Instytut: Politologii
Kierunek: Politologia
Specjalność: służby socjalne
Praca licencjacka napisana
w Zakładzie Historii
Legnica 2006
I. CHARAKTERYSTYKA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
1. Pojęcie i rodzaje niepełnosprawności...............................................................5
2. Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce.....................................................8
3. System prawny stosowany dla osób niepełnosprawnych intelektualnie..........12
4. Rynek pracy w stosunku do osób niepełnosprawnych....................................15
II. UPOŚLEDZENI UMYSŁOWO W SPOŁECZEŃSTWIE POLSKIM
1. Stosunek społeczeństwa do osób niepełnosprawnych intelektualnie..............18
2. Socjalizacja osób niepełnosprawnych.............................................................22
3. Integracja osób upośledzonych umysłowo......................................................25
III. TRUDNOŚCI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE
1. Postawy środowiska społecznego wobec osób upośledzonych.......................29
2. Działalność domów pomocy społecznej w zakresie pomocy niepełnosprawnym intelektualnie....................................................................32
3. Zachowania i postawy osób niepełnosprawnych intelektualnie....................................................................................................36
ZAKOŃCZENIE ......................................................................................................41
BIBLIOGRAFIA ......................................................................................................43
Celem pracy jest ocena funkcjonowania osób niepełnosprawnych intelektualnie w społeczeństwie polskim. Podstawowym celem jest przedstawienie relacji, jakie zachodzą między niepełnosprawnymi intelektualnie a środowiskiem społecznym i wpływ integracji na stosunki międzyludzkie.
Od wieków wiadomo, że człowiek człowiekowi udziela pomocy bezinteresownej poprzez wspieranie, opiekę i ratunek w sytuacjach kryzysowych, jak i pomocy w zamian za pewne wynagrodzenie. Jest, zatem pewnego rodzaju integracją ludzi znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej w tym osób niepełnosprawnych, a całym społeczeństwem. W ostatnich latach człowiek jest świadkiem daleko idących przemian związanych z istotą i charakterem upośledzenia umysłowego, oraz w stosunku uczonych i praktyków do tego kalectwa. W miarę rozwoju cywilizacji, rozwoju higieny i medycyny powstaje coraz więcej ośrodków pomocy społecznej. Pomimo wielu zmian upośledzenie umysłowe nadal stanowi ogromny problem społeczny, stwarzając wiele trudności dla rodzin upośledzonych osób jak i dla pracowników różnych służb podejmujących problematykę niepełnosprawności. W perspektywie poznawczej niepełnosprawność ludzka jest ważnym motywem poszukiwania twórczej inspiracji do wskazania szans i możliwości edukacyjnych każdego człowieka, a czynnikiem sprawczym ich naukowego postępu są badania uwarunkowań i stymulatorów jego rozwoju. Dlatego też, realizacja celu pracy jest analizą problemów funkcjonowania osób niepełnosprawnych intelektualnie w społeczeństwie polskim. Zwrócenie szczególnej uwagi na osoby upośledzone umysłowo pozwoli dostrzec ich potrzeby jak i trudności, z jakimi się borykają w swoim życiu.
Materiałem źródłowym, wykorzystanym w pracy jest literatura przedmiotu z zakresu oligofrenopedagogikii.Najwięcej korzystano z literatury J. Wyczesanego Oligofrenopedagogika, A. Z. Gajdzica Edukacja i pomoc specjalna osobom niepełnosprawnym w krajach europejskich, oraz B. Cytowskiej Drogi edukacyjne dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. Materiały, które zostały udostępnione dotyczą znajomości pojęć niepełnosprawności i rozwoju tych osób żyjących w świecie zabudowanym przez człowieka pełnosprawnego. Przydatne okazały się również artykuły z zakresu psychologii i pedagogiki oraz stosowania prawa wobec osób upośledzonych ukazując potrzeby osób upośledzonych jak i pomoc, jaką otrzymują ze strony państwa i otoczenia.
Celem pracy jest ukazanie funkcjonowania niepełnosprawnych intelektualnie w społeczeństwie polskim oraz poszukiwanie nowych koncepcji i szans samorozwoju i samorealizacji. Aby określić sytuację osób niepełnosprawnych trzeba analizować i wartościować obiektywne jak i subiektywne konteksty rozwoju podstawowych relacji upośledzonych w społeczeństwie.
Pierwsza część została poświęcona na zagadnienia terminologiczne wyjaśniające i przedstawiające sytuację osób niepełnosprawnych intelektualnie. Ukazany jest stosunek systemu prawnego jak i rynku pracy wobec tej grupy ludzi. Szczególną uwagę poświęcono samemu problemowi, czyli sytuacji osób niepełnosprawnych w społeczeństwie polskim- jakie zaszły zmiany na przestrzeni wieków.
W drugiej części przedstawione zostały relacje, jakie zachodzą między upośledzonymi a pełnosprawnymi, jak reaguje człowiek na pojawienie się w jego otoczeniu osoby „odchylonej od normy”. Przedstawiono wpływ socjalizacji na pojawiające się między nimi stosunki. Zwrócono również uwagę na proces szerzącej się integracji, mającej na celu poprawę stosunków międzyludzkich.
Rozdział trzeci poświęcony został trudnościom, z jakimi borykają się niepełnosprawni intelektualnie. Przedstawione zostały postawy społeczeństwa wobec tychże osób. Scharakteryzowano również działalność instytucji pomocowej, jaką jest dom pomocy społecznej, zapewniający całodobową opiekę osobom odrzuconym przez środowisko. Zwrócono uwagę na to, jaki wpływ ma ośrodek na rozwój osób chorych. Następnie podjęto rozważania na temat postaw niepełnosprawnych intelektualnie wobec otaczającej go rzeczywistości, jakie zachowania są akceptowane a jakie nie.
Funkcjonowanie osób niepełnosprawnych intelektualnie w społeczeństwie polskim ulega wielu przemianom. Tematyka człowieczej niepełnosprawności jak i problematyka pedagogiki ograniczeń ludzkiego życia powoduje, że nasuwa się wiele pytań odnośnie humanistycznego nastawienia społeczeństwa. Wielu naukowców zadaje sobie pytanie czy ogólnodostępny system szkolny, może przekształcić się w lepiej dla nich dostosowany? Czy osiągnięty stan włączenia osoby niepełnosprawnej do społeczeństwa uwzględni fakt relatywizmu wewnątrz poszczególnych społeczności?. Oraz czy jest możliwe takie ukształtowanie interakcji międzyludzkich, aby możliwe było pełne respektowanie ich odrębności i niepełnosprawności, oparte na realistycznej ocenie ich indywidualnych możliwości?.
ROZDZIAŁ I
1.Pojęcie i rodzaje niepełnosprawności.
W teorii i praktyce pedagogiki specjalnej obecnie jednym z ważniejszych trendów jest poznanie i eliminowanie zjawiska izolacji osób niepełnosprawnych. Zagadnienie bezpiecznej przyszłości dla niepełnosprawnych jest najważniejszym problemem rodziców i bliskich. Ostatnie lata uczyniły wiele dyskusji na ten temat w nauce jak i publicystyce.
Przez pojęcie osoby niepełnosprawnej rozumie się osobę, „u której uszkodzenie i obniżony stan sprawności organizmu spowodował utrudnienie, ograniczenie lub uniemożliwienie wykonywania zadań życiowych i zawodowych, oraz pełnienie ról społecznych biorąc pod uwagę jej płeć, wiek oraz czynniki środowiskowe, społeczne i kulturowe”[1], bądź też, według K.J. Zabłockiego „to taka osoba, która na skutek ograniczeń pod względem fizycznym, somatycznym lub psychicznym ma znaczne trudności w wywiązywaniu się z zadań, jakie stawia przed nią życie codzienne, szkoła, praca zawodowa i czas wolny”[2]. W języku potocznym niepełnosprawność rozumiana jest jako uszkodzenie organu somatycznego, zamiennie używa się z określeniami typu: ułomność, kalectwo, bądź upośledzenie. Natomiast w socjologicznych ujęciach to uszkodzenie lub ograniczenie funkcjonowania organizmu ( w skutek wady wrodzonej, choroby bądź urazu) oraz wynikające z tego skutki dla funkcjonowania społecznego osób nimi dotkniętych. Dlatego też cechami, które będą wyróżniały osoby niepełnosprawne spośród innych osób nie będzie sama przyczyna ich niepełnosprawności, ale raczej trudności, jaki są z nią związane i potrzeba specjalnej pomocy.
Dziecko niepełnosprawne, jak wyjaśnia A. Maciarz, to takie dziecko, „które ma trudności w rozwoju, nauce i w społecznym przystosowaniu z powodu obniżonej sprawności psychofizycznej i któremu potrzebna jest specjalna pomoc[3]”. Zatem niepełnosprawność oznacza stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy, który powoduje okresowe lub trwałe utrudnienie ( trudności te można usunąć lub zmniejszyć przez rehabilitację oraz kształcenie ogólne i zawodowe) ograniczenie bądź uniemożliwienie samodzielnego funkcjonowania.
„Poziom egzystencji jednostki może być na skutek wady wrodzonej, choroby, urazu lub zmian starczych obniżony w stosunku do norm, standardów zdrowotnych, form zachowania przyjętych w danym społeczeństwie[4]”. Wiele osób niepełnosprawnych do pełnienia podstawowych zadań oraz uczestniczenia w życiu społecznym potrzebuje jednej formy pomocy – osobistej lub technicznej, to jednak są osoby które potrzebują obu form pomocy. Koncepcja niepełnosprawności opiera się na założeniu, iż człowiek funkcjonuje na poziomie biologicznym, jednostkowym i społecznym. Odchylenie w poszczególnych wymiarach przyjmuje różne formy, gdyż na poziomie biologicznym oznacza zaburzenie przebiegu funkcji organizmu w zależności od stopnia i zakresu uszkodzenia jego organów. Na poziomie jednostkowym ogranicza aktywność i działanie, a na społecznym, ogranicza uczestniczenie w życiu społecznym.„Według biopsychospołecznej koncepcji – istotę niepełnosprawności stanowi odchylenie od normalnego poziomu funkcjonowania na wymienionych trzech poziomach lub na niektórych z nich[5]”.
Niepełnosprawność umysłowa używana jest zamiennie z terminami takimi jak: „upośledzenie umysłowe”, „niedorozwój umysłowy”, „niepełnosprawność intelektualna”, bądź też „oligofrenia”. Są to pojęcia daleko zakorzenione w literaturze profesjonalnej. Zaznaczyć należy, że termin „upośledzenie umysłowe” jest wciąż używany we wszystkich ważnych dokumentach dotyczących tej kategorii niepełnosprawności i bywa niejednorodnie definiowane. R. Kościelak wyróżnia dwa podejścia wobec definiowania upośledzenia umysłowego, mianowicie; medyczne (opierające się głównie na etiologii i patogenezie upośledzenia umysłowego, wyodrębniając jednostki chorobowe) i behawioralne ( określające niedorozwój umysłowy jako niższą niż przeciętną ogólną sprawność intelektualną, która powstała w okresie rozwojowym i jest związana z jednym lub więcej zaburzeniem w zakresie dojrzewania, uczenia się i przystosowania społecznego.
Kryteria które oceniają poziom funkcjonowania intelektualnego jednostki według R. Kościelaka to psychologiczne („ uwzględnia się pomiar stopnia rozwoju inteligencji czyli swoisty wskaźnik upośledzenia umysłowego; obecnie oceniana jest cała osobowość jednostki i jej procesy regulacyjne: orientacyjno- poznawcze intelektualne, emocjonalne, motywacyjne, mechanizmy kontroli i procesy wykonawcze[6]”), medyczne ( leczenie i prognoza ), ewolucyjne ( porównywanie dziecka upośledzonego z dzieckiem normalnym w zakresie czynności orientacyjno – poznawczych, intelektualnych, lub wykonawczych), społeczne (samodzielność, uspołecznienie oraz ogólna zaradność życiowa jednostki). ; oraz pedagogiczne ( związane z możliwością wychowywania i uczenia dzieci upośledzonych umysłowo. Rozpatruje się zasób umiejętności i wiadomości przewidzianych programem nauczania). Te kryteria wpływają na różnorodność klasyfikacji. Na przykład najbardziej znana jest klasyfikacja psychologiczna uwzględniająca pomiar stopnia rozwoju intelektualnego. „Iloraz inteligencji według kryterium psychologicznego stanowi znaczący wskaźnik upośledzenia umysłowego. Nie może on jednak przesądzać o możliwościach dziecka, a powinien być traktowany jako czynnik orientacyjny[7]”.
Upośledzenie lub niepełnosprawność społeczna oznacza mniej uprzywilejowaną sytuacją danej osoby spowodowaną ograniczeniem lub uniemożliwieniem wypełniania ról związanych z jej wiekiem, płcią czy sytuacją społeczną. Niepełnosprawność również ujmuje się jako funkcjonalną, ograniczającą zdolności wykonywania czynności w sposób i w zakresie uważanym za normalny dla człowieka.
Opracowana przez Światową Organizację Zdrowia klasyfikacja niepełnosprawności stanowi wzorzec określania różnych możliwości konsekwencji wrodzonych lub nabytych deficytów zdrowotnych. Tradycyjna klasyfikacja wyróżnia trzy stopnie upośledzenia umysłowego. Najlżejszym stopniem upośledzenia jest debilizm ( II. 50 – 69), następnie średnim stopniem imbecylizm ( II. 20 – 49), a najcięższą postacią upośledzenia jest idiotyzm (II. 0 – 19). Ta trzystopniowa klasyfikacja dawniej używana w orzecznictwie prowadziła do wielu niekorzystnych postaw wobec dziecka. Zastąpiona czterostopniową zaproponowaną przez Amerykańskie Towarzystwo do Spraw Upośledzeń Umysłowych w r. 1959, zmienia poglądy odnośnie zadań i organizacji szkół specjalnych dla dzieci upośledzonych umysłowo. Są to grupy upośledzenia umysłowego odzwierciedlające stopień obniżenia sprawności intelektualnej: lekki, umiarkowany, znaczny oraz głęboki.. ŚOZ uznała również, że „jednostki niepełnosprawne to takie, które nie są w stanie o własnych siłach zaspokoić istotne potrzeby, wchodzić optymalnie w role społeczne i wymagają pomocy z zewnątrz”[8]. Oznacza to wszelki brak anatomicznej struktury narządów oraz zaburzenie funkcji psychicznych lub fizjologicznych organizmu przez wadę wrodzoną, chorobę lub uraz. Według Ligi Stowarzyszeń na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym na upośledzenie składają się dwa komponenty funkcjonowanie intelektualne, które rozpoczyna się od wczesnych lat i jest znacznie poniżej przeciętnego. znaczne osłabienie. Następny natomiast to: znaczne osłabienie zdolności przystosowania się do wymagań kulturowych społeczeństwa.
Do postawienia diagnozy upośledzenia umysłowego , nie wystarcza badanie testowe inteligencji oraz określenie niskiego ilorazu inteligencji. Należałoby poznać również zachowanie przystosowawcze. Nie można rozpatrywać jako jednoznacznej postaci odchyleń od normy, ponieważ różne są kryteria oceny upośledzonych umysłowo z punktu widzenia ich możliwości przystosowania społecznego.
2. Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce.
W okresie starożytności jak i średniowiecza stosowano bardzo surowe metody wychowania. Długo nie odróżniano osób chorych psychicznie od upośledzonych umysłowo, i z tego względu częstokroć traktowano ich okrutnie, przez co niejednokrotnie poddawano ich torturom. Wiele dowodów możemy znaleźć w opracowaniach historycznych, kronikach sądowych bądź utworach literackich i malarstwie. „ Poziom ówczesnej wiedzy nie pozwolił na właściwe ustosunkowanie się do zjawisk budzących lęk, do odmiennych od powszechnie uznawanych za normalne”[9]. W Polsce sytuacja osób upośledzonych umysłowo była zbliżona do ich pozycji w innych krajach. Już w XVIII wieku znęcano się nad osobami niepełnosprawnymi, i to właśnie w tym okresie zrozumiano potrzebę opieki nad chorymi psychicznie. W 1347 roku w statucie wiślickim wzięto w obronę te osoby. A w statucie Litewskim z 1529 roku zawarto postanowienia prawne dotyczące opieki nad chorymi psychicznie i upośledzonymi umysłowo. W XVI i XVII wieku tworzono placówki opiekuńcze w których przebywały dzieci chore, upośledzone umysłowo i kalekie. „ Zakłady tego typu miały charakter przytułków, znajdujących się często w trudnych warunkach lokalowych i higienicznych. Bardzo smutna była egzystencja upośledzonych, których traktowano ówcześnie jako ciężar społeczny”[10]. Placówki prowadzone były przez zakony, właścicieli ziemskich i gromady włościańskie. Najstarszą placówką była szkoła specjalna 7- oddziałowa dla dzieci upośledzonych umysłowo założona w Poznaniu w 1896 roku. Cztery lata później powstała podobna szkoła w Królewskiej Hucie dla 170 dzieci, a w 1906 w Katowicach. A w roku 1907 utworzono zakład dla dzieci głębiej upośledzonych umysłowo w Karolinie pod Warszawą.
W końcu XIX wieku opieka społeczna została wsparta przez ośrodki publiczne i filantropijne. Jednym z podstawowych problemów opiekuńczo- wychowawczych było upowszechnienie szkoły elementarnej, i trudności wychowawcze dzieci upośledzonych umysłowo. Dlatego też wzrosło zainteresowanie tymi dziećmi wyrażające się podejmowaniem prób ich kształcenia. „ Konsekwencją owej ewolucji były zmiany prawne oraz rozwój instytucji podejmujących trud opieki, wychowywania i kształcenia osób upośledzonych, toteż w pierwszej kolejności powstały placówki zajmujące się wyłącznie opieką nad osobami niepełnosprawnymi”[11].
Okres międzywojenny w Polsce (1918- 1939) zaznaczał się powstawaniem wielu szkół specjalnych. Pionierem pierwszej takiej szkoły był S. Kopciński w Łodzi. Uczęszczanie do takiej szkoły uzależnione było od istnienia bądź nieistnienia odpowiednich zakładów na określonym terenie. O potrzebie opieki nad dzieckiem upośledzonym umysłowo należało przekonać władze państwowe jak również ogół społeczeństwa. Dlatego też stworzono program, który przewidywał wybudowanie 22 instytutów dla 4300 wychowanków upośledzonych umysłowo jak i organizację klas pomocniczych przy szkołach powszechnych. Praca wychowawcza pozwoliła na wypracowanie różnych metod postępowania. Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej w Warszawie w 1922 podjął się zadań w tym zakresie. Wzrost liczby zakładów dla dzieci upośledzonych umysłowo w latach 1921-1928 i 1980-1995 dokonywał się za sprawą niektórych organizacji i instytucji społecznych, samorządów oraz Ministerstwa Oświaty i Wychowania. Zahamowanie rozwoju działalności opiekuńczo-wychowawczej państwa i samorządu w Polsce nastąpiło w latach 1929- 1939, przy jednoczesnym wzroście aktywności stowarzyszeń i instytucji charytatywno- filantropijnych i społecznych.
Po II wojnie światowej w Polsce szkolnictwo specjalne rekonstruowało się powoli w skutek braku wykwalifikowanych nauczycieli i zniszczeniem kraju. Z 63 szkół specjalnych po 1939r., pozostało tylko 14 i organizowane były w budynkach adoptowanych na cele szkolne. Szkolnictwo specjalne rozwinęło się jako jednolity system oświaty i wychowania. „ Na wzrost opieki nad dzieckiem upośledzonym umysłowo w Polsce wpłynęły warunki społeczno- ekonomiczne w kraju, w którym każda jednostka ma zagwarantowane prawo do nauki, wychowania i leczenia”[12]. Od 1960 do 1973 r. wybudowano 105 nowych szkół i zakładów specjalnych. Organizowano klasy specjalne przy szkołach podstawowych normalnych, co umożliwiło objęcie kształceniem specjalnym dzieci nie umieszczając ich w internatach. By przygotować młodzież upośledzoną umysłowo do życia utworzono zasadnicze szkoły zawodowe specjalne. W 1958 młodzież upośledzona kształciła się w 13 zawodach. Nowością było wprowadzenie przedszkoli specjalnych i tzw. „ Szkół życia”. Te zakłady zostały przejęte przez organy opieki społecznej, a ich rozwój zwiększył się aż pięciokrotnie.
„ Początek lat dziewięćdziesiątych wniósł w nasze życie wiele zmian. Jedną z nich było uwolnienie koncepcji pedagogicznych od wielu zbędnych schematów i niepotrzebnych ram. Był to okres wielu innowacji, ale także wdrażania nie do końca sprawdzonych i przemyślanych pomysłów edukacyjnych . Idea wspólnej edukacji uczniów pełnosprawnych i niepełnosprawnych stała się wówczas bardzo popularna wśród wielu praktyków, odczytywana często jako nowa koncepcja stanowiąca panaceum na wiele problemów edukacyjnych”[13]. Natomiast druga połowa lat dziewięćdziesiątych to okres rozsądnego oglądu i praktycznej weryfikacji. Przemiany społeczne objęły układ polityczny, ład społeczny oraz problemy ekonomiczne.
W roku 1999 rozpoczęto reformę edukacji uczniów niepełnosprawnych. Głównym celem tej reformy było: wyrównanie szans edukacyjnych, podniesienie poziomu edukacji społeczeństwa poprzez upowszechnianie wykształcenia średniego i wyższego, oraz sprzyjanie poprawie jakości edukacji. „Obecnie znajdują się w Sejmie projekty zmian ustawy o systemie oświaty i rozporządzenia ministra edukacji narodowej w sprawie warunków organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dziecka oraz kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, wymagającymi stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy”[14]. Chodzi tutaj o warunki organizowania wczesnego wspomagania, kształcenia, wychowania oraz opieki dzieci i młodzieży z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, które wymagają tworzenia specjalnych warunków nauki i metod pracy. Wspomaganie to winno być podejmowane w momencie ustalenia ryzyka wystąpienia nieprawidłowości rozwojowych, po to by nie dopuścić do dalszego pogłębiania się choroby.
„ Dzieciom i młodzieży wymagającym kształcenia specjalnego zmiany w ustawie zapewniają realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, odpowiednie warunki do nauki, oraz dostępność otoczenia, realizację programu nauczania dostosowanego do potrzeb edukacyjnych, zajęcia rewalidacyjne i w miarę potrzeb inne formy pomocy psychologiczno- pedagogicznej”[15]. W tym kontekście istotne staje się prowadzenie analiz relacji pomiędzy państwem a edukacją, gdyż to właśnie oświata jest w pewnej części współtwórcą ogólnego ładu społecznego i staje się jednym z kazualnych warunków postępu cywilizacyjnego. Z tego względu dynamiczność przemian społeczno- gospodarczych w Polsce spowodowała, że doktryna adaptacyjna, która przygotowuje młode pokolenie do zastanej rzeczywistości jest już przeżytkiem.
„Tymczasem w szkołach specjalnych do momentu wprowadzenia reformy z 1999 roku niezmiennie funkcjonował jeden komplet podręczników. Po tym okresie, w związku z nową podstawą programową, musiały zostać opracowane nowe programy i podręczniki. Komercjalizacja rynku wydawniczego doprowadziła do sytuacji braku zainteresowania ich opracowaniem oficyn wydawniczych, toteż początkowo nauczyciele szkół specjalnych zostali zmuszeni do indywidualnego opracowania programów[16]. Możemy zaobserwować niewielkie zainteresowanie komercyjnych wydawców przygotowaniem i rozpowszechnianiem rzetelnych materiałów dydaktycznych dla niepełnosprawnych intelektualnie.
Wiele z założeń reformy warunkuje rzeczywiste zmiany w obrębie kształcenia specjalnego. Mniej uwagi poświęcono projektom dotyczącym przemian wyłącznie w zakresie opieki, rehabilitacji, wychowania, i kształcenia dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.. Zatem u podstaw zreformowanego systemu kształcenia specjalnego leży: „ powszechność nauczania, likwidowanie barier architektonicznych, otwarty charakter systemu, zapewnienie warunków realizacji obowiązku szkolnego w sposób dostosowany do tempa rozwoju dziecka, możliwie najwcześniejsze rozpoznanie zaburzeń, realizowanie programu dostosowanego do indywidualnych potrzeb dziecka, rozwijanie zaradności osobistej i umiejętności społecznych, stosowanie aktywnych metod nauczania, wypracowanie koncepcji kształcenia zawodowego i przygotowanie do pracy w powiązaniu z rynkiem pracy, dążenie do orzekania opartego na interdyscyplinarnej diagnozie, wzmocnienie współpracy z rodzicami, ograniczenie nauczania indywidualnego, korzystanie z internatu”[17]. Osoby z upośledzeniem umysłowym, autyzmem, lub złożonymi niepełnosprawnościami mają możliwość realizowania obowiązku szkolnego w formie dopasowanej do swoich potrzeb oraz psychofizycznych możliwości. A osoby o specjalnych potrzebach edukacyjnych, których nie obejmuje system integracyjny, obowiązek szkolny będą realizowały w różnych formach kształcenia specjalnego.
Nowa rzeczywistość społeczna jest, zatem jednym z zasadniczych predykatorów przemian w oświacie specjalnej. Pozytywne zmiany społeczne zachęcają do urzeczywistnienia otwartego modelu kształcenia przy wsparciu ze strony środowiska lokalnego. Obecnie jest pozytywny wzrost różnego rodzaju organizacji i placówek, które podejmują pozalekcyjny trud opieki osób upośledzonych. Dzięki temu dziecko niepełnosprawne może realizować obowiązek szkolny w prywatnych i społecznych placówkach. Tego typu placówki stwarzają lepsze możliwości rozwojowe.
3. System prawny stosowany dla osób niepełnosprawnych intelektualnie.
Wobec osób niepełnosprawnych ostatnie lata przyniosły szereg zmian w polityce państwa. „ Stworzone zostało odrębne ustawodawstwo dotyczące rehabilitacji społecznej i zawodowej, oraz zatrudnienia osób niepełnosprawnych, a zatrudnione osoby niepełnosprawne uzyskały zawartą w Kodeksie pracy gwarancję niedyskryminacji w stosunkach pracy ze względu na ich niepełnosprawność”[18]. Istotną rolę przy formułowaniu założeń polityki państwa odgrywa socjalne ustawodawstwo międzynarodowe, które wkracza coraz częściej do krajowego porządku prawnego.
Miejsce osób niepełnosprawnych w społeczeństwie jest wyznaczane przez system prawny, który przyznaje im określone uprawnienia, ustala status oraz zobowiązania osób i instytucji wobec nich. Przepisy prawne mogą być źródłem barier uniemożliwiających funkcjonowanie w społeczeństwie. Każde państwo powinno zapewniać odpowiednie warunki ży...
paradise86