Mechanizmy i zjawiska w psychoterapii Mellibruda 2008/2009

Integracyjny model 7 ścieżek współpracy
1) o rozwijanie uzdrawiającej relacji terapeutycznej
2) o Eksploracja doświadczeń i wydarzeń osobistych
3) o Modyfikacje poznawcze i behawioralne
4) o Transformacje procesu doświadczania i świadomości
5) o Uzyskiwanie wglądu i zrozumienia siebie
6) o Rekonstrukcja narracji osobistych
7) o Modyfikacje sposobu życia przez pacjenta

RÓZNE PERSPEKTYWY ROZUMIENIA I UPRAWIANIA PSYCHOTERAPII
.
Wkład intelektualny i praktyczny różnych szkół w psychoterapii - przykłady

Terapie psychoanalityczne i psychodynamiczne:
* Terapia adlerowska
* Terapia egzystencjalna
* Terapia skoncentrowana na osobie
* Terapia Gestalt
* Terapia poznawczo-behawioralna
* Terapia systemów rodzinnych

Terapie psychoanalityczne i psychodynamiczne
* Założenia filozoficzne
Energia psychiczna i doświadczenia z dzieciństwa, nieświadome impulsy i konflikty
* Główne koncepcje
Psychoseksualne fazy rozwoju i fiksacje, id-ego-superego, lęk i wyparcie konfliktów, procesy nieświadome kształtują teraźniejszość
* Cele terapii
To, co nieświadome ma być uświadomione, rekonstrukcja osobowości, ponowne doświadczenie dzieciństwa i przepracowanie konfliktów
* Relacja terapeutyczna
Anonimowy terapeuta, klient dokonuje projekcji i przenosi na terapeutę uczucia i pragnienia z  dzieciństwa, redukowanie oporu
* Techniki terapeutyczne
Interpretacje, analiza snów, wolne skojarzenia, analiza oporu i przeniesienia
 

Terapia adlerowska
* Założenia filozoficzne.
Zainteresowania społeczne i dążenie ku celom, radzenie sobie z zadaniami, umiejętności współżycia, indywidualny styl życia
* Główne koncepcje
Podmiotowość i cele życiowe, sens życia, dążenie do znaczenia i mocy, budowanie własnego stylu życia i rozumienie konstelacji rodzinnej
* Cele terapii
Zmiana założeń i celi życiowych, wspieranie umiejętności osiągania celów, rozwijanie poczucia przynależności
* Relacja terapeutyczna
Wspólna odpowiedzialność i cele, wzajemne zaufanie i szacunek oraz równość, współpraca i kontrakt
* Techniki terapeutyczne
Koncentracja na subiektywnych doświadczeniach klienta, analiza życia, interpretacje i wsparcie, towarzyszenie w poszukiwaniach

Terapia egzystencjalna
* Założenia filozoficzne
Samoświadomość, wolność wyboru, odpowiedzialność, lęk i samotność egzystencjalna , świadomość nieuchronności śmierci
* Główne koncepcje
Ukierunkowanie na doświadczenie, rozwój osobowości i poczucie tożsamości, kim jestem teraz i kim się staję ?
* Cele terapii
– Uświadomienie wolności i możliwości, podejmowanie odpowiedzialności za swoje wybory i swoje życie
* Relacja terapeutyczna
– Autentyczny i osobisty kontakt terapeuty i klienta, bezpośredniość związku i spotkania Tu i Teraz, które może zmienić klienta i terapeutę
* Techniki terapeutyczne
– Małe znaczenie specyficznych technik, pierwszeństwo zrozumienia i refleksji nad działaniem

 

Terapia skoncentrowana na osobie
*Założenia filozoficzne
Pozytywna wizja natury człowieka, osiąganie pełni funkcjonowania, urzeczywistnianie potencjału rozwojowego
* Główne koncepcje
Zdrowie psychiczne to spójność Ja realnego i Ja idealnego, rozbieżność między kim chcę być a tym kim jestem
* Cele terapii
Rozpoznawanie przeszkód na drodze do rozwoju, akceptacja i zaufanie do siebie, otwartość na doświadczenie
* Relacja terapeutyczna
Centralny aspekt terapii, empatia, życzliwość, szacunek i akceptacja,  doświadczanie prawdziwego spotkania międzyludzkiego źródłem zmiany w relacjach z innymii i z samym sobą
* Techniki terapeutyczne
Małe znaczenie technik, uważne słuchanie i komunikowanie empatycznego rozumienia, odzwierciedlanie uczuć

Terapia Gestalt
* Założenia filozoficzne
Dążenie do integracji myślenia, odczuwania i zachowania, osobiste wybory i odpowiedzialność, samowystarczalność
* Główne koncepcje
Doświadczanie Tu i Teraz, akceptacja biegunów psychiki i egzystencji, kontakt i wycofanie, figura i tło, niedokończone sprawy
* Cele terapii
Poszerzanie świadomości Tu i Teraz, zwiększanie zdolności dokonywania wyborów, integracja
* Relacja terapeutyczna
Autentyczność zachowań terapeuty, aktywne konfrontowanie niedojrzałych i manipulacyjnych zachowań klienta
* Techniki terapeutyczne
Eksperymenty inicjujące nowe formy doświadczania i myślenia
.
Terapia poznawczo-behawioralna
* Założenia filozoficzne
– Wzory zachowania i myślenia sa produktem uczenia, schematy umysłowe kształtują uczucia i zachowania, 
* Główne koncepcje
– System przekonań jest podstawowym źródłem zaburzeń, koncentracja na badaniu i modyfikowaniu błędnych założeń i myśli oraz na ćwiczeniu adaptacyjnych zachowań
* Cele terapii
– Kwestionowania błędnych przekonań, uświadomienie i monitorowanie automatycznych myśli, eliminowanie dysfunkcjonalnych wzorów behawioralnych
* Relacja terapeutyczna
Terapeuta jako nauczyciel i trener, współpraca zadaniowa i dialog sokratejski
* Techniki terapeutyczne
Aktywne i dyrektywne interwencje poznawcze i behawioralne, modyfikowanie przekonań, ćwiczenie zachowań, zadania domowe

Terapia systemów rodzinnych
* Założenia filozoficzne
Interaktywna i systemowa wizja rodziny, klient częścią systemu rodzinnego, dysfunkcje systemowe źródłem zaburzeń indywidualnych
* Główne koncepcje
Koncentracja na wzorcach komunikowania i interakcji rodzinnych, transmisja międzygeneracyjna, objawy jako forma kontroli nad innymi, teraźniejszość nie przeszłość
* Cele terapii
Uświadomienie dysfunkcjonalnych wzorów relacji, tworzenie nowych sposobów interakcji, rozwiązywanie konkretnych problemów rodzinnych

* Relacja terapeutyczna
Terapeuta jako nauczyciel, trener, model i konsultant, uczenie rodziny rozpoznawania i zmieniania wzorów, neutralność
* Techniki terapeutyczne
Interwencje w system komunikowania, genogramy, rzeźby rodziny, interwencje paradoksalne, restrukturyzacje, odgrywanie, ustalanie zasad i granic…

Poszukiwanie integracji
* integrowanie modeli teoretycznych,
* poszukiwanie wspólnych czynników leczących 
* eklektyzm techniczny.
* Motywy integracji
-Mnożenie się  różnych rodzajów terapii. 
-Nieprzystawalność pojedynczych systemów teoretycznych do wszystkich rodzajów pacjentów i problemów. 
-Zewnętrzne uwarunkowania socjoekonomiczne. 
-Rosnąca popularność leczenia krótkoterminowego, skoncentrowanego na problemach ”.
-Możliwości zapoznawania się przez terapeutów z różnymi formami terapii oraz możliwość eksperymentowania z nimi. 
-Odkrycie, że wspólne cechy różnych terapii odgrywają główną rolę w doprowadzaniu do efektu terapeutycznego.  .
-Identyfikacja specyficznych, opcjonalnych form leczenia. 
–Rozwój organizacji zawodowych działających na rzecz integracji. 

Carl R. Rogers
TEORIA TERAPII, OSOBOWOŚCI I RELACJI INTERPERSONALNYCH, ROZWINIĘTA W OPARCIU O PODEJŚCIE SKONCENTROWANE NA KLIENCIE

TEORIA TERAPII I ZMIANY OSOBOWOŚCI
Jest to teoria z gatunku "jeśli-to". Jeśli zaistnieją pewne warunki /zmienne niezależne/, to wówczas zajdzie proces /zmienne zależne/, to wówczas zajdzie proces /zmienne zależne/ zawierający pewne charakterystyczne elementy. Jeżeli proces ten /teraz zmienna niezależna/ zachodzi, to będą mieć miejsce zmiany osobowości i zachowania /zmienne zależne/. Zostanie to przedstawione szczegółowo.
W tej części oraz w następnych, formalne twierdzenie teorii podane są w krótkiej formie. Terminy lub wyrażenia pisane rozstrzelonym drukiem zostały zdefiniowane w poprzedniej części i powinny być rozumiane tak, jak podano. Pozostałe paragrafy mają charakter wyjaśniający i nie stosują się do rygorystycznego wzorca formalnych twierdzeń.
 

A. Warunki procesu terapeutycznego.
Aby zaszła terapia konieczne jest istnienie następujących warunków:
1. Dwie osoby są w kontakcie
2. Osoba pierwsza, którą będziemy nazywać klientem jest w stanie wewnętrznej niezgodności, podatności na zranienie lub niepokoju.
3. Osoba druga, którą będziemy nazywać terapeutą, jest wewnętrznie zgodna w kontekście tej relacji.
4. Terapeuta doświadcza bezwarunkowego pozytywnego ustosunkowania względem klienta.
5. Terapeuta doświadcza empatycznego zrozumienia wewnętrznego układu odniesienia klienta.
6. Klient postrzega, co najmniej w minimalnym stopniu, warunki 4 i 5, czyli bezwarunkowe pozytywne ustosunkowanie terapeuty względem niego oraz empatyczne zrozumienie ze strony terapeuty.

Najbardziej zaskakującym dla konwencjonalnych terapeutów elementem będzie to, że te same warunki są uznawane za wystarczające dla terapii, niezależnie od szczególnych cech, charakteryzujących klienta. Jak wynika z naszego doświadczenia, jakkolwiek relacja terapeutyczna wykorzystywana jest w różny sposób przez różnych klientów, nie jest wcale ani konieczne, ani przydatne manipulowanie relacją w szczególny sposób dla poszczególnych typów klientów. Dokonywanie takiej manipulacji niszczy, jak sądzimy, najbardziej pomocny i znaczący aspekt doświadczenia, a mianowicie ten, że jest to prawdziwa, wzajemna relacja między dwoma osobami z których każda usiłuje, najlepiej jak potrafi, być sobą w tej interakcji.1/
Rozwojowy charakter ma ta część teorii, która wiąże się z punktem 5 tj. wewnętrzną zgodnością lub autentycznością terapeuty w relacji. Punkt ten oznacza, że aby terapia była najbardziej efektywna, symbolizacja własnego doświadczenia terapeuty w relacji musi być adekwatna. A zatem, jeśli doświadcza on zagrożenia lub dyskomfortu w relacji, jest zaś świadomy jedynie akceptacji i zrozumienia, wówczas nie jest on wewnętrznie zgodny w kontekście tej relacji, co wpływa negatywnie na terapię. Wydaje się ważne, aby terapeuta w pełni "był sobą" w relacji, jakiekolwiek jest to JA w danym momencie.
Czy powinien on również wyrażać lub komunikować klientowi dokładną symbolizację swojego własnego doświadczenia? Odpowiedź na to pytanie jest stale niejasna. Na razie moglibyśmy powiedzieć, że "tak", jeżeli terapeuta przyłapuje się stale na koncentrowaniu uwagi raczej na uczuciach własnych, niż klienta, ograniczając przez to znacznie lub wykluczając jakiekolwiek doświadczenie empatycznego zrozumienia, lub też, jeżeli terapeuta przyłapuje cię na nieustannym doświadczaniu uczuć innych, niż bezwarunkowe pozytywne ustosunkowanie. Rozstrzygnięcie poprawności tej odpowiedzi wymaga dalszego sprawdzania zawartych w niej hipotez, to zaś nie jest łatwe, ponieważ nawet doświadczonym terapeutom brakuje często odwagi w tyć zakresie. Trudno jest sprawdzać hipotezy w przypadku, gdy prawdziwe uczucia terapeuty są w rodzaju: "Boję się, że wpadasz w psychozę" lub "Uświadamiam sobie, że jestem przestraszony, ponieważ dotykasz takich uczuć, z którymi nigdy nie byłem w stanie sobie poradzić", albowiem terapeucie jest bardzo trudno wyrazić takie uczucia.
Inne rodzące się pytanie brzmi następująco: co jest ważniejsze, czy zgodność "bycia całością", integracja terapeuty w relacji, czy też specyficzna postawa empatycznego zrozumienia i bezwarunkowego pozytywnego ustosunkowania? I znowu, ostateczna odpowiedź jest nieznana, tym niemniej rozwiązanie zachowawcze, takie, jakie zawarliśmy w teorii mówi, że pierwszorzędną sprawą dla zajścia terapii jest wewnętrzna zgodność terapeuty w relacji, ale częścią wewnętrznej zgodności musi być doświadczanie bezwarunkowego ustosunkowania i empatycznego zrozumienia.
Inną, godną uwagi kwestią jest położenie nacieku na doświadczenie w relacji. Się należy oczekiwać, że terapeuta jest osobą całkowicie zgodną wewnętrznie przez cały czas. Istotnie, jeżeli stanowiłoby to warunek konieczny, wówczas nie byłoby terapii. Wystarczy więc, jeżeli w tym momencie, w tej właśnie relacji, z tą szczególną osobą, jest on całkowicie i w pełni sobą, zaś jego doświadczenia, związane z daną chwilą, są adekwatnie usymbolizowanie i integrowane w ramach posiadanego obrazu samego siebie. Dzięki temu niedoskonałe jednostki ludzkie mogą być terapeutyczną pomocą dla innych niedoskonałych jednostek ludzkich.
Największą wadą w sformułowaniu tych warunków jest to, że zostały one przedstawione tak, jak gdyby były elementami o charakterze "wszystko albo nic", podczas gdy każdy z warunków od 2 do 6 istnieje w formie kontinuum. Być może, za jakiś czas, będziemy w stanie powiedzieć, że terapeuta musi być autentyczny lub zgodny wewnętrznie w relacji w takim to a takim stopniu i podobnie w odniesieniu do pozostałych punktów. Ma razie możemy jedynie wskazać, że im wyraźniejsza jest obecność warunków 2-6, tym pewniejsze jest, że zajdzie proces terapii, oraz tym większy jest stopień reorganizacji, która będzie miała miejsce. W obecnym momencie funkcja ta może być określona jedynie jakościowo.
 

B. Proces terapii.
Jeżeli zachodzą i trwają nadal uprzednio wymienione warunki, rozpoczyna się proces zmierzający w następujących charakterystycznych kierunkach:
1. Klient jest w rosnącym stopniu swobodny w wyrażeniu swoich uczuć, za pomocą werbalnych i/lub motorycznych kanałów.
2. Wyrażone przez niego uczucia w rosnącym stopniu odnoszą się bardziej do JA, niż do NIE-JA.
3. W rosnącym stopniu różnicuje i wyodrębnia obiekty swoich
uczuć i percepcji, obejmując nimi otoczenie, inne osoby, swoje JA, swoje doświadczenia oraz wzajemne powiązania tych elementów. Staje się mniej intensjonalny i bardziej ekstensjonalny w swojej percepcji, lub ujmując to w inny sposób, jego doświadczenia są adekwatnej symbolizowane.
4. Wyrażane przez niego uczucia w rosnącym stopniu odnoszą się do niezgodności między pewnymi jego doświadczeniami a jego obrazem-JA.
5. Zaczyna doświadczać w świadomości zagrożenie taką niezgodnością a owo doświadczenie zagrożenia jest możliwe jedynie dzięki trwałemu bezwarunkowemu pozytywnemu ustosunkowaniu terapeuty, które obejmuje w takim samym stopniu niezgodność jak i zgodność, niepokój jak ł brak niepokoju,
6. Doświadczenia w sposób pełny, w świadomości uczuć, które zostały w przeszłości wyparte ze świadomości lub zniekształcone w świadomości.
7. Jego obraz-JA ulega reorganizacji w kierunku umożliwiającym zasymilowanie i włączenie tych doświadczeń, które poprzednio zostały wyparte lub zniekształcone w świadomości.
8. Podczas trwania tej reorganizacji struktury-JA, jego obraz-JA staje się w rosnącym stopniu zgodny z jego doświadczeniem; JA obejmuje teraz doświadczenia, które przedtem byłyby zbyt zagrażające, aby dostać się do świadomości.
9. Staje się w rosnącym stopniu zdolny do doświadczania, bez uczucia zagrożenia, bezwarunkowego pozytywnego ustosunkowania terapeuty.
10. W rosnącym stopniu odczuwa bezwarunkowe pozytywne ustosunkowanie do siebie samego.
11. W rosnącym stopniu doświadcza siebie samego jako ośrodka umiejscawiania oceny.
12. W mniejszym stopniu reaguje na doświadczenie
w kategoriach warunków własnej wartości, a w większym stopniu w kategoriach organizma1nego procesu wartościowania.
 

C. Wyniki w zakresie osobowości i Zachowania.
Nie ma jasnego rozróżnienia między procesem a wynikiem Punkty procesu są po prostu wyróżnionymi aspektami wyniku. Wskutek tego poniższe stwierdzenia mogłyby być włączone do opisu procesu. Dla łatwiejszego zrozumienia zgrupowano tutaj te zmiany, które zwyczajowo wiązane są z pojęciem wyników lub rezultatów, lub podlegają obserwacji poza terapeutyczną relacją.

Zmiany te, jak się przypuszcza są stosunkowo stałe:
1. Klient jest bardziej zgodny wewnętrznie, bardziej otwarty na swoje doświadczenie, mniej obronny.
2. Wskutek tego jego percepcja jest bardziej realistyczna, obiektywna, ekstensjonalna.
3. W efekcie wykazuje większą efektywność w rozwiązywaniu problemów.
4. Poprawia się jego psychologiczne przystosowanie, stając się bliższe optimum.
a. Dzieje się tak w wyniku zmian w strukturze- JA, opisanych w punktach B7 i B8.
5. Rezultatem zwiększonej zgodności między JA a doświadczeniem /punkt C4 powyżej/ jest ograniczenie jego podatności na zagrożenie.
6.Konsekwencją punktu C2 /powyżej/ jest percepcja swojego JA- idealnego w sposób bardziej realistyczny i osiągalny.
7. W efekcie zmian opisanych w C4 i C5, jego JA staje się bardziej zgodne z jego JA-idealnym.
8. Konsekwencją zwiększenia zgodności między JA a JA-idealnym /C6/ oraz większej zgodności między JA a doświadczeniem jest zmniejszenie wszystkich rodzajów napięcia - fizjologicznego, psychologicznego oraz specyficznego typu psychologicznego napięcia określonego jako niepokój.
9. Zwiększa się poziom pozytywnego ustosunkowania do samego siebie.
10. Postrzega umiejscowienie oceny oraz umiejscowienie wyboru jako znajdujące się w nim samym.
a. W konsekwencji pkt. C9 i C10 czuje się w większym stopniu pewny siebie i samosterujący.
b. W konsekwencji pkt. C1 i C10 jego wartości stają się określone przez organizmalny proces wartościowania.
11. W konsekwencji punktów C1 i C2, postrzega on innych w sposób bardziej realistyczny i adekwatny.
12. Wskutek mniejszej potrzeby zniekształcania swojej percepcji innych osób, doświadcza w stosunku do nich większej akceptacji.
13. Jego zachowanie zmienia się w różny sposób.
a. Wskutek zwiększenia procentu doświadczeń zasymilowanych do struktury-JA, zostaje zwiększony procent zachowań, które mogą zostać "przyznane" JA.
b. I odwrotnie, procent zachowań nie uznawanych za doświadczenia związane z JA, odczuwanych jako "nie JA", zostaje zmniejszony.
c. Wskutek tego jego zachowanie postrzegane jest jako będące w większym stopniu pod jego kontrolą.
14. Jego zachowanie postrzegane jest przez innych jako bardziej usocjalizowane, bardziej dojrzałe.
16. W konsekwencji punktów C 1,2,3, jego zachowanie staje się bardziej twórcze, w większym stopniu i w jedyny w swoim rodzaju sposób przystosowane do każdej nowej sytuacji, każdego nowego problemu, pełniej wyrażające jego własne cele i wartości.
Komentarz. Podstawowym stwierdzeniem części C jest stwierdzenie Cl. Punkty od 2 do 15 stanowią w gruncie rzeczy jedynie wyraźniejsze wskazania teoretycznych implikacji stwierdzenia 1. zostały one włączone jedynie z tej przyczyny, że jakkolwiek w sposób wystarczający oczywisty wypływają z logiki teorii, jednak często bywają niedostrzegane, dopóki się ich nie wskaże.
Komentarze do teorii terapii
Należy zauważyć, że prezentowana teoria terapii nie wymaga w gruncie rzeczy żadnych zmiennych pośredniczących. Wszystkie podane w części A warunki terapii są operacyjnie definiowalne a niektórym, w racach już przeprowadzonych badań, przypisano, co prawda niezbyt jeszcze precyzyjne, definicje operacyjne. Teoria stanowi, że jeśli istnieje A, wówczas zajdzie B i C. B i C są niezależnymi faktami, przewidywanymi na podstawie A.
Należy również podkreślić, że logika teorii jest następująca: jeśli A, to B; jeśli A, to B i C; jeśli A, to C /pomijając stwierdzenie B/; jeśli B, to C /pomijając stwierdzenie A/.
Wyszczególnienie powiązań funkcjonalnych. Na tym etapie powiązania funkcjonalne mogą być przedstawione jedynie w formie ogólnej i jakościowej. W im większym stopniu spełnione są warunki, wyszczególnione w części A, tym wyraźniejszy i rozleglejszy będzie proces zmiany, opisany w części B oraz tym większe i o szerszym zakresie będą wyniki zmiany, określone w części C. Ujmując to w kategoriach ogólniejszych - im większy będzie poziom: niepokoju klienta, wewnętrznej zgodności terapeuty w relacji, akceptacji i empatii doświadczanej przez terapeutę, oraz w im większym stopniu klient będzie zdawał sobie sprawę z tych elementów - tym głębszy będzie proce...