Różnice indywidualne 1.doc

PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH 

TEMAT 1 – wykład 1

Wprowadzenie w tematykę różnic indywidualnych

Możliwości i preferencje jako przedmiot badań. Pojęcie cechy i typu. Rodzaje kryteriów stosowanych przy typologiach. Podstawowe tezy psychologii różnic indywidualnych

PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH zajmuje się odmiennościami przebiegu prawidłowości psychologicznych różnych osób.

»        Coś przebiega według ogólnej reguły u wszystkich osób, ale występują różnice w tych prawidłowościach

»        Ludzie różnią się pod względem każdej cechy psychicznej i fizycznej

o       Np. czas reakcji jest tym krótszy, im silniejszy bodziec. Ale i tak ludzie różnią się pod względem czasów reakcji na poszczególne bodźce

o       Np. Obraz następczy dostrzegamy wszyscy, gdy długo się na coś patrzymy jednak obraz następczy utrzymuje się przez różne czasy u różnych osób.

o       Np. prawo „frustracja-agresja” jest prawem ogólnym, ale u każdego przebiega inaczej

PODSTAWOWE PROBLEMY PSYCHOLOGII RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH

1.      Jak opisywać różnice indywidualne?

Podstawowe pojęcia:

»        Cecha (właściwość, atrybut, czynnik, wymiar, dymensja, zmienna)

»        Cecha to hipotetyczna dyspozycja człowieka warunkująca względną stałość pewnej klasy jego zachowań lub stanów.

1. 1. 1. Hipotetyczna, ponieważ o cesze możemy wnioskować jedynie na podstawie pewnych wskaźników, jest to tylko pewien konstrukt.
      2. Cecha psychiczna jest czymś latentnym, ujawnia się tylko w pewnych sytuacjach, pod wpływem pewnych bodźców

»        Typ (kategoria)

»        Typ to klasa ludzi, którzy różnią się od innych określoną cechą lub zespołem cech

2.      Jak mierzyć różnice indywidualne?

Narzędzia psychometryczne (wyniki jednostkowe są rozpatrywane na tle wyników grupy): testy, kwestionariusze.

3.      Jaka jest geneza różnic indywidualnych?

»        Wkład czynników dziedzicznych (genetycznych) i środowiskowych

4.      Jakie znaczenie mają różnice indywidualne?

»        Czy inteligencja zwiększa prawdopodobieństwo sukcesów zawodowych?

»        Jak cechy temperamentu wpływają na radzenie sobie w trudnych sytuacjach?

»        Jakie cechy musi posiadać dobry menadżer?

»        Jakie cechy zwiększają ryzyko chorób psychosomatycznych?

»        Od jakich indywidualnych cech uczniów zależą ich osiągnięcia szkolne?

5.      Pytanie o strukturę cech:

»        O liczbę cech wystarczających do opisu

»        O istnienie cech i naturę związków między nimi

6.      Jak tworzyć typologie?

»        Możliwe kryteria:

o       Pojedyncza cecha

§         Podejście biegunowe: np. ekstrawersja-introwersja, refleksyjność-  impulsywność – to podejście opisuje zdecydowaną mniejszość ludzi, bo tylko tyle z nich posiada skrajne natężenie tych cech

§         Podejście modalne np. ekstrawertyk - ambiwertyk - introwertyk

o       Specyficzna konfiguracja cech skonfigurowanych

§         Podejście szufladkowe, np. schizotymik, cyklotymik, iksotymik

o       Układ cech nieskorelowanych

§         Podejście wymiarowe – typy powstają na skrzyżowaniu pewnych wymiarów

Na przykład typologia umysłu według Younga

o       Przewaga jednej cechy nad drugą, na przykład konwergentyk (szuka jednego rozwiązania) i dywergentyk (szuka wielu rozwiązań)

7.      Różnice międzygrupowe (np. międzypłciowe, międzykulturowe)

ZAKRES RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH

1. Możliwości:

o       Zdolności (wpływają na poziom wykonania zadania)

o       Temperament ( wpływa na szybkość i energię zadania)

2. Preferencje:

1.      Style (określają sposoby działania: na przykład styl działania, styl poznawczy)

2.      Zainteresowania, zamiłowania ( określają treść, kierunek działania)

Psychologia różnic indywidualnych interesuje się głównie zdolnościami i temperamentem, bo według klasycznych poglądów są one głównie uwarunkowane biologicznie.

Psychologia osobowości zajmuje się głównie tym, co nabyte, wyuczone.

TEMAT 2 – wykład 2,3

Naura i struktura intelektu w koncepcjach psychometrycznych

Pojęcie zdolności. Definicje inteligencji. Koncepcja Speramana. Klasyczne koncepcje hierarchiczne: Vernon i Burt. Koncepcja Cattella (pojęcie inteligencji płynnej i skrystalizowanej) i późniejsze modele Horna i Carolla. Koncepcje „morfologiczne” (czynników równorzędnych): Thurstone; model Guilforda i jego kolejne modyfikacje. Koncepcja inteligencji wielorakich jako współczesna kontynuacja poglądu negującego istnienie czynnika „G”. Teoretyczne i praktyczne implikacje sporu o istnienie czynnika "g". Rozwój inteligencji w świetle koncepcji psychometrycznych. Analiza czynnikowa jako metoda badań nad strukturą inteligencji.

ZDOLNOŚCI – takie wyznaczniki efektywności uczenia się i wykonywania zadań które są:

»        Podmiotowe (=wewnętrzne)

»        Względnie stałe

»        Instrumentalne (są narzędziem wewnętrznym)

INTELIGENCJA – zdolność lub zbiór zdolności (jest mnóstwo definicji)

1921 – Journal of Educational Psychology – 14 definicji , ich ilość wzrasta z czasem.

1921, sympozjum poświęcone pojęciu inteligencji. Inteligencja to:

Ø      Zdolność do udzielania dobrych odpowiedzi z punktu widzenia prawdy lub istniejących faktów – Thorndike

Ø      Zdolność przejawiająca się w myśleniu abstrakcyjnym – Terman

Ø      Możliwości, których tylko część mierzona jest testami inteligencji – testy te nie obejmują m.in. kontroli i adaptacji umysłowej, które są istotnymi składnikami inteligencji – Freeman

Ø      Zdolność wyrażająca stopień (poziom) nauczenia się lub możliwości nauczenia się adaptacji do własnego środowiska – Colvin

Ø      Zdolność jednostki do adekwatnej adaptacji do względnie nowych sytuacji życiowych – przejawia się ona m.in. w zdolności wyzbywania się starych nawyków na rzecz tworzenia nowych – Pintner

Ø      Konstrukt mający status hipotezy roboczej, która dotyczy efektywności wykonywania zadań szczególnie typowych dla sytuacji szkolnych – Pressey

Ø      Obecny stan wiedzy nie pozwala na sformułowanie definicji inteligencji – Ruml

Bonus za: J.Strelau (2002) Psychologia różnic indywidualnych

KLASYCZNE DEFINICJE INTELIGENCJI

A.Binet (1916) Inteligencja to zdolność rozumowania i wydawania sądów. Stanowi o niej:

»        ...