Konspekt pracy

1)    Wstęp (Aneta)

-         ogólne informacje dotyczące substancji zapachowych

-         folia – podział substancji zapachowych ( naturalne, identyczne z naturalnymi, sztuczne)

Omówienie substancji zapachowych pochodzenia naturalnego

-         olejki eteryczne, olejki ekstrakcyjne, metody ich

pozyskiwania

2)    Omówienie substancji zapachowych identycznych z naturalnymi i syntetycznych (Basia).

3)    Omówienie zasad tworzenia kompozycji zapachowych, zasady ich wykorzystywania. krótko o aromaterapii -  Basia , Magda.

4)    Zastosowanie kompozycji zapachowych w technologii perfumerii (Lucy)

5)    Zastosowanie kompozycji zapachowych (lub substancji) w kremach, olejkach itp. krótko o aromaterapii -  Aneta

6)    Zakończenie (Aneta)

Wstęp, substancje zapachowe pochodzenia naturalnego

( Aneta Ulatowska)

Substancje zapachowe są nieodzownym elementem przemysłu kosmetycznego. Choć znaczenie zapachu nie ogranicza się jedynie do wyrobów kosmetycznych. Jest on wszechobecny w każdej dziedzinie życia. Zapachy otaczają nas niemal w każdym momencie życia. Odbierane są ogólnie jako mniej lub bardziej przyjemne, czasem nie do zniesienia, czasem bardzo przyjemne.  Odczucia takie są elementem subiektywnym każdego człowieka.

Jednak mało kto zadaje sobie pytanie czym są zapachy a raczej substancje zapachowe.

Folia nr 1)

Substancje zapachowe – naturalne bądź syntetyczne związki chemiczne, lub ich mieszanina, charakteryzujące się specyficznym zapachem.

Folia nr 2)

Naturalne substancje zapachowe pochodzenia roślinnego:

Olejki eteryczne – wonne, lipofilowe, lotne, bardzo skomplikowane mieszaniny węglowodorów, alkoholi, aldehydów, ketonów, kwasów, estrów i eterów.

Części roślin,  z których uzyskuje się olejki eteryczne (przykłady)

Całe rośliny – bazylia, lawenda, mięta, rozmaryn

Kwiaty – neroli (kwiat pomarańczy), róża, ylang-ylang

Pąki kwiatowe - goździk

Liście – cynamon, drzewo herbaciane, eukliptus

Kora – cynamon

Drewno – cedr, drzewo różane, sandał

Cetyna ( liście-igły z gałązkami) – tuja, sosna

Korzenie, kłącza – arcydzięgiel, imbir, irys, lubczyk, wetiwer

Owoce, nasiona – anyżek, gałka muszkatałowa, jałowiec, koper, pieprz

Skórka owoców – bergamota (gorzka pomarańcza), cytryna, grapefruit, mandarynka, pomarańcza

            Metody pozyskiwania:

-         destylacja z wodą (np. olejek pieprzowy)

-         destylacja z parą wodną (np. olejek lawendowy)

-         destylacja wodno – parowa ( np. olejek tymiankowy)

-         destylacja sucha ( np. dziegieć brzozowy, terpentyna balsamiczna)

-         metoda fizyczna (wyciskanie) – ( olejki z cytusów)

Hydrolat – naturalny produkt występujący w czasie destylacji zawierający 0,2 – 1,1 % olejku eterycznego.(Woda różana, Woda lawendowa).

Komentarz:

Skład olejków uzależniony jest od gatunku rośliny, z której został uzyskany, jej części ( liście,  kwiaty, łodygi), regionu świata, z którego roślina została zebrana, czasu zbioru, metod ekstrakcji, stopnia zakonserwowania oraz świeżości.

W temperaturze pokojowej olejki mają konsystencję oleju o różnym zabarwieniu od żółtawego (cytrynowy), poprzez zielonkawe (bergamotowy), czerwonawe (cynamonowy) po niebieskawy ( rumiankowy) włącznie.

Rozpuszczają się w tłuszczach i rozpuszczalnikach organicznych (alkoholu etylowym, eterach) ale nie rozpuszczają się w wodzie. Ich ciężar właściwy jest mniejszy od wody. Ich charakterystyczną cechą jest silny zapach. Niektóre olejki posiadają część płynną i stałą ( mentol, tymol, kamfora), która można oddzielić poprzez krystalizacje, lub wymrożenie.

Właściwymi substancjami zapachowymi są alkohole, aldehydy, ketony, estry, etery, fenole, nitryle i siarczki. Natomiast węglowodory terpenowe są pozbawione zapachu. Uszlachetnianie olejków eterycznych polega na ich odterpenowaniu czyli usuwaniu większości węglowodorów monoterpenowych. Przykładem mogą być odterpenowane olejki cytrusowe o zwiększonej rozpuszczalności w roztworach niskoalkoholowych.

Metody pozyskiwania.

Destylację świeżych roślin (geranium, róża, lawenda i inne) przeprowadza się wówczas, gdy roślina traci większą część olejku albo w pewnym stopniu zmienia nutę zapachową w czasie suszenia.

Istnieje jednak pewna grupa roślin, z których dopiero po wysuszeniu i po dłuższym przechowywaniu można uzyskiwać olejki, ponieważ dopiero wtedy powstaje w nich tzw. „góra zapachowa” wskutek zachodzących w tym okresie procesów fermentacyjnych (np. korzeń irysowy – fiołkowy).

Proces destylacji polega na umieszczeniu materiału roślinnego w pojemniku (kotle). Zalewa się go wodą i podgrzewa do wrzenia i/lub przez przepuszczanie przez całą masę pary wodnej. Opary z kotła zawierające porwane przez parę drobiny olejków eterycznych przechodzą  przez chłodnicę, gdzie następuje wykroplenie. A następnie do odbieralnika, w którym olejek oddziela się od wody. Po wysuszeniu i ewentualnym odfiltrowaniu otrzymuje się gotowy produkt.

Hydrolat nie wymaga konserwacji, sam olejek zawarty w nim jest już konserwantem. Woda różana może pozostawać w formie niezmienionej przez okres ok. dwóch lat.

Destylacja sucha polega na oddzieleniu produktu od warstwy wodnej metodami fizycznymi.

Metoda fizyczna polega na wytłaczaniu olejku  z naowocni (skórki) owoców cytrusowych. Z mieszaniny wody, olejku i resztek owocu, olejek wydziela się przez filtrowanie i odwirowanie. Często z pozostałości wydestylowuje się resztki olejków, które mają niższą kaegorię.

Folia nr 3)

        Olejki ekstrakcyjne  - wydobywane z roślin za pomocą rozpuszczalników. Stanowią mieszaninę olejków eterycznych i wosków, żywic i innych ciał znajdujących się w surowcu wyjściowym.

Olejki ekstrakcyjne:

-         stałe ( konkrety)

-         olejki absolutne (absoluty)

Komentarz:

Produkt wstępny obróbki olejków eterycznych, zwany pomadą. W wyniku wymycia alkoholem i zagęszczenia zamienia się  w absolut.

Absolut zostaje poddany ekstrakcji eterem naftowym i powstaje konkret.

olejki stałe (konkrety) – o konsystencji żywic wosku lub smalcu, pozostające po oddestylowaniu rozpuszczalnika (do tej grupy olejków należą: rezynoidy; rezynodory; fiksodory (utrwalacze zapachów); ekstrodory; rezynoaromy i inne.

olejki absolutne (absoluty) – otrzymywane przez wyciągnięcie części zapachowej spirytusem z konkretów lub pomad kwiatowych w drodze wchłonięcia (enfleurage, maceracja) czyli są to olejki ekstrakcyjne uwolnione od części bezwonnych (wosków, żywic).

Olejki absolutne wskutek dużej zawartości trudno lotnych, lecz aromatycznych substancji są bardzo trwałe!

Do najbardziej trwałych olejków ekstrakcyjnych zaliczane są olejki:

mimozy, nieśmiertelnika, mchu dębowego, janowca, jaśminu, narcyza, pomarańcza, fiołka, rezedy, róży, tuberozy, żonkili, akacji, goździka, irysa, paczuli, werbeny, wetiweru.

Olejki eteryczne, szczególnie absolutne, przewyższają szeregiem zalet olejki eteryczne, a mianowicie:

większą pełnością, jednolitością i subtelnością zapachu,

ponadto przez proste zmieszanie ich ze spirytusem, w krótkim czasie uzyskuje się roztwory o żądanym stężeniu.

Olejki eteryczne wykazują jeszcze jedną bardzo ważną właściwość – mogą zagłuszyć zapach spirytusu.

Folia nr 4)

Naturalne substancje zapachowe pochodzenia zwierzęcego:

-         ambra (nalewka alkoholowa)

-         piżmo (tinktura)

-         cywet (absolut)

-         castoreum

Komentarz:

Naturalne komponenty zapachowe pochodzenia zwierzęcego są dziś bardzo rzadkie. Zarówno ze względów ekologicznych jak i ekonomicznych praktycznie nie są stosowane.

Ambra – wydzielina żołądka wieloryba Physter macrocefalus, odławianego najczęściej na Oceanie Indyjskim. Ambra była uzywana w formie nalewki alkoholowej.

Piżmo – wydzielina gruczołów jeleni Moschus moschiferus żyjących dziko w Himalajach od Afganistanu do Chin i hodowanych w Chinach. Piżmo bywa jeszcze stosowane, gdyż wydobycie go nie wymaga zabicia zwierzęcia. Stosowane w formie bardzo rozieńczonej tinktury -  roztwór otrzymywany przez macerację surowca w obecności alkoholu etylowego lub zamiennych rozpuszczalników.

Cywet – wydzielina kotów Viverra civetta żyjących w Etiopii i Azji Południowo – Wschodniej, nadal używany w formie rozcieńczonego absolutu.

Castoreum – wydzielina bobrów Castor canadensis . Bywa nadal stosowane, jest zbierane w miejscach gdzie bobry znaczą granice swojego terytorium. Ponadto  w krajach gdzie bobry są zwierzętami łownymi wydobywa się i przerabia całe gruczoły. Castoreum w latach 70-tych było produkowane w Polsce.

Indywidualne substancje zapachowe( Barbara Godlewska)

Folia nr 4)

Do indywidualnych substancji zapachowych należą:

a)    substancje wydzielone z naturalnych olejków eterycznych eterycznych stanie czystym (izolaty).

b)    substancje otrzymane z olejków eterycznych na drodze chemicznej przeróbki.

c)    substancje otrzymane syntetycznie z surowców różnego pochodzenia i często nie mające analogów wśród połączeń znajdujących się w naturalnych substancjach zapachowych.

Komentarz:

Niemal wszystkie surowce pochodzenia naturalnego są dziś powszech­nie zastępowane składnikami syntetyczny­mi. Syntetyczne związki zapachowe stano­wią najliczniejszą grupę składników kompo­zycji zapachowych. Należą do nich związki chemiczne o bardzo różnorodnej strukturze i budowie przestrzennej. Nie znaleziono do­tąd żadnych racjonalnych zależności pomię­dzy budową związku chemicznego a jego zapachem, zarówno z punktu widzenia typu zapachu jak i jego intensywności. Wiadomo, że są to związki organiczne, o ograniczonej liczbie atomów węgla, należące do wielu grup i typów chemicznych. Wiadomo rów­nież, że izomery (przestrzenne, optyczne) mają różne zapachy i że różnice te mogą być znaczące, włącznie z przypadkami kiedy je­den z izomerów jest bezwonny. Szczególną rolę odgrywają tutaj związki identyczne z naturalnymi. Wymienione wyżej izolaty, ­pojedyncze związki zapachowe wydzielone z surowców naturalnych, z reguły są czysty­mi izomerami. Na drodze prostej syntezy chemicznej otrzymuje się z reguły mieszani­ny izomerów. Stąd jedną z najszybciej roz­wijających się dziedzin w syntezie związków zapachowych jest biosynteza, która pozwa­la na otrzymywanie pożądanych izomerów.

Syntetyczne substancje zapachowe dzielą się na następujące grupy:

a)                                   organiczne substancje zapachowe pochodzenia naturalnego, wydzielane z naturalnych mieszanin bez jakichkolwiek zmian izolowanych substancji.

b)                                   organiczne substancje zapachowe, otrzymane w drodze przemian chemicznych na indywidualnych składnikach wyizolowanych naturalnych materiałów.

c)                                   substancje zapachowe, otrzymywane syntetycznie, identyczne z substancjami znajdującymi się w naturalnych mieszaninach zapachowych.

d)                                   organiczne substancje zapachowe, otrzymywane syntetycznie, nie mające odpowiedników w naturalnych substancjach zapachowych.

...