Opracowanie: mgr K. Puławska-Popielarz
1. Proces diagnostyczny w uzależnieniach- diagnozowanie poziomu uzależnienia
2. Fazy używania narkotyków
3. Oferta lecznicza dla osób zażywających środki psychoaktywne
DIAGNOZOWANIE POZIOMU UZALEŻNIENIA
• historia zażywania środków psychoaktywnych
• historia leczenia
• sytuacja życiowa pacjenta
• sytuacja rodzinna
• historia uzależnień w rodzinie
• funkcjonowanie w relacjach społecznych
• pytania retrospektywne dotyczące doświadczonych nadużyć i przemocy
• sfera seksualna
• konflikty z prawem
• rozwój psychofizyczny, choroby, hospitalizacje, przebieg nauki, pracy
FAZA 1: POZNAWANIE STANU ODURZENIA (EKSPERYMENTALNA)
• NAJCZĘSTSZE ŚRODKI PSYCHOAKTYWNE: alkohol, tytoń, marihuana, środki wziewne
• MODEL UŻYWANIA: weekendy, spotkania towarzyskie, Środki gratisowe, nie kupowane, Dzięki niskiej tolerancji łatwo o stan odurzenia, łatwy dostęp
• ZACHOWANIE: bez widocznych zmian, Drobne kłamstwa
• SAMOPOCZUCIE: Jest dobre, czasem występują przykre następstwa zażycia
FAZA 2: STAN ODURZENIA PRZYJEMNOŚCIĄ( FAZA UŻYWANIE)
• NAJCZĘSTSZE NARKOTYKI: jak w fazie 1 oraz haszysz, pigułki, amfetamina, leki uspokajające i nasenne
MODEL UŻYWANIA: zaplanowane użycie wraz z zakupem środka, Samotna konsumpcja, Zwiększenie tolerancji, Odurzanie w tygodniu, Konsumpcja staje się potrzebą
ZACHOWANIE: początki podwójnego życia, Zmiana środowiska, Zarzucanie hobby i zainteresowań, Pogorszenie ocen, Zły nastrój, zamknięcie się w sobie, Początki agresywności i planowanego kamuflażu, Posługiwanie się slangiem, Agresja słowna, Kłamstwa, kradzieże, Pierwsze przerwy w życiorysie
• SAMOPOCZUCIE: Duma z poczucia kontroli
Stany euforii w odurzeniu
Łagodny dyskomfort po ustąpieniu działania środka
FAZA 3: STAN ODURZENIA CELEM NADRZĘDNYM(FAZA NADUŻYWANIE)
• NAJCZĘSTSZE NARKOTYKI: jak w poprzednich fazach oraz kokaina, heroina, LSD.
• MODEL UŻYWANIA: wysoka tolerancja- wysokie koszty
Odurzanie w samotności
Codzienne odurzanie- ciągły stan odurzenia
Bezskuteczne próby kontroli lub rzucenia nałogu
• ZACHOWANIE: pierwsze przedawkowania
Identyfikacja ze środowiskiem narkomanów
Patologiczne kłamstwo
Kradzieże i handel narkotykami- incydenty w Policją
Porzucenie szkoły /pracy/
Pogorszenie stanu zdrowia
• SAMOPOCZUCIE: chęć odurzenia treścią życia
Poczucie winy i wstydu
Myśli samobójcze
Stan odurzenia stanem „normalnym”
FAZA 4:STAN ODURZENIA- NORMĄ(UZALEŻNIENIE)
• NAJCZĘSTSZE NARKOTYKI: jak w fazach poprzednich, dominująca heroina
• MODEL UŻYWANIA: używanie ciągłe, wysoka tolerancja- wysokie koszty
Brak kontroli
Częste przedawkowania
• ZACHOWANIE: całkowite wyniszczenie fizyczne
Konflikty z prawem
Zachowania agresywne
Wszelka aktywność związana z odurzaniem
„Przerwy w życiorysie”
• SAMOPOCZUCIE: możność funkcjonowania jedynie po przyjęciu środka
Depresja, poczucie winy, wstyd, lęk
Niskie poczucie własnej wartości
Myśli i próby samobójcze
DIAGNOZA SYNDROMU UZALEŻNIENIA
1. Tolerancja określana jednym z następujących zachowań:
a. Potrzeba znacznie zwiększonej dawki środka odurzającego, żeby osiągnąć pożądany efekt lub/i stan intoksykacji
b. Znacznie zmniejszony efekt przy używaniu stale tej samej dawki środka odurzającego
2. Głód narkotykowy okreśłany jednym z następujących zachowań:
a. Charakterystyczny zespół objawów abstynencyjnych
b. Zażywanie tego samego (lub zbliżonego) środka odurzającego dla doznania ulgi lub uniknięcia objawów odstawienia
3. Zażywanie środka odurzającego w większej dawce lub przez okres dłuższy niż pierwotnie zamierzano
4. Ciągły zamiar lub bezowocne wysiłki zmierzające do zaprzestania brania lub kontrolowanego zażywania środka odurzającego
5. Poświęcanie dużej ilości czasu na czynności związane ze zdobywaniem lub zażywaniem środka odurzającego
6. Zaniechanie lub znaczne ograniczenie ważnych czynności społecznych, zawodowych lub rekreacyjnychz powodu zażywania środka odurzającego
7. Kontynuowanie zażywania środka odurzającego pomimo świadomości ciągłych lub powracających problemów psychicznych lub/i fizycznych spowodowanych lub spotęgowanych zażywaniem środka odurzającego
POWODY SIĘGANIA PO NARKOTYKI
CIEKAWOŚĆ, NUDA,
WPŁYW GRUPY RÓWIEŚNICZEJ
(FAZA 2 i 3)
CHĘĆ
ODURZENIA SIĘ
(FAZA 2)
UCIECZKA OD PROBLEMÓW
(FAZA 3 i 4)
DOŚWIADCZANIE ULGI JAKO PODSTAWOWY MOTYW ZAŻYWANIA
przykre stany emocjonalne, stres ← ← ← ← ← ← ← ←←
↓ ↑
paniczny lęk przed cierpieniem (pragnienie natychmiastowego złagodzenia) ↑
Narkotyk ↑
ulga, rozluźnienie, przyjemność (=nagroda) → → → → → → ↑
POWSTAWANIE POZYTYWNYCH OCZEKIWAŃ WOBEC SUBSTANCJI
¢ Uspokojenie – rozluźnienie – uśmierzenie
¢ Pobudzenie – nowość – zmiana
¢ Wizje – dziwność – tajemniczość
POWODY DO OKREŚLENIA TYPU LECZENIA
• Intensywność używania środka (rodzaj, okres, dawki, częstotliwość)
• Stopień kontroli nad zachowaniami (przestrzeganie reguł np. domu, szkoły)
• Chęć współpracy
• Zakres zaprzeczania (Im silniejsze zaprzeczanie tym mniejsza chęć współpracy)
ZADANIA TERAPEUTYCZNE DLA RÓŻNYCH STOPNI UZALEŻNIENIA
OSOBY EKSPERYMENTUJĄCE:
• Zalecany kontakt z terapeutą w poradni? Kontakt z psychologiem, pedagogiem
• Poznanie sytuacji życiowej pacjenta
• Edukacja w zakresie zagrożeń związanych zażywaniem narkotyków
• Kształtowanie umiejętności rozpoznawania potrzeb i zaspokajania w sposób pozytywny
• Rozwijanie umiejętności interpersonalnych
OSOBY UŻYWAJĄCE I NADUŻYWAJĄCE:
• Zalecany stały kontakt z terapeutą w poradni
• Medyczne wsparcie w terapii
• Uczestnictwo w terapii indywidualnej
• Wskazanie do uczestnictwa w terapii grupowej w warunkach ambulatoryjnych lub oddziału dziennego
OSOBY UZALEŻNIONE:
• Przeprowadzenie detoksykacji
• Motywowanie do podjęcia leczenia w systemie stacjonarnym
WCZESNA INTERWENCJA
...
Anna-Helena1