Szajnocha - Jadwiga i Jagiełło t1.pdf - Literatura piekna - ILZAK

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

Karol Szajnocha

Jadwiga i Jagiełło

1374 – 1413

Opowiadanie historyczne

Tomy I - II

Wydawnictwo Tower Press

Gdańsk 2001

Tower Press 2000

,,JADWIGA I JAGIEŁŁO” KAROLA SZAJNOCHY NA TLE

JEGO ŻYCIA I TWÓRCZOŚCI NAUKOWEJ

Habent sua fata libelli – losy utworów pisanych układają się nader różnorodnie. Jedne z

nich, nieliczne, nie starzeją się nigdy. Przykładem ich mogą być szczytowe osiągnięcia epicz-

ne czy filozoficzno-mistyczne w rodzaju Iliady, Odysei, Mahabharaty albo dialogów Platona.

Inne żyją też długo, coraz to na nowo odkrywane i pojmowane, jak na przykład sztuki Szek-

spira czy Lope de Vegi; inne jeszcze – giną w niepamięci niedługo po swych narodzinach.

Wszelako miary czasu i poczytności utworów literatury pięknej lub filozoficznej nie można

stosować do prac z dziedziny wiedzy. Dzieła naukowe mają, co jest samo przez się zrozu-

miałe, żywot o wiele krótszy, ponieważ nauka wciąż kroczy naprzód i przechodzi do porząd-

ku nad odkryciami i stwierdzeniami dnia poprzedniego, wymagając powstawania wciąż no-

wych ujęć, opracowań i ustaleń.

Trudno więc oczekiwać, aby i poszczególne monografie historyczne nie traciły wartości

naukowej już po kilku dziesiątkach lat i by nadawały się do czytania nie tylko przez następne

po rówieśnikach autora pokolenie, ale również przez pokolenia dalsze. Przede wszystkim bo-

wiem coraz to nowe poszukiwania i odkrycia naukowe wzbogacają ustawicznie zasób posia-

danych źródeł i umożliwiają historykom przedstawianie minionych wydarzeń i epok w spo-

sób głębszy, prawdziwszy, a niekiedy wręcz odmienny od zobrazowania przez ich poprzedni-

ków. Ponadto każda epoka stawia uczonym swych czasów inne żądania metodologiczne, wy-

kazuje sobie tylko właściwe zainteresowania, tak iż nawet przy tym samym zasobie źródeł

każde pokolenie historyków pisze historię właściwie na nowo. I dlatego właśnie mało która z

monografii historycznych okresu poprzedzającego może się chlubić poczytnością i wartością

naukową w okresach późniejszych. Jadwiga i Jagiełło Karola Szajnochy, podobnie jak i nie-

które inne dzieła klasyków historiografii polskiej, należą właśnie do takich wyjątków.

Wpłynęła na to niewątpliwie i piękna forma literacka dzieła, i temat obrazujący czasy

szczególnie interesujące każde kolejne pokolenie czytelników polskich, ale – jak wolno

mniemać – przede wszystkim przejście w historii od racjonalizmu do romantyzmu, czego

dokonał Szajnocha wzorując się najbardziej na Augustynie Thierry i T. B. Macaulayu. Wy-

czucie nastroju i potrzeb duchowych czytelników, plastyczne przedstawienie opowieści dzie-

jowej, piękny język i dramatyczno-artystyczne niekiedy ujmowanie treści sprawiły, iż Jadwi-

gę i Jagiełłę czytano nie tylko jako dzieło naukowe wprowadzające w przystępnej formie w

opisywaną epokę, ale również jako pasjonującą opowieść historycznoliteracką. Piękna forma

wykładu przy szerokim zarysie zarówno warunków geograficznych, społeczno-

gospodarczych, politycznych, jak i kulturalnych, z niejedną paralelą ogólnoeuropejską, pory-

wała ówczesnych czytelników i powoduje, że i dzisiaj jeszcze, po stu kilkunastu latach od

ukazania się pierwszego wydania omawianego dzieła, miłośnicy historii mogą z zaintereso-

waniem, a nawet z pożytkiem książkę tę przeczytać. Rzecz prosta, uwzględniając poprawki

do różnych, przestarzałych od dawna ustaleń autora, o których będzie jeszcze mowa niżej.

Jadwiga i Jagiełło, najwybitniejsze dzieło Szajnochy, jest też pracą, która w sposób najbar-

dziej przejrzysty obrazuje poglądy, metody, uzdolnienia i możliwości zarówno literackie, jak i

naukowe autora. W książce tej Szajnocha wypowiedział się najpełniej, ukazał nie tylko czasy

Jadwigi i Jagiełły, ale również siebie, był zaś pośród wielu przedstawicieli naszej kultury ów-

czesnej człowiekiem naprawdę nieprzeciętnym.

Pisząc poprzednie wyrazy zdawaliśmy sobie sprawę, że zdarzało się nieraz w literaturze

historycznej, iż badacze kreślący biografię obranej postaci zatracali w jakiejś chwili obiek-

tywny stosunek do opisywanego człowieka i poczynali dopatrywać się w nim wartości wyjąt-

kowych, na skutek czego przysądzali mu niesłusznie wybitność nadmierną.

Zjawisko powyższe jednak nie grozi, jak wolno sądzić, przy opisie żywota i dokonań auto-

ra Jadwigi i Jagiełły, ponieważ curriculum vitae Szajnochy zawiera, samo przez się, tak wiele

niezwykłości, że nawet szczególnie gorliwy zwolennik uniezwyklania biograficznego musiał-

by uznać zbędność takiego zabiegu w danym wypadku.

Karol Scheinoha von Wtelensky – bo takie początkowo nosił nazwisko – z pochodzenia

był Czechem, a przecież stał się najlepszym, pokutującym długie miesiące w więzieniu za

swój polski patriotyzm Polakiem i następnie nazwany został „ulubieńcem narodu” polskiego;

kształcony w niemieckiej szkole galicyjskiej i początkowo władający mową polską „miernie”

– po dwudziestu latach od chwili urzędowego stwierdzenia tej mierności uznany był za zna-

komitego pisarza polskiego i za „ozdobę, chlubę, prawdziwą sławę literatury naszej”; nie do-

puszczony przez władze zaborcze do studiów uniwersyteckich, własnym wysiłkiem, jako sa-

mouk, osiągnął poziom naukowy tej miary, iż został jednym ze współpracowników tomu

pierwszego Pomników Dziejowych Polski (Monumenta Poloniae Historica), a więc wydaw-

nictwa, które skupiało najwybitniejszych ówczesnych uczonych, a nadto, że dwukrotnie, gdyż

w roku 1850 oraz 1862 starano się, aby objął katedrę historii na Uniwersytecie Jagiellońskim;

wywodzący się z rodziny szlacheckiej i chowany przez matkę pochodzenia ziemiańskiego,

która usiłowała wpoić w syna przekonanie o konieczności posiadania lub dzierżawienia po-

siadłości ziemskiej, Karol potrafił w sposób zdecydowany przeciwstawić się rodzinnym cią-

gotom do majątku, pisząc do matki: „Wybijmy sobie raz na zawsze te dziwne, niedorzeczne

myśli o posesjach z głowy. Jest to fortuna głupców, którzy inaczej... na chleb zarobić nie

umieją, a koniecznie panów udawać pragną”; i wreszcie, chociaż utracił już w roku 1856

możność czytania, a w trzy lata później oślepł całkowicie, to jednak w ciągu dalszych wielu

lat, prawie aż do zgonu, pracował naukowo nadal i pisał prace historyczne, poświęcając temu

zajęciu niemal cały dzień, a czasem także część nocy każdej doby. Korzystał zaś jedynie z

pomocy lektora w ciągu sześciu godzin dziennie oraz ze specjalnego urządzenia umożliwiają-

cego pisanie ociemniałemu autorowi.

Nic też dziwnego, że Klemens Kantecki przystępując do nakreślenia życiorysu Szajnochy

umieścił na pierwszej stronicy swego dzieła cytat Fr. Morawskiego: „Plutarch by nim nie

wzgardził.”

Szajnocha - Jadwiga i Jagiełło t1.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: