Mowa bezdźwięczna.pdf

Strona główna > Wady wymowy > Rozpoznanie i korekcja

Bezd Ņ wi ħ czno Ļę - to specyficzny rodzaj dyslalii, w którym zaburzona jest korelacja

d Ņ wi ħ czno Ļ ci w trzynastu parach opozycyjnych. Oznacza to, Ň e głoski d Ņ wi ħ czne w obr ħ bie

poszczególnych par s Ģ realizowane w postaci ich bezd Ņ wi ħ cznych odpowiedników, czyli s Ģ

wymawiane bez udziału wi ħ zadeł głosowych. Mog Ģ by ę niekiedy realizowane jako głoski

półd Ņ wi ħ czne, czyli takie, w których d Ņ wi ħ czna jest tylko faza pocz Ģ tkowa głoski, albo tylko

faza ko ı cowa głoski, co prowadzi do deformacji brzmienia słowa. Pi ħę pierwszych par

stanowi Ģ spółgłoski zwarte, trzy pary - to spółgłoski zwartoszczelinowe i pi ħę - szczelinowe.

Ta do Ļę cz ħ sto spotykana wada wymowy prowadzi do znacznego zniekształcenia fonetycznej

budowy wyrazów, a nawet do zmiany znaczenia wyrazów (np. Tomek - domek; kosa - koza).

Mowa bezd Ņ wi ħ czna to zaburzenia w realizacji d Ņ wi ħ czno Ļ ci, które polegaj Ģ na nie

wymawianiu głosek d Ņ wi ħ cznych (wyj Ģ tek stanowi Ģ samogłoski oraz spółgłoski sonorne: r, l,

m, n, li, j, m, ı ), a tak Ň e na zast ħ powaniu ich odpowiednimi głoskami bezd Ņ wi ħ cznymi

lub myleniu obu szeregów.

Zaburzeniom d Ņ wi ħ czno Ļ ci (cz ħĻ ciowym lub całkowitym) mo Ň e ulega ę 13 par opozycji

fonologicznych: b - p, bi - pi, d - t, g - k, gi - ki, dz - c, d Ň - cz, d Ņ - ę , w - f, wi - fi, z - s, Ň - sz,

Ņ - Ļ .

Przykład: arbuz - arpus, bitwa - pitwa, daj - taj, granica - kranica, gimnastyka - kimnsastyka,

dzbanek - cpanek, d Ň d Ň ownica - czczownica, towar - tofar, telewizja - telefisja, baga Ň e -

pakasze, przedrze Ņ nia ę - przetsze Ļ nia ę , itd.

Postacie mowy bezd Ņ wi ħ cznej:

1. deformacje

- spółgłoski d Ņ wi ħ czne realizowane s Ģ w postaci głosek półd Ņ wi ħ cznych z d Ņ wi ħ czn Ģ

faz Ģ pocz Ģ tkow Ģ i bezd Ņ wi ħ czn Ģ ko ı cow Ģ lub odwrotnie;

2. paralalia - (substytucja d Ņ wi ħ ku)

- zamiast spółgłosek d Ņ wi ħ cznych wymieniane s Ģ odpowiednie bezd Ņ wi ħ czne, np.:

bułka - „pułka”, woda - „fota”, góra - „kóra”, koza - „kosa”, Ň aba - „szaba”, dom -

„tom”, itd.

3. mogilalia - (elizja d Ņ wi ħ ku)

- opuszczanie odpowiednich głosek d Ņ wi ħ cznych, np.: bułka - „ułka”, woda - „oda”.

Sukces terapii w du Ň ym stopniu jest uwarunkowany kolejno Ļ ci Ģ ud Ņ wi ħ czniania głosek,

a kolejno Ļę jest uzale Ň niona jednocze Ļ nie od dwóch czynników:

• wi ħ zadła głosowe łatwiej uruchomi ę przy małym ci Ļ nieniu w jamie ustnej, gdy

w nasadzie w toku artykulacji powietrze napotyka mniejszy opór (np. łatwiej jest

ud Ņ wi ħ czni ę głosk ħ szczelinow Ģ ni Ň zwart Ģ );

•

im dalej od krtani znajduje si ħ miejsce artykulacji głoski tym łatwiej j Ģ ud Ņ wi ħ czni ę

(np. łatwiej ud Ņ wi ħ czni ę głosk ħ wargow Ģ ni Ň tylnoj ħ zykowi. W zwi Ģ zku z tym

schemat wywoływania głosek d Ņ wi ħ cznych wygl Ģ da nast ħ puj Ģ co:

v, v’, z, Ň , Ņ , dz, d Ň , d Ņ , b, b’, d, g, g’

I Etap - ę wiczenia wst ħ pne

Przy mowie bezd Ņ wi ħ cznej głos jest monotonny i cichy, wargi zwykle wiotkie, a napi ħ cie

mi ħĻ ni artykulacyjnych cz ħ sto jest obni Ň one. Dlatego we wst ħ pnej fazie terapii mowy

bezd Ņ wi ħ cznej stosuje si ħ ę wiczenia zwi ħ kszaj Ģ ce napi ħ cie mi ħĻ niowe narz Ģ dów

artykulacyjnych (policzków, warg, j ħ zyka), takie jak:

• parskanie,

• cmokanie wargami,

• gr ħ na grzebieniu i harmonijce ustnej,

•

mruczenie melodii,

•

masa Ň warg i j ħ zyka,

•

nadymanie policzków i wstrzymywanie powietrza zako ı czone silnym parskni ħ ciem.

Cz ħ st Ģ przyczyn Ģ mowy bezd Ņ wi ħ cznej s Ģ zaburzenia słuchu fonematycznego, dlatego drug Ģ

wa Ň n Ģ grup Ģ ę wicze ı s Ģ ę wiczenia słuchowe. Ich istot Ģ i celem jest doprowadzenie do

umiej ħ tno Ļ ci słuchowego ró Ň nicowania głosek bezd Ņ wi ħ cznych i ich d Ņ wi ħ cznych

odpowiedników. Ponadto nale Ň y doprowadzi ę do uzmysłowienia sobie przez dziecko ró Ň nic

pomi ħ dzy tymi głoskami na podstawie wra Ň enia czucia i wibracji u logopedy, albo u dziecka,

je Ň eli która Ļ z par opozycyjnych jest przez nie realizowana. Wra Ň enia te mo Ň na uzyska ę

w wyniku przyło Ň enia dłoni do krtani lub poło Ň enia jej na szczycie głowy. Innym sposobem

na zrozumienie przez dziecko tej ró Ň nicy jest porównanie siły strumienia powietrza na

zewn ħ trznej powierzchni dłoni przy artykulacji głosek d Ņ wi ħ cznych i bezd Ņ wi ħ cznych (przy

pierwszych wyra Ņ niej odczuwa si ħ Ļ lad powietrza).

U Ļ wiadamianie dziecku udziału wi ħ zadeł głosowych przebiega w nast ħ puj Ģ cej kolejno Ļ ci:

• tłumaczenie zjawiska d Ņ wi ħ czno Ļ ci na samogłoskach wymawianych przez logoped ħ ,

• porównywania swojej wymowy samogłosek z wymow Ģ logopedy,

• obserwacji (u siebie i u logopedy) ró Ň nic wyst ħ puj Ģ cych w trakcie wymawiania

nast ħ puj Ģ cych głosek parami: m - p; n - t; n - s; n - c;

• u Ļ wiadomienie ró Ň nic mi ħ dzy głoskami d Ņ wi ħ cznymi i bezd Ņ wi ħ cznymi,

rozpoczynaj Ģ c zawsze od głosek łatwiejszych „f” - „w”.

II Etap - wywoływanie głosek

W terapii mowy bezd Ņ wi ħ cznej głównie wykorzystuje si ħ metody fonetyczne. Najbardziej

charakterystyczne jest to, Ň e tylko nieliczne sposoby ud Ņ wi ħ czniania głosek odnosz Ģ si ħ

w jednakowym stopniu do wszystkich głosek z par opozycyjnych. Inaczej wywołuje si ħ

głoski d Ņ wi ħ czne szczelinowe, a inaczej zwarte, czy zwartoszczelinowe.

Wywoływanie głosek: f, w.

Nieprawidłowa wymowa głosek „f” i „w” mo Ň e by ę nast ħ pstwem słabej pracy mi ħĻ ni warg,

złej ruchomo Ļ ci szcz ħ ki i nieprawidłowego zgryzu. Dobrym ę wiczeniem przygotowawczym

do wywołania tych głosek jest naprzemienne zagryzanie górnej i dolnej wargi.

Najcz ħĻ ciej głoski „f”, „w” uzyskuje si ħ w wyniku demonstracji ich prawidłowej wymowy.

Głosk ħ „f” mo Ň na te Ň wywoła ę poprzez przyci Ļ ni ħ cie palcem Ļ rodka dolnej wargi do z ħ bów

w trakcie dmuchania, za Ļ głosk ħ „w” uzyskuje si ħ analogicznie, tyle, Ň e głosk Ģ wyj Ļ ciow Ģ jest

długie wymawianie głoski „u”.

Po wyja Ļ nieniu dziecku tej ró Ň nicy bardzo cz ħ sto wystarczy poprosi ę je, by spróbowało

uruchomi ę wi ħ zadła głosowe w trakcie wymawiania głosek bezd Ņ wi ħ cznych (np. poprzez

na Ļ ladowanie pojazdów: motor, traktor, urz Ģ dze ı : pralka, mikser, wirówka).

Jednym ze sposobów na ud Ņ wi ħ cznianie głosek szczelinowych (jak równie Ň pozostałych,

lecz z mniejszym efektem) jest wymawianie bezd Ņ wi ħ cznych odpowiedników tych głosek

w izolacji, b Ģ d Ņ w sylabach w pozycji interwokalicznej. W tej pozycji d Ņ wi ħ czno Ļę

samogłoski mo Ň e „udzieli ę si ħ ” spółgłosce. Poniewa Ň w układach tych d Ņ wi ħ k jest

pozbawiony znaczenia pacjent mo Ň ne si ħ skupi ę jedynie na jego artykułowaniu. Poleca si ħ

obni Ň y ę głow ħ , przyci Ģ gn Ģę brod ħ do klatki piersiowej i w takiej pozycji płynnie wymawia ę :

awa owo uwu itd.

Innym sposobem - szczególnie przydatnym w terapii młodszych pacjentów jest powtarzanie

kompleksów d Ņ wi ħ kona Ļ ladowczych (na Ļ ladowanie głosów zwierz Ģ t i pojazdów itd.).

Do wywołania d Ņ wi ħ czno Ļ ci głosek zwartych „b” i „d” mo Ň na wykorzysta ę realizacj ħ

nosowego „m” i „n”. Ł Ģ czy si ħ je z odpowiednimi głoskami zwartymi w sylabach

(np. mmmba, nnnda, bma, nda). Innym sposobem jest jeden z wariantów metody

substytucyjnej Seemana - w trakcie wymawiania głoski „m” zaciska si ħ pacjentowi nozdrza,

co pozwala uzyska ę głosk ħ „b” i analogicznie z głoski „n” głosk ħ „d”.

Kiedy dziecko opanuje ju Ň umiej ħ tno Ļę prawidłowej wymowy pewnej liczby głosek

d Ņ wi ħ cznych mo Ň na wykorzysta ę metod ħ fonetycznej analogii i fonetycznej asymilacji.

Opieraj Ģ si ħ one na powtarzaniu par głosek, w toku którego d Ņ wi ħ czno Ļę mo Ň e si ħ przenie Ļę

na realizacj ħ pozostałych fonemów korelacji. Z reguły ko ı czy si ħ to powodzeniem w obr ħ bie

tego samego stopnia zwarcia.

Oto przykład zastosowania metody fonetycznej analogii: gdy chcemy uzyska ę „ Ň ”,

a dziecko wymawia ju Ň „z” i „w”, prosimy je o wymawianie: f - w - s - z - sz, co z reguły

powoduje, Ň e po głosce „sz” automatycznie pojawia si ħ głoska „ Ň ”.

Metoda fonetycznej asymilacji, podobnie jak poprzednia, mo Ň e by ę stosowana przy

bezd Ņ wi ħ czno Ļ ci cz ħĻ ciowej. Polega ona na powtarzaniu okre Ļ lonych sylab, czy wyrazów.

Wykorzystuje si ħ w niej zjawisko asymilacji wstecznej i post ħ powej. Na przykład wsteczna

sylaba „wa” mo Ň e by ę wykorzystana do ę wiczenia d Ņ wi ħ cznego „d” w wyrazie „dwa”,

a sylaba „wo” - do ę wiczenia „dz” w wyrazie „dzwonek”. Lepsze rezultaty osi Ģ ga si ħ przy

asymilacji post ħ powej (perseweracja), np. wwwb, zzzb. Je Ļ li pacjent mówi „w”, mo Ň na te Ň

spróbowa ę wywoła ę „b”, prosz Ģ c pacjenta o wypowiedzenie słowa „wbrew” (Kania, 1982).

D Ņ wi ħ czno Ļę głoski „w” mo Ň na uzyska ę wykorzystuj Ģ c jeden ze sposobów metody

substytucyjnej, przekształcaj Ģ c głosk ħ „ł” w „w” , tj. w trakcie wymawiania „ł” logopeda

przyciska palcem doln Ģ warg ħ pacjenta, doprowadzaj Ģ c tym samym do jej kontaktu

z kraw ħ dzi Ģ z ħ bów (Kania, 1982).

Do uzyskania głoski „g” stosuje si ħ metod ħ Chwatcewa, polegaj Ģ c Ģ na tym, Ň e powtarzanie

sylaby „da” z ingerencj Ģ mechaniczn Ģ (przyciskanie palcem lub szpatułk Ģ przodu j ħ zyka), co

w efekcie realizowane jest jako „ga”.

Ę wiczenia zmi ħ kczonych d Ņ wi ħ cznych w’, b’, g’ (wi, bi, gi) opieraj Ģ si ħ na wywołaniu

i ustabilizowaniu twardych w, b, g, po czym ich zmi ħ kczone odpowiedniki pojawiaj Ģ si ħ

zazwyczaj samorzutnie w odpowiednich poł Ģ czeniach fonetycznych, np. poprzez ł Ģ czenie ich

z samogłosk Ģ „i”, tj.: „wi”, „bi”, „gi”.

W praktyce rzadko spotyka si ħ przypadki mowy bezd Ņ wi ħ cznej całkowitej. Cz ħĻ ciej

spotykana jest mowa bezd Ņ wi ħ czna cz ħĻ ciowa, w której pewne pary głosek opozycyjnych

(generalnie dotyczy to pary: f - w) s Ģ prawidłowo wymawiane i dlatego terapia tego

zaburzenia jest łatwiejsza. Cz ħ sto wystarczy wy ę wiczenie korelacji d Ņ wi ħ czno Ļ ci w obr ħ bie

jednej lub dwóch par, aby doszło do generalizacji (uogólnienia, transferu) na pozostałe

nieprawidłowo realizowane pary.

Opracowanie - Marzena Mieszkowicz - neurologopeda

Strona główna > Wady wymowy > Rozpoznanie i korekcja

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: