Metodologia badań społecznych
Metodologia - jest to sposób badania rzeczywistości , system jasno określonych reguł i procedur , które pozwalają badać rzeczywistość
Opiera się na zasadach w/g których :
· natura jest uporządkowana,
· natura jest poznawalna ,
· każde zjawisko można opisać,
· wszystkie naturalne zjawiska mają naturalne przyczyny,
· nic nie jest dowiedzione samo w sobie , oznacza to konieczność badan i weryfikacji,
· wiedza jest wyprowadzana z nabytego doświadczenia ,
· im staranniejsze badania tym większa jest nasza wiedza,
· wiedza przewyższa ignorancję
Rolą metodologii jest dostarczenie reguł komunikowania się , wnioskowania oraz reguł intersubiektywności.
Dwa konteksty naukowe metodologii :
· kontekst odkrycia - coś nowego na co wpadamy w toku naszych badań , nowe zjawisko.
· kontekst uzasadniania - podejmujemy wtedy , kiedy chcemy potwierdzić nasze założenia , myśli hipotezy
Rodzaje motywacji:
1. praktyczno-społeczny
· sytuacja społeczna, mniejszości etniczne, emigranci, stan zastany a stan oczekiwany, transformacja, industrializacja, emigranci
2. poznawczo-naukowy
· ciekawość, brak odpowiedniej wiedzy, dwie sprzeczne hipotezy, nowe podejście metodologiczne, konkurujące teorie
Problem badawczy - jest to zabieg werbalny polegający na precyzyjnym rozbiciu tematu na pytania i problemy. Jeśli chcemy aby był prawidłowy musimy spełnić kilka warunków :
· sformowane problemy muszą wyczerpywać zakres naszej wiedzy zawartej w temacie badań
· sformowania powinny zawierać wszystkie generalne zależności między zmiennymi
· problem powinien być rozstrzygalny empirycznie i praktycznie ( w fazie koncepcji nie możemy mieć co do tego pewności )
Problematyka badawcza (charakterystyka ) - zhierarchizowany system pytań od ogólnych do bardziej szczegółowych , cel pytań odnoszących się do pytań szczegółowych , pytania dotyczą przedmiotów zdarzeń lub procesów , przedmioty zdarzenia lub procesów nie są problemem badawczymi , możliwość uzyskania odpowiedzi na ogólne pytanie w momencie udzielenia odpowiedzi na pytania szczegółowe , problem badawczy wstępuje w postaci pytania np. czy kary są skuteczne ?
W procesie formowania problemów badawczych dużą role odgrywają:
· rozważania teoretyczne,
· badania eksploracyjne,
· intuicja badawcza,
· proces ukonstytuowania się końcowego pytania problemu badawczego ( długi proces , na początku pytania są mgliste , później precyzują się )
Rodzaje pytań i ich założenie :
· pytania rozstrzygnięcia ( CZY ? ) - są to pytania zawsze zamknięte tzn. liczba możliwych odpowiedzi jest z góry określona , pytania przewidują dwie odpowiedzi TAK lub NIE
· pytania dopełnienia ( KTO ? KIEDY ? ) - są to pytania twórcze , są podstawą do formowania innych pytań i mogą mieć postać pytań otwartych lub zamkniętych.
· założenia w pytaniach ? pozytywne ( można uzyskać jedna bezpośrednią odpowiedź właściwą )
Koncepcja badań - powinna zawierać naczelne pojęcia i wskaźniki przedstawione jako definicje pojęć podstawowych dla proponowanej problematyki , ważne jest możliwie precyzyjne i zwięzłe przedstawienie głównego problemu badawczego
W koncepcji badań duży nacisk kładzie się na utworzenie hipotez ubocznych ponieważ od nich zależy pośrednio lub bezpośrednio skuteczność i efektywność działań
Następnym etapem organizacji badań jest odpowiedni dobór próby .
Kolejnym etapem postępowania metodycznego jest określenie metod, technik i narzędzi badawczych.
Badacze wyróżniają następujące metody badawcze:
· eksperymentu,
· monografii,
· sondażu diagnostycznego,
· indywidualnych przypadków,
· porównawcza .
Każda metoda posługuje się wieloma metodami badawczymi.
Ważną częścią koncepcji badań jest procedura weryfikacji hipotez.
Plan procesu badawczego wg Pilcha:
1. Określenie przedmiotu i celu badań , kwerenda literatury.
2. Problemy badawcze ( zestaw pytań spełniających
3. Zadania:
· wyczerpać zakres tematu ,
· ukazać kierunki poszukiwań badawczych oraz sposoby badań ,
· wyjaśnić temat
4. Sformowanie hipotez - odpowiedź na problem badawczy ,zdanie twierdzące - które jest odpowiedzią na pytanie badawcze , które chcemy udowodnić
5. Wybór terenu badań i dobór próby - określenie środowiska badawczego , liczba osób , wiek , płeć
6. Wybór metody , techniki i narzędzi badawczych
7. Badanie pilotażowe
8. Opracowanie optymalnych wersji problematyki badawczej ,hipotez roboczych oraz warsztatu badań
9. Przeprowadzenie badań
10. Uporządkowanie materiałów badawczych i ich analiza - klasyfikacja odpowiedzi
11. Sprawdzenie hipotez
12. Opracowanie i uogólnienie wyników - na tym etapie wiadomo czy hipoteza jest prawdziwa lub błędna )
13. Opracowanie teoretyczne
Od 1 do 6 to zaplanowanie - wybrać temat, zjawisko badawczo dostępne, koszy badań jak najmniejsze, sczytanie literatury, emocjonalne zainteresowanie tematem.
Od 7 do 9 to badania pilotażowe - stanowią weryfikacje naszej wstępnej wiedzy o środowisku, o jej charakterze oraz zróżnicowaniu. Dzięki nim uzyskujemy potwierdzenie lub obalenie założonej wcześniej określonej zależności między zjawiskami. Uzyskana w poprzednich etapach wiedza może stać się podstawią do zmiany brzmienia tytułu naszej pracy, może go też poszerzyć lub też zawęzić. Do badań zasadniczych przystąpić należy zaraz po zakończeniu badań pilotażowych. Należy pamiętać o dynamice przeobrażeń społecznych. Naszym zadaniem jest za pomocą narzędzi zarejestrować pewien stan umiejscowiony w czasie i przestrzeni.
Od 10 do 13 to opracowanie, uporządkowanie - może być przeprowadzone według następujących zasad:
· zakresu zagadnienia,
· grupy społeczne lub rodzaju zjawiska czy zależności społecznej,
· kodyfikacja według klucza,
· opracowanie statystyczne,
· analiza jakościowa,
· klasyfikacja zagadnień i zależności.
Nie zawsze jest możliwość przeprowadzenia tak precyzyjnych podziałów. Jeśli nie ma takiej możliwości to należy doprowadzić to logicznego uporządkowanie zagadnień i faktów. Następnie odbywa się weryfikacja hipotez.
Hipotezy badawcze:
· potrzebna jest wiedza teoretyczna o badanym zjawisku,
· wiadomości o badanym terenie,
· znajomość wyników podobnych badań,
· wiadomości ogólne z zakresu ped. socjologii,
· psychologii - po uzyskaniu informacji można formułować hipotezy,
Hipoteza to twierdzenie częściowo uzasadnione, może być obalona lub potwierdzona, zadaniem badacza jest sformułowanie wielu hipotez.
Rodzaje badań :
· Teoretyczne - służą budowie teorii naukowej
· Eksploracyjne - dostarczają wskazówek co do budowy teorii
· weryfikacyjne - sprawdzają przewidywania teorii z myślą o jej potwierdzeniu lub podważeniu
· Praktyczne - służą do usprawnienia działania , oparte są na wiedzy teoretycznej zaadresowane do konkretnego odbiorcy.
· rozpoznawcze ( diagnostyczne ) - dostarczają odbiorcy informacji o rodzaju , zasięgu i głębokości praktycznej trudności.
· Oceniające ( ewaluacyjne ) - dostarczają wiedzy o zamierzonych i niezamierzonych następstwach programu działania.
Każde badanie może mieć charakter uogólniający bądź indywidualizujący.Podział badań :
· ilościowe - wyniki , które otrzymamy są wynikami po przeliczeniu ( chodzi o stopień występowania zjawiska w społeczeństwie )
· metody to : sondaż diagnostyczny ( technika : ankieta )
· jakościowe - dotyczą jakości zjawiska , sprowadzają się do wnioskowania na podstawie opisów ,
· metody to :
o metoda indywidualnego przypadku np. przypadek w jakim stopniu w tym konkretnym przypadku rodzice wpłynęli na wybór szkoły ,
o monografia - dotyczy zjawisk bądź instytucji np. uczelnia ,dom dziecka , badania biograficzne np. życiorys ważnej osoby.
Zmienne ze względu na przyjmowane wartości - jeśli o danej właściwości możemy powiedzieć , że przyjmuje ona różne ( co najmniej dwie ) wartości to jest to zmienna np. płeć , poziom wykształcenia itp.
Ze względu na wielkość zbioru z którego dana zmienna przyjmuje wartości wyróżniamy:
· zmienne dwuwartościowe ( dychotomiczne ) - przykładem zmiennej dychotomicznej może być płeć (kobieta lub mężczyzna).
· zmienne wielowartościowe ( politomiczne ) - przykładem może być podział ludności pod względem wykształcenia lub pochodzenia społecznego.
Zmienne ze względu na przyczyny i skutki
Zmienne wymagające wyjaśnienia, stanowiące przedmiot badania naukowego to zmienne zależne, które stanowią bezpośrednie i pośrednie skutki oddziaływania zmiennych niezależnych. Zatem są to pewne zjawiska wyjaśniane przez badacza oraz przez niego poszukiwane
· Zmienna niezależna to taka zmienna, za pomocą której wyjaśnia się zmiany w obrębie zmiennej zależnej. Zmienna niezależna wyjaśnia dane zjawisko oraz powoduje zmiany w wartości zmiennej zależnej, stanowi ona zakładaną przyczynę tych zmian (jak sama nazwa wskazuje, zmienna zależna "zależy" od zmiennej niezależnej
· Zmienne zależne mogą się znajdować w sferze oddziaływania zmiennych niezależnych, na które nie można mieć wpływu. Zmienne te mogą zarówno sprzyjać jak i utrudniać w występowaniu badanego zjawiska i noszą one miano zmiennych pośredniczących. Zwracają one uwagę, iż istnieją również inne istotne przyczyny badanego zjawiska, które nie zostały nieuwzględnione w badaniach. Przykładami zmiennych pośredniczących mogą być: stan zdrowia badanej osoby, nastawienie ucznia do szkoły, sympatia do nauczyciela, zainteresowanie (lub brak) danym przedmiotem, cechy osobowości badanych itp.
Zmienne kontrolne - odwołujemy się do nich kiedy zmienne zależne i niezależne oraz pośredniczące nie tłumaczą zachodzących zależności , wprowadza się dodatkowe zmienne pośredniczące.
· Zmienne ilościowe - mają miejsce w badaniach, w których przedmiot stanowią mierzalne właściwości przedmiotów. Najczęściej występują one w naukach ścisłych takich jak fizyka, matematyka czy statystyka.
· Zmienne jakościowe - nie poddają się pomiarowi; można jedynie stwierdzić ich występowanie lub ich brak. Przykładem zmiennych jakościowych może być: płeć osób badanych, pochodzenie społeczne, zainteresowania literackie, poglądy polityczne, sympatie, przekonania religijne itp.
...
justyna.k62