Prawo spadkowe1.doc

Prawo spadkowe

Co to jest dziedziczenie ustawowe?

Dziedziczenie ustawowe ma miejsce wówczas, gdy spadkodawca umiera nie pozostawiając po sobie testamentu. Oznacza to, że kolejność osób uprawnionych do dziedziczenia określa ustawa- kodeks cywilny. Dziedziczenie ustawowe może zachodzić też wtedy, gdy powołane do dziedziczenia osoby nie chcą lub nie mogą dziedziczyć. Dziedziczenie ustawowe może dotyczyć całości lub części spadku.

Krąg osób uprawnionych do dziedziczenia ustawowego obejmuje:

·małżonka zmarłego (za wyjątkiem małżonka w separacji i małżonka, co do którego spadkodawca przed śmiercią wystąpił o rozwód lub separację z winy tego małżonka, a żądanie było uzasadnione- jednak ostateczne wyłączenie małżonka od dziedziczenia z tego powodu następuje dopiero na mocy orzeczenia sądu);

·dzieci spadkodawcy (a jeśli o­ne nie dożyłyby otwarcia spadku kolejno wnuki, prawnuki);

·rodziców rodzeństwo spadkodawcy (jeśli rodzeństwo nie dożyłoby otwarcia spadku to zstępni rodzeństwa);

·gminę ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy;

·Skarb Państwa;

·osoby przysposobione przez spadkodawcę;

Kolejność powoływania poszczególnych grup spadkobierców oraz wysokość przypadających im udziałów spadkowych określona jest w kodeksie cywilnym.

Co to jest dziedziczenie testamentowe?

Dziedziczenie testamentowe zachodzi wówczas, gdy spadkodawca przed śmiercią sporządza testament, w którym dysponuje swoim majątkiem. Dziedziczenie testamentowe ma wtedy pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, tzn., że zapisy testamentu będą miały pierwszeństwo przed określonym w ustawie porządkiem dziedziczenia. Testament jest jedyną formą rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci.

Spadkodawca może w każdej chwili testament lub jego część unieważnić, zmienić lub odwołać.

Testament nie może być sporządzony przez pełnomocnika.

Jeden testament może zawierać rozporządzenie tylko jednej osoby.

Jednak warto pamiętać o tym, że jeśli spadkodawca w testamencie pominie osoby, które byłyby uprawnione do dziedziczenia z mocy ustawy (dziedziczyłyby, gdyby nie było testamentu), to wtedy osobom tym od spadkobierców testamentowych należy się tzw. zachowek. Zachowek to inaczej ułamkowa część tego, co otrzymałyby w spadku, gdyby nie został sporządzony testament. Przykładowo: pani R. miała 2 dzieci i męża. Cały swój majątek zostawiła jednak na mocy testamentu notarialnego swojej koleżance, pani Z. Dzieci i mąż należą do kręgu spadkobierców ustawowych i dziedziczyliby po pani R. w pierwszej kolejności. Dlatego mogą o­ni dochodzić zachowku od spadkobierczyni testamentowej, a więc koleżanki zmarłej, pani Z.

Jak sporządzić ważny testament?

Kodeks cywilny przewiduje kilka form sporządzenia ważnego testamentu. Należą tu testament odręczny, testament notarialny oraz testament urzędowy. Każdy z testamentów ma taką samą wartość i pełni tę samą funkcję. Jednak testamenty urzędowy i notarialny cechują się tym, że trudniej jest podważyć ich wiarygodność. Ponadto, osoba sporządzająca testament samodzielnie może nie znać przepisów prawa spadkowego, przez co jej testament może potem okazać się nieważny lub niewykonalny (np. może zawierać niedozwolony warunek lub sprzeczne ze sobą postanowienia). Należy też pamiętać o tym, że w przypadku, gdy istnieje kilka sprzecznych testamentów zawierających ostatnią wolę spadkodawcy, wówczas obowiązuje ten sporządzony najpóźniej. 

Prawo spadkowe

Jak sporządzić testament odręczny?

Testament odręczny jest stosunkowo najmniej sformalizowanym testamentem. Powinien być w całości spisany odręcznie, opatrzony datą i podpisany własnoręcznie przez spadkodawcę.

Jak sporządzić testament notarialny?

Testament notarialny sporządza się w obecności notariusza, przez co trudno jest komukolwiek go później podważyć. Testament ten posiada także taką zaletę, że notariusz znając odpowiednie zapisy prawne będzie gwarantował, że testament zawiera wszelkie istotne postanowienia. Sporządzenie testamentu w biurze notarialnym pozwala przypuszczać, że nie ulegnie o­n zniszczeniu lub zgubieniu.

Jak sporządzić testament urzędowy?

Spadkodawca może w obecności dwóch świadków oświadczyć swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. oświadczenie spadkodawcy zostanie zaprotokołowane z podaniem daty jego sporządzenia, następnie odczytane spadkodawcy w obecności świadków, a następnie podpisane przez spadkodawcę, świadków oraz odpowiednio wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.

Taka forma testamentu nie może mieć zastosowania w przypadku osób niemych lub głuchych.

Co to jest testament szczególny?

Kodeks cywilny przewiduje kilka rodzajów tzw. testamentów szczególnych, które charakteryzują się znacznymi uproszczeniami, jeśli chodzi o wymogi formalne, a sporządzane są w sytuacji zagrożenia lub nadzwyczajnych okoliczności.

I tak, testament szczególny może być sporządzony, jeżeli istnieje obawa nagłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Wówczas spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.

Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.

W wypadku, gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

Kolejną szczególną formą sporządzenia testamentu jest testament sporządzony na polskim statku morskim lub w samolocie. Spadkodawca oświadcza swoją wolę ustnie dowódcy lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków. Następnie dowódca lub jego zastępca spisuje ostatnią wolę spadkodawcy wraz z podaniem daty, a pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy, po czym pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy. Jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny.

Istnieją także szczególne formy sporządzania testamentów wojskowych.  

Prawo spadkowe

Po co sporządzać testament?

Sporządzenie testamentu bywa przydatne szczególnie w przypadkach, gdy chcesz, aby majątek po Tobie przeszedł w ręce bliskich Ci osób, które w innym przypadku byłyby wykluczone z dziedziczenia ustawowego (np. partnerowi, partnerce, przyjaciołom, dalszej rodzinie). Warto też sporządzić testament, gdy pragniesz obdarować swoim majątkiem jakieś stowarzyszenie czy fundację.

Jeśli spadkodawca umiera bez pozostawienia po sobie testamentu i nie zdąży przed śmiercią zawrzeć umowy darowizny z osobami, którym pragnie przekazać swój majątek, wówczas osoby nieuprawnione do dziedziczenia ustawowego nie będą mogły dochodzić spadku od spadkobierców ustawowych. Przykładowo, pani Z. pozostawała przez wiele lat w związku nieformalnym (konkubinacie) z panem C. Mieli 2 dzieci, które pan C. uznał. Konkubenci razem kupili dom, jako współwłaściciele w częściach równych (po 50%), razem go urządzali, kupili wspólnie samochód, działkę budowlaną. Pan C. zginął w wypadku samochodowym nie pozostawiając testamentu. Z poprzedniego małżeństwa miał 2 dzieci (żona zmarła). W takim przypadku spadek po panu Z. ( składający się m.in. z połowy: domu, samochodu, działki budowlanej) będzie podlegał dziedziczeniu ustawowemu, czyli uprawnione do niego będą dzieci pana Z., zarówno z pierwszego małżeństwa, jak i z konkubinatu. Pani Z. nie będzie uprawniona do spadku, mimo faktycznego długoletniego pożycia z panem C. będzie mogła ewentualnie dochodzić od spadkobierców ustawowych nakładów poczynionych ze swojego majątku na rzecz majątku pana C.

Co to jest niegodność dziedziczenia?

Niegodność dziedziczenia może być stwierdzona przez sąd, na wniosek każdej osoby, która ma w tym interes prawny ( a więc najczęściej innych spadkobierców). Termin do złożenia wniosku do sądu wynosi rok od momentu, w którym dana osoba dowiedziała się o przyczynie powodującej niegodność dziedziczenia, nie później jednak niż 3 lata od daty otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy). Na skutek stwierdzenia niegodności dziedziczenia spadkobierca uznany za niegodnego traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.

Przyczyny niegodności dziedziczenia:

Dopuszczenie się przez spadkobiercę umyślnego ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

Nakłonienie spadkodawcy do sporządzenia lub odwołania testamentu przy użyciu podstępu lub groźby,

Przeszkodzenie spadkodawcy, przy użyciu podstępu lub groźby, w dokonaniu sporządzenia lub odwołania testamentu;

Umyślne ukrycie lub zniszczenie testamentu spadkodawcy, podrobienie lub przerobienie jego testamentu albo świadome skorzystanie z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

 
Kto nie może być świadkiem przy testamentach?

Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu:
1) osoba, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;
2) niewidomy, głuchy lub niemy;
3) kto nie może czytać i pisać;
4) kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
5) skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.

Jeśli którakolwiek z ww. osób była świadkiem przy testamencie, wówczas testament ten jest nieważny.

Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.

Jeżeli świadkiem była jedna z ww. osób, nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Jednakże gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.