FILM PETERA JACKSONA - JĘZYKOWA STRONA FILMU
Z ostrożnie dawkowanych wieści z planu filmowego, jak i z przecieków publikowanych w fanowskich czasopismach i na stronach internetowych [1] wiemy już, że sam reżyser oraz cała ekipa filmowa wzięli się za ten film z entuzjazmem i z dbałością o szczegóły.
Języki Śródziemia to działka wąskiej grupy fanów-językoznawców. Na palcach dwóch rąk zliczyć można tych, którzy żyjąc w różnych częściach świata mogą nazwać się prawdziwymi znawcami tego tematu. Grupują się wokół dwóch czasopism: Vinyar Tengwar i Tyalië Tyelelliéva. Wielką zasługą Petera Jacksona jest to, że zatrudnił on w filmie kilkuosobowy zespół lingwistów, którzy nie tylko stworzyli dialogi w językach Elfów, ale również zadbali o autentyczną wymowę i prawidłowy akcent fraz angielskich, tak aby świat przedstawiony w filmie zdawał się jak najbardziej autentyczny. Znakomity to dowód, że reżyser traktuje swój film bardzo poważnie.
Andrew Jack
Odpowiedzialność za całe to lingwistyczne przedsięwzięcie spadło na ręce zawodowych językoznawców – Andrew Jacka i Róisín Carty. Głównym celem instruktorów językowych było nauczenie aktorów, jak "poprawnie" wymawiać listę dialogową. Po pierwsze instruowali oni grających główne role, w jaki sposób w pełni wcielić się w swą postać, używając odpowiedniego akcentu i wymowy. Pamiętamy, że w książce każdy bohater mówi w indywidualny, właściwy sobie sposób. W zależności od pochodzenia i pozycji społecznej bohaterowie "Władcy Pierścieni" posługują się różnymi odmianami angielszczyzny (a w polskim wydaniu - polszczyzny). Podobnie ma być w filmie. Ponieważ dzieło Tolkiena przesycone jest atmosferą przedindustrialnej Anglii, aktorzy pochodzenia amerykańskiego, jak Elijah Wood (Frodo Baggins) i Liv Tyler (Arwen), musieli opanować wymowę środkowo-zachodnich hrabstw Wielkiej Brytanii. Pod kierunkiem Andrew Jacka i Róisín Carty każdy, od grającego rolę Golluma po Cate Blanchett kreującą postać Galadrieli, kształtował swój charakterystyczny sposób wypowiedzi.
Kolejnym polem działań specjalistów językowych są listy dialogowe w językach Śródziemia, szczególnie zaś w języku sindarińskim, który przypomina w swym brzmieniu trudny do wymówienia walijski. W jednym z wywiadów Liv Tyler mówi o "tysiącu kwestii w sindarinie" i o całych scenach nagrywanych w tym języku. Jack i Carty jako pierwsi w świecie odtworzyć musieli specjalny akcent i melodykę języków Elfów. Niezależnymi konsultantami w tej dziedzinie są znani w świecie lingwistów tolkienowskich Bill Welden i David Salo. Bill należy do grona czterech językoznawców, którzy współpracują z Christopherem Tolkienem w redakcji rękopisów i pism Profesora ściśle związanych z wyimaginowanymi językami Śródziemia. Pozostałe osoby z tej grupy, związanej z pismem Vinyar Tengwar, to Carl F. Hostetter, Arden Smith i Patrick Wynne. David Salo jest lingwistą niezależnym, publikującym w piśmie Tyalië Tyelelliéva. Jego talent lingwistyczny i wielka wiedza posłużyły przy pisaniu dialogów w quenya i sindarinie, jak również w Czarnej Mowie i khuzdul - języku krasnoludów. David jest autorem tekstów elfickich pieśni Enyi do soundtracku z filmu "Władca Pierścieni" i runicznych oraz tengwarowych napisów na mieczach, naczyniach itd. We współpracy z Davidem Salo i Billem Weldenem stworzono cały szereg ćwiczeń dla aktorów, które ci musieli wykonywać "w domu", przed lustrem. Wymowa języka sindarińskiego i quenya wymaga użycia aparatu mowy w sposób całkiem odmienny niż w języku angielskim. Treningi językowe trwały już trzy miesiące przed rozpoczęciem zdjęć.
Pisałem już, że bardzo trudnym zadaniem było stworzenie całkiem nowych kwestii w językach Tolkiena. Profesor pozostawił nam swoje lingwistyczne dzieło w stanie niekompletnym[2]. Przez większość swego życie ulepszał i poprawiał swoje języki, ale nie pozostawił nam w spadku pełnej gramatyki mowy elfów. Pisanie tekstów w quenya i sindarinie wymaga dużej wiedzy i językoznawczej praktyki. Tu pomocni okazali się wspomniani konsultanci: Welden i Salo, mający na swym koncie wiele prac o językach Tolkiena i kompozycji poetyckich w tych językach. Od pewnego czasu pojawiają się nowe szczegóły dotyczące listy dialogowej w sindarinie. Na oficjalnej stronie filmu[3], w wywiadach prasowych i w przeciekach od dystrybutorów pojawiło się już szesnaście fragmentów listy dialogowej. Na mojej stronie lingwistycznej Gwaith-i-Phethdain, a szczególnie w jej dziale filmowym przedstawiam ich szczegółową analizę oraz kilka plików dźwiękowych ukazujących wymowę języków elfów przyjętą w filmie. Poniżej zobaczycie jeden z najciekawszych elfickich fragmentów pochodzący z filmu - zaklęcie Arwen przeciwko Upiorom Pierścienia u Brodu Bruinen:
Źródło: Strona internetowa filmu Lord of the Rings. Tak zwane Zaklęcie znad Bruinen przeciw Upiorom Pierścienia. Analizowane przez Månsa Björkmana.
Nîn o Hithaeglir lasto beth daer; Rimmo nin Bruinen dan in Úlaer!
('Wody z Gór Mglistych słuchajcie potężnego słowa; płyń dla mnie Grzmiąca Wodo przeciwko Upiorom Pierścienia!')
nîn rz. 'wody' o Hithaeglir rz. 'z Gór Mglistych' lasto cz. tryb rozkazujący. 'słuchajcie' beth rz. 'słowo' daer przymiotnik 'wielki, potężny' rimmo cz. tryb rozkazujący. 'płyń'; RIP- 'biec, płynąć' (LR 384)nin zaimek 'mi; dla mnie' Bruinen rz. 'Grzmiąca Woda' dan przysłówek 'przeciw' in Úlaer rz. 'Upiory Pierścienia'
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Szczególnie polecam stronę fanowską OneRing www.theonering.net i Nieoficjalną stronę trylogii filmowej Władca Pierścieni www.parmadili.w.pl
[2] Patrz Gwaihir zeszyt 6, str. 81-89.
[3] www.lordoftherings.net
avalonne