up_1_08_19-23.pdf

PRACE POGLĄDOWE / REVIEW ARTICLES

Testosteron a rak stercza

Testosterone and prostate cancer

Monika Bonczyk, Romuald Zdrojowy, Dominika Makota, Anna Kołodziej

Klinika Urologii i Onkologii Urologicznej Akademii Medycznej we Wrocławiu

Słowa kluczowe/key words

stercz  testosteron  rak stercza

prostate  testosterone  prostate cancer

Streszczenie

Wstęp i cel pracy. Zależność między stężeniem androgenów i rakiem stercza (rs) jest dobrze znana. Z wyższym stężeniem testoste-

ronu (t) w surowicy, jak również z jego substytucją wiążą się obawy o zwiększenie ryzyka rozwoju rs. Celem pracy jest przedstawienie

historycznych i współczesnych wyników badań dotyczących stwierdzenia, że t powoduje rs.

Materiał i metody. Przegląd i analiza piśmiennictwa dotyczącego związku t z rs.

Wyniki. Ponad 60 lat temu Huggins i Hodges ogłosili, że obniżenie poziomu t poprzez kastrację powoduje regresję choroby u pacjen-

tów z przerzutowym rs. Wysunęli oni również hipotezę, że przyjmowanie egzogennego t powoduje progresję rs. Podaż egzogennego

t nie była polecana u pacjentów chorujących na rs. Współczesne badania nie wykazały wyższych stężeń t w grupie z rs w porówna-

niu z resztą populacji. Co więcej, niskie stężenie t u pacjentów z rs, wiązało się z gorszym rokowaniem. Istnieją nawet pojedyncze

doniesienia o korzystnym wpływie substytucji t na przebieg rs. Regresja przerzutowego rs spowodowana obniżeniem stężenia t, a

jednocześnie brak wpływu wysokich wartości t na progresję rs, tłumaczy koncepcja saturacji. Maksymalna stymulacja rozwoju rs jest

osiągana już przy fizjologicznych stężeniach t.

Wnioski. Nie istnieją przekonujące dowody naukowe potwierdzające hipotezę, że t powoduje rozwój rs. W celu ostatecznego usta-

lenia roli t w patogenezie rs konieczne są jednak dalsze badania.

Summary

Introduction and the aim of the study. An interaction between androgens and prostate cancer (pCa) is well recognised. The

greatest concern associated with higher testosteron (t) levels and its substitution is the possibility of an increased risk of pCa. The aim

of the study is to present historical and current evidences for the belief that t causes pCa growth.

Material and methods. Review of historical and more recent studies investigating the relationship of t and pCa.

Results. More then 60 years ago Huggins and Hodges reported, that the reduction in t level by castration caused the regress of

metastatic pCa. Similarly, they concluded that the administration of exogenous t caused pCa growth. On the basis of this single report,

t substitution was not recommended in patients with pCa. More recent studies didn’t confirm higher t levels in men with pCa compar-

ing to the population group. Low t levels in patients with pCa are even related with poorer prognosis. Furthermore, there are a few

reports about decreased pCa risk in men undergoing t substitution therapy.

The regress of metastatic pCa caused by the reduction in t and no influence of high t levels on the progress of pCa at the same time

is explained by a saturation model. The maximal stimulation of pCa is reached at phisiological levels of t.

Conclusion. There is no compelling evidence that t causes pCa to grow. Further investigations are necessary to establish the role of

t in the pathogenesis of pCa.

Wprowadzenie

dłowy rozwój gruczołu. Między 10. a 20. rokiem życia, podczas

okresu znacznego wzrostu stężenia t, dochodzi do rozwoju

prostaty. T oraz inne hormony płciowe wpływają stymulująco

lub hamująco na proliferację komórek stercza (ryc. 1). Za wzrost

stężenia poziomu t we krwi odpowiedzialna jest oś podwzgórze

– przysadka – jądra/nadnercza, podlegająca mechanizmowi

ujemnego sprzężenia zwrotnego. W komórkach prostaty t redu-

kowany jest pod wpływem 5-alfa-reduktazy do DHT (dihydrote-

stosteronu). Ten z kolei wiąże się z receptorami androgenowymi

regulując proliferację komórek prostaty lub podlegając alterna-

tywnym szlakom przemian (ryc. 1). Obecność DHT i receptorów

wiążących androgeny, może bezpośrednio stymulować ekspre-

sję specyficznych dla różnicowania prostaty markerów, takich

jak PSA i andromedyny. Te ostatnie stymulują proliferację tzw.

komórek TA (transit amplifying), zwiększających pulę komórek

potomnych [3].

Mimo licznych badań, rola testosteronu (t) w patofizjologii

raka stercza (rs) pozostaje niejasna. Problem wpływu zarówno

endo- jak i egzogennego t na powstawanie i rozwój rs jest

szczególnie ważny podczas podejmowania decyzji o wdroże-

niu hormonoterapii u pacjentów z LOH (late onset hypogona-

dism). Terapia substytucyjna u tych pacjentów przynosi korzyści

w postaci poprawy konstytucji mięśniowej, gęstości kości, wzro-

stu libido, poprawy nastroju i czynności poznawczych [1,2].

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie faktów oraz fał-

szywych przekonań dotyczących wpływu t na patogenezę rs

nagromadzonych podczas 47 lat od ogłoszenia pracy Hugginsa

i Hodgesa dotyczącej tego zagadnienia.

Wiadomo, że endogenny t jest głównym regulatorem wzro-

stu i funkcjonowania stercza. Jego obecność warunkuje prawi-

UROLOGIA POLSKA / POLISH JOURNAL OF UROLOGY 2008/61/1

Monika Bonczyk, Romuald Zdrojowy, Dominika Makota, Anna Kołodziej

Ciągle jeszcze badana jest rola t i DHT jako induktorów

nowotworów stercza oraz funkcja DHT w kontroli zmian neo-

plazmatycznych. Według doniesień Nishiyama i wsp. stężenie

DHT w komórkach stercza nie koreluje z poziomem t w osoczu.

Mimo ablacji androgenowej poziom DHT pozostaje po terapii

na poziomie 25% stężenia wyjściowego. Dowodzi to roli kon-

wersji hormonów nadnerczy w ustaleniu wewnątrzsterczowe-

go stężenia DHT [4,5].

Glukuronidacja

Glukuronidacja androsteron

5&-reduktaza

Testosteron

DHT

3 β -diol

Rak stercza

receptor

androgenowy

receptor

estrogenowy

Wśród znanych czynników ryzyka rozwoju raka prostaty

znajdują się: wiek, rasa, obciążający wywiad rodzinny/czynniki

genetyczne (HPC – hereditary prostete cancer, dziedziczny rak

prostaty), dieta, profil hormonalny (androgeny, SHBG – sex hor-

mone binding globuline [globulina wiążąca hormony płciowe]),

IGF, inne czynniki wzrostu, zakażenia, zaburzenia transdukcji

sygnału, wpływ środowiska zewnętrznego i aktywność układu

współczulnego.

Mimo licznych pytań dotyczących fizjologii i patofizjologii

prostaty, niewątpliwy pozostaje wpływ t na komórki stercza.

W związku z tym istotna jest odpowiedź na pytania dotyczące

wpływu t na zachorowalność na choroby stercza (rak, BPH,

zapalenie), stany przedrakowe, już istniejące choroby stercza

oraz karcinogenezę w mikroogniskach rs. Mikroogniska rs

(utajony rs) są obecne u 30% mężczyzn pięćdziesięcioletnich

i u 70% osiemdziesięciolatków. Wszyscy mężczyźni, w których

surowicy krążą androgeny doczekają więc rozwoju utajonego

raka stercza, jeśli będą żyć odpowiednio długo. Tylko u 10%

z nich rozwinie się klinicznie jawny rs, a z jego powodu umrze

jedynie 3% [6,7].

Kluczowe znaczenie mają zagadnienia ewentualnej inicjacji

rs oraz transformacji postaci utajonej w postać istotną klinicznie.

Istotna jest rola t endo-, ale również egzogennego, podawane-

go pacjentom cierpiącym na LOH. Zagadnienia te pozostają bez

odpowiedzi, choć terapia t szeroko jest stosowana od ponad

40 lat.

(+)

(-)

PROLIFERACJA

Ryc. 1. Wpływ hormonów na proliferację prostaty.

Fig. 1. The influence of hormones on prostate proliferation.

Historia

Teoria o negatywnym wpływie t na komórki prostaty powsta-

ła w 1961 roku, kiedy Huggins i Hodges udowodnili, że rs

jest nowotworem androgenozależnym. Dowiedli znaczenia

obniżenia stężenia t dla zwolnienia progresji raka stercza.

W przełomowej pracy, za którą otrzymali w 1966 roku Nagrodę

Nobla, stwierdzili, że kastracja powoduje regresję rs, natomiast t

jego progresję [8].

Pierwsza część stwierdzenia jest niewątpliwie słuszna, nato-

miast druga, w świetle obecnych faktów naukowych, musi

zostać podana w wątpliwość [9,4].

Praca Hugginsa i Hodgesa dowodziła, że kastracja lub tera-

pia estrogenowa obniżają aktywność FA (fosfatazy alkalicznej)

w surowicy, podczas gdy codzienne iniekcje t prowadzą do jej

wzrostu, równoznacznego z progresją nowotworu. Materiałem

badawczym była surowica trzech chorych na przerzutowe-

go raka stercza. Wzrost poziomu FA udowodniono u dwóch

pacjentów, z których jeden został wcześniej poddany kastracji.

Ponadto odnotowano spadek aktywności FA po trzech tygo-

Tab. I. Badania nad wpływem substytucji T na występowanie pCa [10].

Table I. Studies of t therapy in which the identification of pCa was reported [10].

Autor badania/ rok

Czas trwania

badania (miesiące )

Wzrost PSA ng/ml/

liczba pacjentów

Wzrost PSA ng/ml/

liczba pacjentów

Liczba chorych na

rs/liczba pacjentów

Liczba chorych na

rs/liczba pacjentów

Droga podania

Placebo Testosteron Placebo Testosteron

Hajjar et al/1997

–

0/27

0/45 Domięśniowa

Sih et al/1997

0/15

0/17

0/15

0/17 Domięśniowa

Dobs et al/1999

–

1/33

–

2/33 Domięśniowa

–

0/33

–

1/33 Przezskórna (plastry)

Snyder et al./1999 36

7/54

13/54

0/54

1/54 Przezskórna (plastry)

Snyder et al/2000

–

0/18 Przezskórna (plastry)

Wanget et al/2000

–

0/76

–

0/76 Przezskórna (plastry)

–

1/73

–

0/73 Transdermal na 50 mg

–

4/78

–

1/78 Transdermalna

100 mg

Kenny et al/2001

3/33

8/34

0/33

0/34 Przezskórna (plastry)

Wang et al/2004

–

7/163

–

3/163 Przezskórna (żel)

Dean et al/2004

–

21/371

–

3/371 Przezskórna (żel)

UROLOGIA POLSKA / POLISH JOURNAL OF UROLOGY 2008/61/1

Testosteron a rak stercza

dniach, gdy zaprzestano podawać t. Wniosek, że t powoduje

progresję raka stercza oparty był na obserwacji poziomu FA

u jednego, nieleczonego wcześniej pacjenta [8].

Po publikacji pracy Hugginsa i Hodgesa, t uważany był

przez lata za główny czynnik ryzyka rozwoju rs. Doświadczenia

przeprowadzane in vitro na liniach komórkowych rs rzeczy-

wiście dowodziły, że t stymuluje proliferację komórek. Nie

ma jednak dowodów, że dotyczy to chorych na raka prostaty.

Nie ma danych z badań prospektywnych, randomizowanych

(I stopień wiarygodności wg EBM – evidence based medicine,

medycyna oparta na faktach), dotyczących przyspieszania pro-

gresji rs przez t. Wszystkie posiadają niewielki – trzeci lub czwar-

ty (opinia eksperta) – stopień wiarygodności według EBM.

Fakty

Ryc. 2. Zapadalność na raka stercza i stężenie testosteronu w zależności od wieku.

Fig. 2. The incidence of pCa and t level depending on age.

Rzadsze występowanie raka stercza i LUTS (lower urinary

tract symptoms, objawy podrażnienia dolnych dróg moczowych)

u kastratów, będące najważniejszym argumentem przemawiają-

cym za teorią Hugginsa i Hodgesa, cechuje IV stopień wiarygod-

ności wedlug EBM. Podobnie, jedynie III stopień wiarygodności

mają badania dotyczące wrodzonego niedoboru 5 α -reduktazy

typu II w pseudohermafrodytyzmie męskim, gdzie w związku

z niedorozwojem stercza nie obserwuje się zachorowań na BPH

i rs [10,11].

W dobie funkcjonowania medycyny opartej na faktach,

doniesienia te mają niewielką wartość naukową. Współczesne,

duże, randomizowane badanie z grupą otrzymującą placebo

– PCPT (Prostate Cancer Prevention Trail), obejmujące ponad

18 000 mężczyzn z niskim ryzykiem rozwoju rs, leczonych przez

siedem lat finasterydem, wykazało redukcję ryzyka wykrycia

rs w biopsji o 24,8%. U pacjentów, u których doszło jednak

do rozwoju rs, częściej wykrywano nowotwór bardziej agresyw-

ny niż w grupie placebo [12,13,14].

W latach 1949-1967 Fowler i Whitmore przeprowadzili

badanie obejmujące grupę sześćdziesięciu siedmiu chorych

na przerzutowego rs, u których zastosowano iniekcje t. Tylko

czterech pacjentów z całej grupy nie było leczonych estrogenami

lub orchiektomią. Po trzydziestu dniach codziennych iniekcji t,

niekorzystna odpowiedź (narastanie bólów kostnych, progresja,

wzrost aktywności FA) wystąpiła u jednego chorego. U dwóch

niekorzystna odpowiedź pojawiła się dopiero po 56 i 310

dniach. U jednego pacjenta odpowiedź była korzystna (ustąpie-

nie dolegliwości bólowych, stałe stężenie FA). Z powodu braku

grupy kontrolnej (III st. wiarygodności wg EBM) i wysokiego

stopnia zaawansowania choroby, należy przypuszczać, że nie-

korzystna odpowiedź była raczej spowodowana naturalnym

przebiegiem choroby niż skutkami działania iniekcji t [15].

W 1967 r. Prout i Brewer przedstawili wyniki leczenia t

w grupie dwudziestu sześciu chorych na rs ze stopniem zaawan-

sowania C i D. Dwudziestu pacjentów nie otrzymało żadne-

go wcześniejszego leczenia. U większości z nich zanotowano

poprawę samopoczucia i zmniejszenie bólów kostnych. Stężenie

FA wahało się w szerokich granicach [16].

Podobne doniesienie o korzystnym działaniu t na redukcję

bólów kostnych u jednego pacjenta leczonego iniekcjami t

przedstawił Pearson. Po dziewięciu miesiącach ogólny stan zdro-

wia chorego uległ znacznej poprawie [17].

Poza danymi sprzed wielu lat, również nowsze doniesienia

(z lat 1997-2004) podważają rolę t w stymulowaniu rozwoju

raka prostaty (tab. I). Wszystkie one oparte są jednak na obser-

wacjach retrospektywnych. Brakuje w nich współczesnych stan-

dardów oceny skuteczności leczenia – grupy kontrolnej, sPSA.

Za poprawnością stwierdzenia Hugginsa i Hodgesa przema-

wiają niektóre dane patofizjologiczne, takie jak zjawisko „flare

up” związane ze wzrostem stężenia t, występujące po 8-10

dniach po zastosowaniu analogów LHRH. Mogą mu towarzy-

szyć: nasilenie bólów kostnych, zatrzymanie moczu, złamanie

kompresyjne kręgosłupa i towarzyszące mu porażenie rdzenia

kręgowego [18].

W żadnym z przeprowadzonych badań nie odnotowano

jednak wzrostu PSA powyżej wartości wyjściowych. W związku

z tym, że stężenie PSA koreluje z progresją choroby, być może

wymienione powikłania należy wiązać raczej z naturalnym prze-

biegiem choroby.

Kolejnym niewyjaśnionym faktem jest odwrotna korelacja

między zapadalnością na rs a spadkiem stężenia t wraz z wie-

kiem (ryc. 2). Skoro t powoduje progresję choroby, obniżeniu

jego stężenia nie powinien towarzyszyć wzrost zapadalności

na rs. Dlaczego więc mikroogniska rs spotykane u młodych męż-

czyzn nie wykazują progresji w młodym wieku?

Badania populacyjne wskazują na brak korelacji pomiędzy

wzrostem stężenia t a zapadalnością na rs. Potwierdzają to dane

dotyczące ryzyka zapadalności na rs pacjentów z hipogonady-

zmem. W grupie tej choruje około 14% pacjentów, co nie odbie-

ga od ryzyka populacyjnego. Badanie Hoffmana i wsp. z 2000 r.

wskazuje ponadto na zwiększoną zapadalność na rs o wysokim

stopniu złośliwości u pacjentów z niskim stężeniem t [5,19].

Podobne wyniki uzyskali Yano i wsp. W grupie chorych

z małym ryzykiem zachorowania na raka stercza (PSA <10

i PSAD <0,15) nowotwór występował częściej u pacjentów

z niskim t i był gorzej zróżnicowany. Patofizjologia tych zjawisk

pozostaje niejasna. Być może współistniejące schorzenia wystę-

pujące u niektórych pacjentów z rs powodują wtórne zmia-

ny hormonalne lub niskozróżnicowane nowotwory powodują

obniżenie stężenia t poprzez hamowanie układu podwzgórze

– przysadka [7].

Istnieją jednak pojedyncze doniesienia o dodatniej korelacji

stężenia wolnego t z zapadalnością na rs. Scheck i wsp. prze-

badali w 2004 roku 3000 próbek surowicy uzyskanych od 794

pacjentów; u 114 spośród nich 114 zdiagnozowano rs. Stężenie

całkowitego t, DHEAS (siarczan dehydroepiandrosteronu) i SHBG

pozostawało bez związku z ryzykiem rozwoju rs, natomiast

UROLOGIA POLSKA / POLISH JOURNAL OF UROLOGY 2008/61/1

Monika Bonczyk, Romuald Zdrojowy, Dominika Makota, Anna Kołodziej

wysoki poziom wolnego t, szczególnie u mężczyzn powyżej 45.

roku życia był związany ze znacząco większym ryzykiem rozwoju

rs (p=0,04) [20].

Wyników tych nie potwierdzją opublikowane w 2004 roku

wyniki badania przeprowadzonego przez Feneleya i wsp. w gru-

pie 2200 mężczyzn z LOH, leczonych iniekcjami t przez okres

piętnastu lat. Ryzyko rozwoju rs wynosiło w tej grupie 0,48%

na rok. Wyniki badania ERSSPC, obejmującego od 1980 roku

80 000 mężczyzn, wskazują na ryzyko populacyjne zachorowa-

nia na rs na poziomie 0,55% na rok. Wartości zapadalności na rs

uzyskane przez Feneleya nie odbiegają więc znacząco od uzyska-

nych w badaniu ERSSPC [21,22].

Nie istnieją również przekonujące dane wskazujące na wpływ t

na rozwój stanów przedrakowych stercza. Pojedyncze doniesie-

nie Rhodena i wsp. dotyczące ryzyka rozwoju rs u pacjentów

hipogonadalnych leczonych t, z i bez towarzyszącego HG-PIN,

wykazuje jednoznacznie, że kuracja hormonalna nie zwiększa

ryzyka zapadalności na raka. Ryzyko po dwunastu miesiącach

wyniosło 1,2% w grupie bez HG-PIN i 5% w ramieniu z wykrytym

HG-PIN. Wartość ta nie przekracza ryzyka populacyjnego [5].

wartości t współistniejące z rs wiążą się z gorszym rokowaniem,

niższym stopniem zróżnicowania i wyższym stopniem zaawan-

sowania raka [7,5,19].

Przedstawiona wiele lat temu przez Fowlera i Whitmore’a

koncepcja saturacji pozostaje w zgodzie z współczesnymi

danymi dotyczącymi t i rs. Już nawet fizjologiczne stężenie

endogennego t powoduje prawie maksymalną stymulację

wzrostu rs. Terapia t u chorych na rs niepoddanych ablacji

androgenowej, nie powinna prowadzić do progresji choroby.

Istnieją nawet doniesienia o korzystnej odpowiedzi na kurację

[10,15,23,24].

Wydaje się, że po radykalnym leczeniu chorych na raka

stercza bez wcześniejszej ablacji androgenowej, w przypad-

ku wystąpienia objawowego hipogonadyzmu, zastosowanie

leczenia t jest bezpieczne. W związku z brakiem doświadczeń

posiadających wysoki stopień wiarygodności w klasyfikacji EBM,

konieczne jest przeprowadzenie badań, które wyjaśnią rolę t

w patogenezie rs. Do tej pory postępowanie lecznicze powinno

być zgodne z obowiązującymi wytycznymi.

Piśmiennictwo/References

Koncepcja saturacji

Koncepcję saturacji, tłumaczącą powiązania między t a rs,

zaproponowali Fowler i Whitmore ponad 25 lat temu. Wyjaśnia

ona dlaczego wzrost stężenia t u pacjentów leczonych tym

hormonem nie powoduje progresji choroby. Koncepcja zakłada,

że już endogenne, osiągane w trakcie rozwoju osobniczego,

relatywnie niskie stężenia t są wystarczające do maksymalnej sty-

mulacji rozwoju rs. Po osiągnięciu pewnego stężenia t (nazwa-

nego punktem saturacji), progresja rs jest obserwowana mimo

obniżania stężenia t w wyniku zastosowania ablacji androgeno-

wej. Oznacza to, że po przekroczeniu punktu saturacji później-

sze leczenie, obniżające stężenia t, nie zapobiega rozwojowi rs

[15].

Poprawność tej koncepcji potwierdzają obserwacje pacjen-

tów, u których, mimo leczenia t, nie obserwowano wzrostu PSA

ani objętości gruczołu. U mężczyzn chorujących na hipogona-

dyzm kuracja prowadziła jedynie do miernego wzrostu objętości

stercza i 15% wzrostu PSA, natomiast w grupie zdrowej nie

zaobserwowano wzrostu stężenia PSA lub objętości gruczołu.

[10,23,24].

Egzogenna terapia t u pacjentów z rs, u których nie doko-

nano wcześniejszej ablacji androgenowej, nie powinna więc

prowadzić do pogorszenia rokowania.

1. Barqawi AB, Crawford ED: Testosterone replacement therapy and the

risk of prostate cancer: a perspective view . Int J Impot Res 2005, 17,

462-463.

2. Morales A, Lunenfeld B: Investigation, treatment and monitoring of

late-onset hypogonadism in males. Official recommendations of The

International Society for the Study of the Aging Male (ISSAM). Aging Male

2002, 5, 74-86.

3. Statin P, Lumme S, Tenkanen L et al: High levels of circulating testosterone

are not associated with increased prostate cancer risk: a pooled prospec-

tive study . Int J Cancer 2004,108, 418-424.

4. Nishiyama T, Hashimoto Y, Takahashi K: The Influence of Androgen

Deprivation Therapy on Dihydrotestosterone Levels in the Prostatic

Tissue of Patients with Prostate Cancer . Clinical Cancer Research 2004,

1, 7121-7126

5. Rhoden EL, Morgentaler A: Testosterone replacement therapy in hypo-

gonadal men at high risk for prostate cancer: results of 1 year of treat-

ment in men with prostatic intraepithelial neoplasia . J Urol 2003,170,

2348-2351.

6. Ribeiro M, Ruff P, Falkson G: Low serum testosterone and a younger age

predict for a poor outcome in metastatic prostate cancer . Am J Clin Oncol

1997, 20, 605-608.

7. Yano M, Imamoto T, Suzuki H et al. The clinical potential of pretreatment

serum testosterone level to improve the efficiency of prostate cancer

screening . Eur Urol 2007, 51, 375-380.

8. Huggins C, Hodges CV: Studies on prostatic cancer, I: the effect of castra-

tion, of estrogen and of androgen injection on serum phosphatases in

metastatic carcinoma of the prostate . Cancer Res 1941, 1, 293-297.

9. Morgentaler A: Testosterone and prostate cancer: an historical perspec-

tive on a modern myth . Eur Urol 2006, 50, 935-939.

10. DC Gould, RS Kirby: Testosterone replacement therapy for late onset

hypogonadism: what is the risk of inducing prostate cancer? Prostate

Cancer and Prostatic Diseases 2006, 9, 14-18

11. Imperato-McGinley J, Gautier T, Zirinsky K et al: Prostate visualization

studies in males homozygous and heterozygous for 5 alpha-reductase

deficiency . J Clin Endocrinol Metab 1992, 75, 1022-1026.

12. Bhasin S, Singh AB, Mac RP et al: Managing the risks of prostate disease

during testosterone replacement therapy in older men: recommendations

for a standardized monitoring plan . J Androl 2003, 24, 299-311.

Wnioski

Mnogość danych przeczących twierdzeniu, że t przyspiesza

rozwój rs, dowodzi wieloletniej, błędnej interpretacji wyni-

ków doświadczenia Hugginsa i Hodgesa, przeprowadzonego

na podstawie obserwacji jednego pacjenta. Nie ma naukowych

podstaw do twierdzenia, że wyższe stężenie t przyspiesza roz-

wój rs.

U mężczyzn leczonych t, rs stwierdza się w badaniu biop-

syjnym u 1% pacjentów, podczas gdy u mężczyzn z hipogona-

dyzmem u 1/7 (14,3%). Istnieją nawet pojedyncze doniesienia,

że terapia t może zmniejszać ryzyko rs. Nie istnieją dowody

potwierdzające, że wśród mężczyzn chorujących na rs, stęże-

nie t w surowicy jest wyższe od populacyjnego. Natomiast niskie

UROLOGIA POLSKA / POLISH JOURNAL OF UROLOGY 2008/61/1

Testosteron a rak stercza

13. Massengill JC, Sun L, Moul JW et al: Pretreatment total testosterone level

predicts pathological stage in patients with localized prostate cancer

treated with radical prostatectomy . J Urol 2003, 169, 1670-1675.

14. Akduman B, Crawford ED: The PCPT: New findings, new insights, and clini-

cal implications for the prevention of prostate cancer . EAU supplements

2006, 5, 634-639.

15. Fowler JE, Whitmore Jr WF: The response of metastatic adenocarcinoma of

the prostate to exogenous testosterone . J Urol 1981, 126, 372-375.

16. Prout GR, Brewer WR: Response of men with advanced prostatic carci-

noma to exogenous administration of testosterone . Cancer 1967, 20,

1871-1878.

17. Pearson OH: Discussion of Dr. Huggins’ paper ‘‘control of cancers of man

by endocrinological methods’’ . Cancer Res 1957, 17, 473-479.

18. Dobruch J, Borówka A: Nowy sposób leczenia hormonalnego chorych

na raka stercza z użyciem antagonisty LHRH. Urol Pol 2006, 1, 9-14.

19. Hoffman MA, DeWolf WC, Morgentaler A: Is low serum free testosterone

a marker for high grade prostate cancer? J Urol 2000, 163, 824-827.

20. Anne Scheck: High free testosterone may be linked with PCa risk . Urology

Times Nov 1, 2004.

21. MR Fenley: Andrologia 2004, 36, 12.

22. P. Walsh, Campbell’s Urology, 8th edition, 2002, section 11, chapter 85

23. Algarte-Genin M, Cussenot O, Costa P: Prevention of prostate cancer

by androgens: experimental paradox or clinical reality. Eur Urol 2004,

46, 285-295.

24. Behre HM, Bohmeyer J, Nieschlag E: Prostate volume in testosterone-

treated and untreated hypogonadal men in comparison to age-matched

normal controls . Clin Endocrinol 1994, 40, 341-349.

Adres do korespondencji / Correspondence

Monika Bonczyk

Klinika Urologii i Onkologii Urologicznej

ul. Borowska 213

50-556 Wrocław

tel. (071) 733 10 10

mobon@o2.pl

UROLOGIA POLSKA / POLISH JOURNAL OF UROLOGY 2008/61/1

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: