o_usz300306.doc

1. Prawa antycznych desp. wsch. regulowały stosunki społ – gosp panujące na rozległych obszarach i służące głownie gospodarce rolnej.

Źródłem tego prawa był despotyczny władca, przeważnie uważany za bóstwo.

Prawo DW podporządkowywało ściśle jednostkę państwu. Słabą stroną praw DW był brak zwartego systemu, operowanie przeważnie pojęciami kazuistycznymi. Nierówność wobec prawa poszczególnych podmiotów była jedną z najbardziej charakterystycznych cech praw antycznych.

2. Dominacja prawa hebrajskiego zawartego w pierwszej części Starego Testamentu (Pięcioksiąg – tora). Niemal w całości autorem był Mojżesz, któremu wg tradycji zostało ono objawione przez

Boga. Pr. hebrajskie zawierało liczne przepisy dotyczące ochrony słabych i zwierząt. Odstępowało ono od pierwotnej zasady odpowiedzialności zbiorowej, stwierdzając, że „ojcowie nie poniosą śmierci za winy synów, ani synowie za winy swych ojców”.

3. a) przewaga prawa zwyczajowego

    b) zasada osobowości prawa

    c) partykularyzm prawa

    d) prawo stanowe i szczególne

4. Leges Barbarorum - spisane zbiory prawa zwyczajowego, dokonywane zazwyczaj z inicjatywy jakiegoś władcy germańskiego, często przy dużym udziale ludu. Przepisy były spisane w języku łacińskim i na ogół były kazuistyczne i bardzo niekompletne.

Występuje kilkanaście leges barbarorum, m.in. Lex Visigothorum, Lex Salica Francorum, Lex Longobardorum.

5. LRB - Niekompletne spisy pr. dokonywane przez germanów, mające charakter skrótów. Zawierały one dużo zniekształceń germańskich. Wyróżnia się następujące spisy: Lex Romana Visigothorum, Lex Romana Burgundionum, Edictum Theodorici.

6. a) w niemczech – partykularne prawa zwyczajowe tworzyły się na rozległych terenach. Dominowały trzy systemy praw: saskie, frankońskie, szwabskie.

Podobnie jak we Francji przyjęła się zasada terytorialności państwa.

We Francji – ukształtowała się duża ilość praw zwyczajowych. Niektóre obejmowały obszar granic poszczególnych prowincji, inne dotyczyły jakiegoś bardzo małego regionu. Zerwano z zasadą osobowości prawa.

b) spisywanie odebrało prawu zwyczajowemu cechę niepewności. Prawo spisane mogło odgrywać rolę unifikacyjną – oddziaływało na sąsiednie regiony. Spisy miały charakter spisów prywatnych i nieoficjalnych.

c) PM było przeważnie prawem zwyczajowym, uzupełnianym przez prawo stanowione.

d) PL kształtowane było przeważnie drogą zwyczajową, czasem uzupełniane było ustawami cesarskimi, dotyczyło kwestii lennych i orzecznictwa sądów lennych.

7. Glosatorzy – twórca: Irneriusz. Opracowywano prawo rzymskie metodą objaśniania (egzegeza) - za pomocą glosów (obj. wypisywane między wierszami, na marginesie) i sum (streszczenie ujmujące postanowienia w źródłach justyniańskich).

Komentatorzy–przedstawiciele: Baldus, Bartolus. Tworzyli obszerne komentarze do zbioru justyniańskiego. Omawiano już glosowane pr. rzymskie. Głównym punktem wyjścia była praca Accursiusa (Glossa Accursiana).

Uniwersytety – przedmiotem prawniczym było prawo kanoniczne. Absolwenci prawa: legiści, byli zwolennikami silnej władzy królewskiej. 

8. W Niemczech – przyjęto pr. rzymskie za obowiązujące (XV-XVIw.), ponieważ, m.in. lepiej nadawało się do regulowania rozwijającej się gosp. towarowo – pieniężnej; prawo niemieckie, rozbite na prawa lokalne potrzebowało ujednolicenia;  

Rec. dotyczyła głównie pr. prywatnego. Tam gdzie prawa miejscowe były silniej rozwinięte, tam wpływ Rec. był słabszy

Rec. pr. rz. zahamowała w Niemczech rozwój pr. rodzinnego.

9. Strefy wpływów pr. rz.: kraje o nieprzerwanej tradycji stosowania pr. rz. (Włochy, Hiszpania, południowa Francja, Portugalia); kraje, w których wpływ pr. rz. był bardzo silny (Niemcy, Austria, Holandia); kraje, w których pr. rz. było ograniczone (Polska, Szkocja, Rosja).

11. Common law – jednolity system, powszechny dla całej Anglii. Głównymi jego twórcami byli sędziowie sądów królewskich, gdyż podstawowym jego źródłem były wyroki sądowe.

12. Nie tworzono prawa od początku, ale zbierano dotychczasowe źródła w możliwie jednolity zbiór.

W Niemczech kodeks pr. kar. został przyjęty w 1532r. nazwany został Constituto Criminalis Carolina (CCC),

obejmował głównie przepisy pr. kar. procesowego i materialnego.

We Francji próby oficjalnej kodyfikacji zakończyły się na częściowych, mniejszych kodyfikacjach: ordonans o postępowaniu cywilnym, o. o post. karnym, o. o handlu, o. o marynarce.

13. Kodyfikacje w Ośw. Miały podłoże filozofii prawa natury. Kodeksy oświeceniowe, w przeciwieństwie do dawnych zbiorów, dążyły do stworzenia kompletnego i systematycznego zbioru przepisów, które będą normowały całokształt jakiejś dziedziny życia społ.

Podstawę teoretyczną dla prac kodyf. Stanowiły dzieła poświęcone polityce ustawodawczej (Monteskiusz–O duchu praw; Filangieri-Nauka ustawodawstwa)

14. Pr. Osob. – na zdolność pr. wpływało wiele czynników: wolność, zdrowie, stan społeczny, pochodzenie, niekiedy przynależność religijna, płeć.

Zdolność pr. nabywało się z chwilą urodzenia (wyjątek – martwe dziecko), a traciło się z chwilą śmierci.

Pr. Rzecz. –Posiadanie–(niem.) gewere, w większości przypadków polegało na faktycznym władaniu rzeczą. W niektórych przypadkach przyznawano je też temu kto nie władał faktycznie rzeczą, np. prawny spadkobierca.

Przy nieruchomościach tą samą rzecz mogło posiadać wiele osób, ten kto był właścicielem i kto był użytkownikiem.

Własność – najpełniejsze prawo do rzeczy (najwyższy stopień gewere)

Aby nabyć np. nieruchomość wymagane były oprócz czynności o charakterze obligacyjnym, następujące akty pr.: wzdanie (przeniesienie prawa własności) wiązanie (wprowadzenie nabywcy w posiadanie).

Małżeństwo – wśród ludów indoeuropejskich zawierano małżeństwa przez porwanie lub kupno żony. W XIw. prawo małżeńskie przewidywało trzy wymogi: stosowanie właściwej formy zawarcia małżeństwa, złożenie oświadczenia woli, brak przeszkody zrywającej małżeństwo.

Pr. zob. – rozróżniano dwie umowy – realna (przez przyjęcie rzeczy od jakiejś osoby przyjmujący stawał się jej dłużnikiem), formalna (zawierała zobowiązanie się dłużnika do świadczeń w przyszłości).

Pr. spadkowe – we wczesnym okresie feudalizmu nie uznawano dziedziczenia testamentowego. Stopniowo kościół opierając się na prawie rzymskim, lansował zasadę, że spadkodawca mógł rozporządzać częścią swojego majątku w drodze testamentu. Tam gdzie dominowało prawo rodzime podstawową odmianą spadkobrania było beztestamentowe.

15. Pr. Kar. – Zmiany – coraz większą rolę odgrywały kary publiczne, zamiast kar pieniężnych i prywatnych; zmiany w prawie włoskim sprawiły że zaczęto zwracać uwagę na stopień winy. Rozwinięto pojęcie „usiłowania”.

Proces Inkw. –był wszczynany z urzędu na podstawie doniesienia przeciwko osobie posądzonej o popełnienie przestępstwa. Wszystkie funkcje procesowe spoczywały w ręku jednej osoby – inkwirenta. Postępowanie było na ogół tajne i pisemne. Pozycja oskarżonego w procesie była bardzo słaba.

Ang.Pr.kar. – niehumanitarne prawo ze względu na okrutną represję karną. Wprowadzono jednak instytucje ław przysięgłych, którzy byli sędziami oceniającymi dowody, oraz Habeas Corpus, która oznaczała zakaz przetrzymywania podejrzanego w więzieniu bez zgody sędziego.

Postulaty – domagali się, aby przepisy pr. kar. były jasne i ujednolicone. Chcieli wprowadzenia w życie zasady „nie ma kary bez ustawy”  i „nie ma przestępstwa bez ustawy”. Domagali się likwidacji okrutnych kar, reformy procedury karnej (wprowadzenie ław przysięgłych).

Landrecht Pruski 1794 – zbiór zawierający 19187 paragr. Zawierał przepisy z prawa państwowego, administracyjnego, sądowego: prywat., i karnego. Był typowym kodeksem okresu przejścia od feudalizmu do kapitalizmu. Jednak okazał się przestarzały i nieodpowiadający nowym czasom. Obowiązywał do końca XIXw.

ABGB 1811 – składał się z 1502 paragr. Dzieił się na trzy działy: o prawie osobowym, rzeczowym, o przepisach wspólnych prawom os. i rzecz. Opierał się na prawnonaturalnych założeniach równości podmiotów prawa. Był pozbawiony kazuistyki.

W systematyce i termonologii nawiązywał do pr. rzymskiego.

Kodeks Napoleona (1807) – Zwięzły, napisany prostym i jasnym językiem. Składał się z 2281 artykułów ułożonych w trzech księgach: I-o osobach, II-o majątkach i rodzajach własności, III-o sposobach nabywania własności. Miał charakter antyfeudalny. Opierał się na zasadach indywidualizmu i liberalizmu burżuazyjnego.

BGB (1900) – składał się z 2385 paragrafów zebranych w 5 księgach: część ogólna, prawo zobowiązań, rzeczowe, rodzinne, spadkowe. Operował rozbudowanym aparatem precyzyjnie skonstruowanych pojęć. Trudna terminologia i język sprawiały, że był on przeznaczony dla fachowców.