Instytucje wychowawcze wg MEN.doc

Wykład: Pedagogika Społeczna                                                                      Opracowanie:
Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP                                                        Joanna Kołodziejska, Maja Łożyńska,
13.12.2008r.                                                                                                   Magdalena Gutowska, Marta Banasik

Instytucje wychowawcze wg MEN

Praktyka wychowawcza jest tak dawna, jak dawny jest rodzaj ludzki. Wychowanie jest, więc zjawiskiem towarzyszącym rozwojowi społecznemu, a jako takie jest z reguły działaniem intencjonalnym i planowym. Jakkolwiek nie wolno nie doceniać wpływu na kształtowanie się człowieka wszelkich form tzw. wychowania naturalnego, spontanicznego, „żywiołowego”, instynktowo-opiekuńczego, „macierzyńskiego” i środowiskowego, „niekontrolowanego”, to jednak istotę procesu wychowawczego zawsze określały i określają przede wszystkim działania i zabiegi społeczne, świadomie podejmowane i organizowane.

Przed wychowaniem jako działaniem planowym i intencjonalnym ludzie i społeczeństwa zawsze stawiali i stawiają pewne cele, które wychowanie powinno realizować.

Z celów wychowania wynikają w stosunku do instytucji wychowawczych i wychowawców zadania szczegółowe, które wyrażają się lub postulują szereg konkretnych zabiegów i czynności pedagogicznych umożliwiających realizację uznanych celów i intencji.

Budowa programu instytucji wychowawczych jest to przedsięwzięcie bardzo ważne, trudne i odpowiedzialne. Ważne, ponieważ „takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”. Tyle dobra w wymiarze indywidualnym i społecznym - ile potrafimy zaszczepić go w wychowankach oraz wyposażyć ich w siłę do jego urzeczywistniania i pomnażania. To bowiem uczniowie będą budować przyszłość. Czy będzie ona lepsza od teraźniejszości – w dniu dzisiejszym zależy w dużym stopniu od programu wychowawczego i zaangażowania instytucji wychowawczych w jego twórczą realizację.

Wychowanie w ustawie o systemie oświaty.

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. Nr 19 z 2000 r., poz.239) w swoich treściach do wychowania przywiązuje bardzo dużą wagę. Już w preambule przywołuje Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej, Powszechną Deklarację Praw Człowieka, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz konwencję o Prawach Dziecka.

Nauczanie i wychowanie – respektując chrześcijański system wartości - za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia: odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata.
W ustawie o systemie oświaty problem wychowania jest najczęściej traktowany łącznie z nauką i opieką. Nauczyciel jako wychowawca, jest niejako egzekutorem zapisów tej ustawy i w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia. . Jako przykład tej ustawy zapis w artykule pierwszym zapewnia w szczególności:

a)      realizację prawa każdego obywatela RP do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednio do wieku i osiągniętego rozwoju,

b)      wspomaganie przez te instytucje wychowawczej roli rodziny,

c)      zmniejszanie różnic w warunkach kształcenia, wychowania i opieki między poszczególnymi regionami kraju, a zwłaszcza ośrodkami wielkomiejskimi i wiejskimi,

d)      utrzymywanie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki w placówkach wychowawczych.

Według w/w ustawy, art. 2., system oświaty obejmuje:

1) przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkola specjalne,

2) szkoły:

a) podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego,

b) gimnazja, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi, sportowymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego,

c) ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowego, rolnicze i leśne,

d) artystyczne;

3) placówki oświatowo-wychowawcze, w tym szkolne schroniska młodzieżowe, umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego;

3a) placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych;

3b) placówki artystyczne - ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych;

4) poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne udzielające dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu;

5) młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7, a także dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami realizację odpowiednio obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust. 3, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki;

6) placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania;

7) Ochotnicze Hufce Pracy - w zakresie kształcenia i wychowania ich uczestników;

8) zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli,

9) biblioteki pedagogiczne;

10) kolegia pracowników służb społecznych.

System oświaty wspierają również organizacje pozarządowe, w tym organizacje harcerskie, a także osoby prawne prowadzące statutową działalność w zakresie oświaty i wychowania.

Szkoły i placówki wychowawcze określone w ustawie mogą być placówkami publicznymi lub niepublicznymi. Mogą być zakładane i prowadzone przez:

1) jednostkę samorządu terytorialnego;

2) inną osobę prawną;

3) osobę fizyczną.

Przy czym jednostki samorządu terytorialnego mogą zakładać i prowadzić jedynie szkoły i placówki publiczne.

W celu szerszego przybliżenia aspektu wychowania wg ustawy MEN, poniżej opisane zostało kilka placówek wychowawczych zgodnie z w/w ustawą. Dobór tych placówek pozwoli nam na szerszy przekrój kanonu instytucji określonych w ustawie oraz jednocześnie pokaże podobieństwo i zbiór wspólny ich celów i zadań wychowawczych.

I.                   Przedszkola

Placówki wychowania przedszkolnego stanowią część systemu oświaty.                           Pełnią zarówno funkcje opiekuńcze, wychowawcze i dydaktyczne, będąc uzupełnieniem wychowawczych oddziaływań rodziny. Odgrywają również ważną rolę w kompensowaniu braków środowiskowych dzięki realizowaniu rozlicznych zadań dydaktycznych, których celem jest wspieranie rozwoju dzieci i ich przygotowanie do podjęcia nauki szkolnej.             Przedszkola dzielą się na publiczne i niepubliczne.  

Przedszkola publiczne są zarządzane i finansowane przez gminy. W kosztach utrzymania przedszkoli uczestniczą również rodzice dzieci, płacąc za pobyt dzieci przekraczający 5 godzin dziennie oraz koszty wyżywienia. Przedszkole jest ustawowo zobowiązane do zapewnienia dziecku bezpłatnego co najmniej 5-godzinnego nauczania i wychowania w ciągu dnia. Przedszkole publiczne  przeprowadza rekrutację dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności. Przedszkola zatrudniają nauczycieli posiadających kwalifikacje, którzy w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych mają obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia.

Zapewnienie warunków w przedszkolu jest zadaniem własnym gminy. Opłaty za świadczenia prowadzonych przez gminę przedszkoli publicznych ustala rada gminy, a w przypadku innych przedszkoli publicznych – organy prowadzące te przedszkola. Jeżeli droga dziecka sześcioletniego z domu do najbliższego publicznego przedszkola lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej przekracza 3 km, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka lub zwrot kosztów przejazdu dziecka i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice.

Przedszkola niepubliczne mogą być zakładane i prowadzone przez osoby prawne i fizyczne po ich wpisaniu do ewidencji właściwego kuratora. Kurator sprawuje też nadzór pedagogiczny. Placówki te są finansowane głównie przez rodziców. Przedszkole prowadzone przez osobę fizyczną może ubiegać się o status przedszkola publicznego, a następnie o dofinansowanie swojej działalności z budżetu gminy. Przedszkola niepubliczne są zobowiązane do realizacji podstawy programowej.

Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku 3-6 lat. W przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wychowaniem przedszkolnym może być objęte dziecko w wieku powyżej 6 lat, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat. Obowiązek szkolny tych dzieci może być odroczony do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dyrektor przedszkola może przyjąć do przedszkola dziecko, które ukończyło 2,5 roku.

Celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno-kulturowym i przyrodniczym. Wynikające z powyższego celu zadania, dostosowane do potrzeb i możliwości rozwojowych dziecka, przedszkole realizuje podstawę programową określoną przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.                                                            

Wobec rodziców przedszkola pełnią funkcję doradczą i wspierającą działania wychowawcze:
1) pomagają w rozpoznawaniu możliwości rozwojowych dziecka i podjęciu wczesnej interwencji specjalistycznej,

2) informują na bieżąco o postępach dziecka,

3) uzgadniają wspólnie z rodzicami kierunki i zakres zadań realizowanych w przedszkolach

Warunkami utworzenia przedszkola są:

1) uzyskanie przez organ prowadzący pozytywnych opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego oraz komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej o zapewnieniu w lokalu, w którym mają być prowadzone zajęcia  bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu dzieci.

2) wyposażenie lokalu w sprzęt i pomoce dydaktyczne niezbędne do realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego lub wybranych części tej podstawy.     

3) lokal, w którym mają być prowadzone zajęcia musi znajdować się w budynku lub jego części spełniających wymagania określone w przepisach wynikających z ustawy.

Punkty przedszkolne mogą być tworzone na przykład w:

• budynku funkcjonującej szkoły lub przedszkola;

• budynku po zlikwidowanej szkole lub przedszkolu;

• domu kultury;

• prywatnym domu lub mieszkaniu;

• wynajętym pomieszczeniu;

• innych, odpowiednio zaadaptowanych lokalach.

4) nauczyciele prowadzący zajęcia oraz inne osoby wykonujące pracę w przedszkolach powinni posiadać orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania tych prac oraz książeczki badań dla celów sanitarno-epidemiologicznych.

Przedszkole niepubliczne – model do przymiarek jego otwarcia:

Żeby bardziej precyzyjnie określić nakłady rzeczowe i finansowe związane z otwarciem i prowadzeniem przedszkola, stwórzmy model placówki z prawdziwego zdarzenia - by służyła za punkt wyjścia do dalszych szacunków.

Niech to będzie przedszkole dla 40 dzieci, w 3 grupach.  Zgodnie z normami w pomieszczeniach, w których przebywają, powinno na każde dziecko  przypadać co najmniej 2 m powierzchni. A więc sale powinny mieć łącznie 80 m. Łazienki ok. 20 m (dobrze, jeśli są przy każdej sali). Szatnie ok. 30 m. Kuchnia, biuro, pokój socjalny. 

W sumie przedszkole na 40 miejsc powinno mieć ok. 200 m powierzchni i plac zabaw minimum 600m. 

Założyciel i przyszły właściciel przedszkola nie musi mieć żadnych kwalifikacji - pod warunkiem że sam nie będzie wykonywał zadań edukacyjno-wychowawczych. Do tego mają prawo tylko osoby z wykształceniem pedagogicznym. Trzeba więc zatrudnić dyrektora odpowiedzialnego za sprawy merytoryczne oraz wykwalifikowanych wychowawców - nauczycieli. Ilu? To zależy od liczby dzieci. Przy 40 maluchach w każdej grupie powinna być co najmniej jedna wychowawczyni, najlepiej dwie, a w najmłodszej nawet trzy. Do tego kucharka, pomoc, sprzątaczka. W sumie od 7 do 10 osób stałej kadry. Na tym nie koniec. Musi być także grono współpracowników, prowadzących zajęcia dodatkowe, np. z rytmiki i umuzykalnienia, języka obcego, gimnastyki korekcyjnej, a także psycholog, logopeda. Oprócz tzw. minimum programowego określonego przez Ministerstwo Edukacji każde przedszkole, w zależności od inwencji jego kierownictwa, organizuje zajęcia dodatkowe, które kosztują. Np.: rytmika od 600 do 800 zł miesięcznie,  korektywa ok. 400 zł,  taniec ok. 700 zł,  język obcy ok. 45 zł od dziecka, czyli od 10 - 12-osobowej grupy ok. 500 zł.  

Godzina pracy logopedy z dzieckiem kosztuje 25 zł, wizyta teatrzyku i spektakl od 350 zł, a przed świętami drożej, występ firmy propagującej wiedzę - 400 zł, odwiedziny szalonego naukowca - 600 zł, wycieczka poza miasto ok. 1 tys. zł, do zoo - kilkaset, wynajęcie autokaru od 350 do 500 zł, a gdy dwa razy w tygodniu zawozi dzieci na basen - ok. 2 tys. zł miesięcznie.

Ile gotówki na początek?

·         lokal (adaptacja, remont, wyposażenie)  300 000 zł

·         czynsz (200 mkw., wynajem, miesięcznie)  5 000 zł

·         wyżywienie 40 dzieci (miesięcznie)  7 000 zł

·         płace 7 osób (nauczyciele i obsługa, miesięcznie)  15 000 zł

·         realizacja programu, zajęcia dodatkowe (miesięcznie)  3 000 zł

·         media i inne koszty bieżące (miesięcznie)  3 000 zł

·         zapas gotówki na bieżące potrzeby 20 000 zł 

·         RAZEM: 353 000 zł

II.                 SZKOŁY na przykładzie GIMNAZJUM

Gimnazjum realizuje cele i zadania określone w Ustawie oraz w przepisach wykonawczych wydanych na jej podstawie. Zapewnia ono warunki do:

·         wielostronnego rozwoju uczniów, przy poszanowaniu ich godności osobistej,
światopoglądowej i wyznaniowej, w realizacji tego zadania szkoła respektuje
zasady nauk pedagogicznych , przepisy prawa a także zobowiązania wynikające
z Konwencji o Prawach Dziecka,

·         zdobycia wiedzy i umiejętności niezbędnych do uzyskania świadectwa ukończenia szkoły a w szczególności: myślenia, uczenia się i doskonalenia, skutecznej komunikacji,

·         wykorzystania wiedzy w praktycznych działaniach, współdziałania w zespole

Gimnazjum umożliwia:

·         dokonanie świadomego wyboru dalszego kierunku kształcenia lub wykonywania wybranego zawodu,

·         rozwój pasji i zainteresowań ,

·         realizowanie indywidualnych programów nauczania w sposób określony w odrębnych przepisach,

Gimnazjum kształtuje środowisko wychowawcze sprzyjające realizowaniu celów i zasad
określonych w ustawie, stosownie do warunków gimnazjum i wieku ucznia poprzez:

·         zapewnienie odpowiedniej bazy dla uczniów,

·         systematyczne diagnozowanie i monitorowanie zachowań i osiągnięć,

·         realizowanie programu wychowawczego.

Osoba fizyczna lub prawna, chcąc założyć niepubliczną szkołę lub przedszkole, musi uzyskać wpis do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego obowiązaną do prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkół i przedszkoli.

Warunki uzyskania wpisu do ewidencji niepublicznych szkół i przedszkoli oraz zasady działania tych placówek zostały określone w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 1996 r. nr 67, poz. 329 ze zm.).

...