłową affekt tylko rządzi; oraz kocha, oraz nienawidzi; nie

gdzie rozum, ale gdzie affekt, tam wszystko«.

Zadumał się Fredro nad wielce prawdziwą sentencyą swego dziada, nad afektem

białogłowskim i nad męskim rozumem, co »świat w possesyę wziął«, co wszystko na swą

miarę przykroi, co nawet »z węża dryakiew« przyrządzi.

Zadumał się i z zadumy na światło wywiódł dusze najpiękniejsze, jakie kiedykolwiek

chadzały po polskiej scenie.

Parami, modą poloneza:

Więc najpierw pani Dobrójska, szanowna wielce a czcigodna; loki jej się kołyszą

jakby do taktu, a ona, końcami palców suknię ująwszy, modli się w duszy, by jej rumieniec na

twarz leciwą wypłynął, bo Radost, co po redutach stare nogi włóczy, strzyże oczyma

nieprzystojnie w stronę jej białych pończoszek.

Za nimi para prześliczna; jakby Pan Tadeusz z grobu wstał i Zosię wiódł!

Gucio i Aniela!

»Pewnie kochankiem jest tej dziewczyny, pewnie to jego kochanka«.

On modniś, w pyszny frak opięty, wczoraj jeszcze »pod złotą papugą« harce

szlacheckie wyprawiał, dziś się w jej niebieskie oczy na śmierć zapatrzył i rozmiłowanym

głosem jej powiada:

»Wierz mi. są dusze dla siebie stworzone;

Niech je w przeciwną los potrąci stronę.

One wbrew losom, w tym lub tamtym świecie,

Znajdą, przyciągną i złącza się przecie.

Tak jak dwóch kwiatów obce sobie wonie,

Łącza się w górze, jedna w drugiej tonie«…

A ona prześliczną główkę pełną ma przerażających awantur, wszakże ma pod

poduszką ukryte »Męża Kloryndy zjecie wiarołomne«; zrobiła grymas, jakby koło niej

krokodyl był, nie Gucio, bo ją przecież straszliwa przysięga wiąże, że nigdy niczyją żoną nie

będzie. Lepsza śmierć albo klasztor, ale już w szóstym akcie, bo w piątym trzpiot Gucio z ust

jej straszliwą przysięgę zcałuje, tak dokumentnie, że już poraź drugi przysięgać nie będzie.

W trzeciej parze, półdyablę szlacheckie, srogi kozak w powiewnej sukience, Klara,

mówi tysiąc słów na minutę i ciągnie za sobą Albina, co »niedługo cały w fontannę się

zmieni«, albo w morzu własnych łez z rozpaczy się utopi. Cały w westchnienia się zmienił i

we wzdychania; smutny jest, bo śmierć nad nim pewna zawisła; z rozpaczy, jeśli go odtrąci

Klara, smok ognisty, z radości, jeśli mu miłość przysięgnie.

Taki korowód przedziwny osób; taki serdeczny śmiech; taki deszcz obfity słów, jak

wtedy, gdy w słonecznym sadzie kwiecie z jabłoni leci chmurą; taki dobry dzień; prześliczna

godzina zadumy i rozważań o sentencyi Fredrowej: czy też prawdą jest, że »nie gdzie rozum,

ale gdzie affekt, tam wszystko?… «

Oto się scena rozszerza, powoli.., powoli…

I po kilku chwilach, kiedy aktor przeczytał już głośno parę kart ze starej, dobrej

książki, o tem, jakto dwie panny zacne przysięgły »na kobiety stałość niewzruszoną«… — nie

ma już sceny i teatralnej sali, lecz stary polski dwór, co się dziś już w gruzy zwalił i w upadku

legi. Na ścianach sylwetki babek; po kątach gra orkiestra zegarów, ale cicho, aby nie

przeszkadzać rozkochanej parze, co list do siebie samej pisze, grając komedyę jak na teatrum,

najpiękniejszą scenę, jakiej drugiej nie było i nie będzie w komedyi polskiej.

»Piszmy więc…«

On mówi, ona pisze.

Prześliczny list: o anielskiem kochaniu, o tęsknocie palącej, o romansie

rozmiłowanych oczu, o nocy bezsennej, o straszliwych przysięgach, o westchnieniach

(przynajmniej raz na pól godziny…) Tysiąc słów w jednem słowie, historya obszerna w

jednem spojrzeniu.

Słuchamy pilnie. Pieścimy dotknięciem każde słowo, jak przeczysty, złoty klejnot,

wyrobiony misternie. Może jest kto w sali, co jeszcze śpiewał o Pilonie pod jaworem, o psach

nieczujnych, sprzyjających kochankom. Może kto przeżywał romanse figurek porcenalowych,

wdzięczących się do siebie pod kloszami na etażerce.

Więc mnie zupełnie odbiega ochota sprawdzać, czy Klara bucik ma stylowy i

zawiązany dobrze, a Anieli chciałoby się szepnąć, aby sobie nie zaprzątała rozkochanej głowy

Tarnowskim, że ją z uznaniem »porządną panną« mianował, a Klarę… »także bardzo

porządną«…

Dobry uśmiech wchodzi na wszystkie twarze, jest chwila, żeby się chciało powiedzieć

Makuszynski Kornel - Dusze z papieru.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: