J. Wallerstein, Koniec świata jaki znamy
8. ZMIANA SPOŁECZNA (rozdział)
Tytuł, motto i podstawa do dalszych rozważań: „ Zmiana jest bezustanna. Nic nigdy nie ulega zmianie”
O co chodzi temu Panu?
Zmiana jest bezustanna – to przekonanie definiuje współczesny świat.
Nigdy nic nie ulega zmianie – to powracający motyw uniwersalistycznego etosu naukowego.
Świadectwa empiryczne są zdaniem Wallersteina bardzo niekompletne i ostatecznie nieprzekonujące. Wnioski zależą od tego jakie okresy analizujemy. W pewien sposób najlepiej zmianę społęczną pokazują krótkie okresy ( jakże zmienił się świat w od 1966 roku? A jak bardzo od 1936? A od 1906? Etc)
Autor podaje tu przykład Portugalii i zmian jakie tam zaszły- w systemie politycznym, gospodarce, normach kulturowych. Z drugiej jednak strony Portugalia nei zmieniła się niewiele. Kulturowa specyfika jest taka sama jak była, geopolityczne sojusze uwzględniają te same względy strategiczne, pozycja w gospodarce światowej jest właściwie taka sama, i co najbardziej odkrywcze, Portugalczycy wciąż mówią po portugalsku!
Autor proponuje zwiększenie okresu do 500 lat- zmiany wydają się ogromne- samoloty, Internet, loty na marsa, a pół tysiąca lat temu wszyscy podniecali się tym, że Bartolomeo Diaz dopłynął do Oceanu Indyjskiego. Jednocześnie, wielui badaczy, podkreśla, ze wszystko co osiągnęliśmy może runąć, że era nowożytna doszła do swojego kresu.
Jeśli spojrzeć jezcze dalej i cofnąć się o 10 000 lat było jeszcze śmieszniej. Nie było nie tylko Internetu, ale nawet Portugalczyków mówiących po portugalsku ani żadnego innego organizmu polityczno-kulturalnego. Za to ludzie pracowali znacznie mniej niż dzisiaj, stosunki społeczne były znacznei bardziej egalitarne, a środowisko znacznie bardziej przyjazne. Dlatego niektórzy badacze uważają, że postęp ludzkości to tak naprawdę jej regres.
Nauki społeczne to dziecko Oświecenia. Z jego założeń wynika, że ludzie mogą oddziaływać na świat zmierzając w kierunku dobrego, racjonalnego społeczeństwa. Nauka społeczna jest wiec studium nad zmiana społeczną. Badacze społeczni analizują więc bezpośrednie zmiany w celu dążenia do lepszego społeczeństwa. Wiec zmiana jest bezustanna, na dodatek w jednym kierunku( od barbarzyństwa do cywilizacji, od ignorancji do wiedzy, etc). Z drugiej jednak strony skoro jest coś takiego jak racjonalność świata mozna konstruować twierdzenia podobne do praw, kóre w pełni go opisują i zachowują prawdziwość w wymiarze czasowym i przestrzennym. A to prowadzi do tego, że wzory ludzkiej interakcji są zgodne z tymi uniwersalnymi prawami.Czyli nic nie ulega zmianie, albo przynajmniej nic fundamentalnego. Czyli studium nad zmianą społeczną to badanie odchyleń od równowagi.
Zdaniem Wallersteina żadne z tych twierdzeń o zmiane: ani o jej ciągłości ani o jej braku, nie może być zaakceptowane w obecnej formie. Quo vadis, chciałoby się zapytać.
Wallerstein rozważająć pojęcie społeczeństwa, neguje podział który istnieje od Rewolucji Francuskiej i który dzieli życie społeczne na trzy różne sfery: państwo, rynek i społeczeństwo obywatelkie, odrębne wobec siebie kontrakty istniejące we wspólnych granicach( Wielkiej Brytanii, Polski czy ukochanej chyba przez Wallersteina Portugalii). Dla Wallersteina te 3 sfery są splecione i mają wspólne reguły. Świat współczesny nie jest inny niż poprzednie okresy. Właściwą jednotką analizy będzie dla niego system historyczny
System historyczny jest systemem bo jest zbudowany wokół społecznego podziału pracy, który pozwala mu trwać i reprodukować się. Jest historyczny bo ma początek, rozwija się w czasie, upadł, albo upadnie, gdy wyczerpią się jego możliwości panowania nad jego sprzecznościami.
System odpowiada pojęciu „nie ma zmiany”, a historyczny temu, że zmiana jest ciągła ( co wynika z samej istoty pojęcia „historyczny” która zakłada diachroniczność). Obydwa twierdzenia o zmianie są wiec prawdziwe w ramach danego systemu historycznego.
Definicja systemu historycznegoà to orgaizmy, w których istnieją różne rodzaje podziału pracy, zintegrowane struktury produkcji, zbiór organizujących zasad i instytucji, określony okres życia.
Badacze nauk społecznych powinni badać właśnie systemy historyczne i ich wzajemne relacje.
MY ( ja, Ty i Pan Wallerstein) żyjemy w systemie, który autor nazwał kapitalistyczną gospodarką światową. Zastanawiając się nad nim proponuje podzielenie tegoż zastanawiania się na 3 oddzielne kwestie: genezy, struktury system i końca tegoż.
Geneza: system pojawił się i zapanował, nie dlatego, żę był tak silny, tylko dlatego, że inne systemy społecznej opozycji wobec kapitalizmu były słabe ( feudalizm padł bo upadły kościół, seniorzy i państwo). W Chinach jak zaczęło się w tym samym czasie psuć nastąpił najazd z zewnątrz i zmiana dynastii Ming przez Mandżurów. W Europie nie nastąpiła taka wymiana elit, wiec zmienił się system. Tu nie możemy więc powiedzieć, że nic się nie zmienia
Zasady działania systemu: podstawowe elementyà nie tyle akumulacja kapitału, co nieustanna akumulacja kapitału. Nagradza się tych, którzy tak działają, a karze tych którzy kombinują inaczej (nagradzają i karzą instytucje tego systemu). Dzięki temu zyskują wszycy w systemie. Czy tu możemy mówić o zmianie społecznej? I tak i nie- odpowiada Wellerstein
System ma cykliczne rytmy, przybierające postać sinusoidy, wiec z jednej strony zmiana jest powtarzalna, ma wspólne ramy, z drugiej jednak nigdy nie powtarza się dokładnie.
Zmiana zachodzi w sposób ilościowy, natomiast zmiana jakościowa nie zachodzi o ile system opiera się na tych samych zasadach. „Ale oczywiście wczesniej czy pozniej przestaje tak być i w tym punkcie możemy powiedzieć, że takie powtarzające się trendy przygotowały trzecią fazę, fazę upadku.”
Sinusoidalne trendy to odchylenia systemu od jego podstawowych zasad równowagi. Procesy we wszechświecie można wyjaśnić i traktować jako uporządkowane, mimo, że są niezdeterminowane. Jesteśmy świadkami upadek obecnego systemu światowego. Procesy, które do tego doprowadziły to:
a) deruralizacja świata
b) eskalacja społecznych kosztów pozwalania przedsiębiorstwom na eksternalizacje swoich kosztów. Eksternalizacja, czyli przerzucanie kosztów produkcji na społeczeństwo światowe, pozwala na zapewnienie wyższych zysków i nieustanną akumulacje kapitału. Koszty te okazały się bardzo wysokie, co widać chociażby po ekologii.
c) Demokratyzacja systemu światowego- wychodzenie na przeciw obecnyn oczekiwaniom znaczej części ludności na edukacje, zdrowie, etc zaczyna pochłaniać masę środków
d) Upadek Starej Lewicy, czyli tradycyjnych ruchów antysystemowych- ich zdolność kanalizowania gniewu znikła wraz z nimi
System upada. Co po nim nastąpi?
Jeśli zajmujemy się fundamentalną zmianą społeczną, musimy starać się odróżnić trendy powtarzające się sinusoidalnie od cyklicznych rytmów i ocenić jak długo te trendy mogą nadal dawać ilościowy przyrost, nie zagrażający stanowi równowagi.
I jeszcze taka myśl: analizując historię ludzkości nie mamy powodu do tego żeby zakładać istnienie trendu linearnego. Postęp, chociaż możliwy, nei jest nieunikniony. System w którym żyjemy jet pierwszym systemem globalnym!!! Wszelkie zmiany będą dotyczyły całego świata.
13. ROZKWIT I PRZYSZŁY KONIEC ANALIZY SYSTEMÓW ŚWIATOWYCH
Analiza (nie teoria – na to jeszcze za wcześnie) systemów światowych ukształtowała sie w latach 70 XX wieku. Przed latami 50 brak zintegrowanej na całym świecie socjologii. Po Wojnie odkryto istnienie Trzeciego Świata i zaczęto kombinować jak zintegrować nauki społeczne na cały świat. Badania terenowe w Afryce, Azji, Ameryce Łacińskiej wymagały „uniwersalizacji uniwersalizmu”, czyli udowodnienia ze teorie stosowane przedtem tylko do Europy i Ameryki PŁN nadają się do badania wszystkich obszarów. Badacze dowodzili jednak również, że nie wystarcz zastosowanie tych samych uogólnień, bo warunki w trzecim świecie są dość odmienne. Czyli znowu mamy cyrk, bo badacze terenowi twierdzą, że warunki są takie same ale jednocześnie są różne. Wytłumaczyli to tym, że istnieją stadia przez które przechodzi społeczeństwo i że stadia te stanowią ewolucyjny postęp. Nazwano to teorią modernizacji, która twierdziła, że: „wszystkie społeczeństwa przechodzą przez okreslone stadia w procesie kończącym się nowoczesnością”.
Zalety tej teorii są oczywiste ( można przewidzieć, doradzać, jak działać by przyspieszyć rozwój, etc). Wallerstein patrzy jednak chyba przychylniejszym okiem na to jakie są ograniczenia:
Taka wizja zakłada autonomiczne działania każdego państwa i brak wpływu czynników z zewnątrz
Zakładanie nieuchronności postępu i ogólnego prawa rozwoju jest nieuzasadnione
Nowoczesność to stan pożądany do którego trzeba dążyć, co wywoluje skutki polityczne w czasach zimnej wojny- przyjmowanie modelu USA albo ZSRR
Analiza systemów światowych (czyli szkoła w której działa prężnie nasz autor) powstała w opozycji do teorii modernizacji. Jej główne założenia były/ są cztery:
1. globalnośćà części systemu światowego to częsci świata i nie sposób ich analizować oddzielnie.
2. historycznośćà jeśli procesy mają charakter systemowy to historia ( historia całego systemu) jet elementem zrozumienia obecnego stanu systemu.
3. unidyscyplinarnośćà do procesów należy podchodzić całościowo, nie dzielić procesów na ekonomiczne, polityczne i społeczno – kulturowe. Trzeba widzieć „ całości”!
4. holizmà wynika z 3 poprzednich dążeń i przemyślenia podziału na naukę i humanistykę
Koniec analizy systemów światowych może nastapić, ponieważ istnieją pewne sprzeczności – analiza ta opiera się na krytyce- krytyka to niszczenie- jak zniszcz nie będzie miała co robić. Jeśli będzie wciąż niszczyć odradzające się teorię nie będzie mogła pójść naprzód, a wtedy stane się niepotrzebna i nieważna.
H. Garfinkel „Dlaczego kartoteki pacjentów muszą być prowadzone „źle”?”
· Tekst dotyczy badań nad kartotekami medycznymi w USA.
· Problemy z pozyskiwaniem informacji na podstawie kartotek: nie dlatego, że tych informacji tam nie było, system wewnętrznej sprawozdawczości jest sprzężony ze sposobem funkcjonowania kliniki.
· Postrzeganie braku informacji w kategoriach „uzasadnionych” przyczyn niepełnych danych.
· Problemy jakie może napotkać badacz korzystając z dokumentacji medycznej
o Problemy ogólne natury metodologicznej – poruszane w wielu artykułach; porady mają na celu udzielenie badaczowi wskazówek, jakimi powinien się kierować, nadając zawartości kartotek pacjentów status prawomocnych odpowiedzi na swoje pytania badawcze. Ten zabieg polega z reguły na przeformułowaniu treści, dzięki którym zapisy lepiej nadają się do różnych analiz;
o „normalne, naturalne problemy” – biorą się stąd, że prowadzący wewnętrzną sprawozdawczość pracownicy kliniki czynnie dostosowują swoje poczynania do reguł funkcjonowania kliniki, które stanowią dla nich dość oczywiste kryteria prawidłowego postępowania; personel kliniki ma ustalony sposób relacjonowania swoich poczynań, a pracownicy odpowiedzialni za wewnętrzną sprawozdawczość postępują zgodnie z tym samym schematem i czynności, jakich to wymaga, są elementem ich codziennej rutyny.
· Procedury sprawozdawcze, ich efekty i sposoby korzystania ze sprawozdań są integralnie wpisane w ten sam układ społeczny, którego dotyczą; istotą sprawy jest związek między kartotekami a systemem społecznym, jaki je generuje i jakiemu służą. Problemy badawcze znajdują racjonalne uzasadnienie w strukturze organizacji.
Źródła „normalnych, naturalnych problemów”
· Niewielka użyteczność dodatkowych informacji – organizacja ma ograniczony budżet i pozyskiwanie dodatkowych informacji musi się w nim mieścić. Różne systemy rejestracji danych wymagają różnych nakładów finansowych – PROBLEM EKONOMICZNY
· Problem marginalnej użyteczności informacji (do wykorzystania w przyszłości w bliżej nieznanym z góry celu); administrator może oczekiwać, że dane będą gromadzone systematycznie bez względu na ich rodzaj, ale musi też motywować personel do systematyczności; badacz powinien być skłonny pogodzić się z koniecznością modyfikacji swoich pytań pod kątem odpowiedzi, jakich może mu udzielić archiwum
· Poczucie osób odpowiedzialnych za wewnętrzną sprawozdawczość, że robią coś ważnego
· Dla personelu kliniki jako osób kompetentnych realia jej funkcjonowania są oczywiste
· Formularze wykorzystywane przy sprawozdawczości wewnętrznej zawierają nie tylko kategorie opisu zdarzeń, ale także reguły proceduralne – zawierają reguły określające prawidłowe i obowiązkowe postępowanie sprawozdawcze – badacz może uzyskać na podstawie sprawozdania informacje o zdarzeniach zachodzących w klinice, pod warunkiem że osoby odpowiedzialne za sprawozdawczość podporządkowały się narzuconym przez formularz regułom
· Formularze badawcze: osoba pisząca sprawozdanie nagina rzeczywistość do schematu formularza, terminologia formularzy
· Uczciwość i szczerość sprawozdawcy może być dla różnych osób i dla samej organizacji niebezpieczna – wymiana informacji między personelem a pacjentami oraz kliniką a innymi instytucjami nie jest wymianą wolnorynkową.
Buchalteryjne a kontrfaktyczne czytanie zawartości dokumentacji medycznej
· Metody opracowywania sprawozdań i ich zawartość mają tę samą strukturę co odnotowywane w tych sprawozdaniach zdarzenia i są nimi uwarunkowane
· Omówione wyżej problemy: świadectwo niedociągnięć pod względem racjonalnej kontroli praktyk personelu kliniki; można je uznać za uleczalne przez podjęcie konsekwentnych kroków organizacyjnych
· Sprawozdawczość jest elementem funkcjonowania instytucji
· Wg autora wymienione problemy świadczą o tym, że kartoteka jest odtwarzalnym zapisem transakcji między pacjentami a personelem kliniki – ta właściwość dokumentacji medycznej pozwala uznać wymienione problemy za „normalne problemy strukturalne” z racji faktu, że sposoby opracowywania sprawozdań muszą być dostosowane do warunków funkcjonowania kliniki jako firmy usługowej
· Pełna świadomość procedur i skutków faktu, że klinika jest przedsiębiorstwem medyczno-prawnym
· Kartotekę można czytać na dwa sposoby
o Buchalteryjny, np. zapis wpłat ratalnych – zapis poszczególnych wpłat definiuje aktualną sytuację i jej historię; tylko nieznaczny ułamek zawartości kartotek da się odczytać w ten sposób;
o Jako zapis umowy terapeutycznej między kliniką jako przedsiębiorstwem medyczno-prawnym a pacjentem – umowa rozumiana jako definicja normalnych transakcji między klientami a instytucjami oferującymi leczenie, na mocy których usługi tych firm są legalne i mogą być udostępniane klientom
· Klinika upewnia społeczeństwo, że honoruje jego uzasadnione oczekiwania i istotnie zapewnia właściwą opiekę medyczną poprzez procedury formułowania sprawozdań z transakcji między personelem a pacjentami
· Z socjologicznego punktu widzenia umowa prawna to tylko jeden z wariantów umowy; szerzej rozumiana jako moc definiowania normalnych relacji, również wymaga kompetencji
· Kartoteki pacjentów zawierają informacje dobrane tak, żeby można było w razie czego na ich podstawie wykazać, że relacje personelu i pacjentów przebiegały tak, jak należałoby oczekiwać
· Zawsze kiedy trzeba decydować jak sporządzić sprawozdanie górę bierze podstawowy interes strukturalny, czyli wzgląd odpowiedzialności medyczno-prawnej
· Wszystkie alternatywne zastosowania materiałów kartoteki podporządkowane są priorytetowi interesu strukturalnego – z uwagi na ten priorytet alternatywne zastosowania systematycznie dają błędne i niemiarodajne wyniki; ze względu na ten priorytet każda sugestia zawarta w dokumentacji może zostać poddana interpretacji kontrfaktycznej.
· Kiedy kartotekę czytamy jako rachunkowy zapis zdarzeń, to jej zawartość nie przystaje do rzeczywistości do tego stopnia, że nie wiadomo dlaczego są tak pilnie prowadzone; kiedy czytamy ją jako niewypowiedziane warunki potencjalnego kontraktu terapeutycznego, widzimy że wytrwałość w prowadzeniu kartotek ma sens.
· Treść kartoteki: rzuca się w oczy doraźność i eliptyczność uwag i informacji; wpisy w większości nie są zrozumiałe, jeżeli osoba czytająca nie wie albo nie założy sobie czegoś na temat typowego życia i typowych celów tego, kto użył tychże wyrażeń; zawartość kartoteki świadczy o tym, że znajomość porządku interakcji jest warunkiem prawidłowego jej odczytania.
· Korzystanie z dokumentów medycznych wymaga uprawnień, które wynikają z pozycji i zakresu wykonywanych obowiązków, które są gwarancją, że dana osoba właściwie je odczyta i zrozumie; autor wpisów do kartoteki i odbiorca podzielają praktyczną wiedzę na temat tego na czym polega ich współpraca;
· W kartotece stosowane są wyrażenia doraźne, zależne od sytuacji, w przeciwieństwie do wyrażeń obiektywnych, których znaczenie można ustalić odwołując się do zbioru reguł kodowania
· W zależności od sytuacji wpisy mogą być odczytywane na różny sposób i znaczyć różne rzeczy.
· Personel jest w stanie czytać kartoteki jako spójny tekst, bo w trakcie ich czytania będzie czynnie rekonstruował związki między zawartymi w nim informacjami, tak żeby układały się w prawomocny obraz funkcjonowania kliniki
· Na zawartość kartotek składają się elementy, z których można zawsze ułożyć kontrfaktyczny obraz relacji między pacjentem a kliniką
· Dokumenty gromadzone w kartotekach są pod względem swojej treści dobierane bardzo swobodnie
· W konkretnej sytuacji zapoznawania się z treścią dokumentów zawartych w kartotece medycznej zdarzenie ocenione pod kątem jego przydatności w doraźnej interpretacji decyduje o wadze dokumentu
· Dokumenty zgromadzone mogą w żaden sposób się do siebie nie odnosić, mogą być sprzeczne, mieć alternatywne podstawy wnioskowania
· Strukturę wzajemnych odniesień tworzy nie tylko to, co znalazło się w kartotece, ale również to, co się w niej nie znalazło.
· Schemat interpretacji dokumentów zgromadzonych w kartotece jest dowolny. Może się zmienić pod wpływem odczytanej informacji, nowego celu badawczego, „nowych okoliczności” itp.
· Osoba odczytująca nie robi założeń, co powinno się znajdować w dokumentach, najpierw zapoznaje się z ich treścią i na tej podstawie wnioskuje czego dotyczą
Założenia członka personelu, żeby możliwe było czytanie zawartości kartotek jako spójnego tekstu; zakłada o sobie i innych, że posiada wiedzę na temat:
1. poszczególnych osób, których dotyczą wpisy do kartoteki
2. osób, które dokonywały tych wpisów
3. organizacji i zasad funkcjonowania kliniki w momencie korzystania z kartoteki
4. historii wzajemnych kontaktów z innymi pacjentami i pracownikami kliniki
5. procedur, w tym procedur odczytywania wpisów do kartotek
Celem badań było odnalezienie związków między stanem dokumentacji medycznej a znaczeniem priorytetu usług medycznych i psychiatrycznych nad badaniami dla organizacji instytucji.
Nowoczesny konflikt społeczny dot. praw obywatelskich dla wszystkich w świecie oferującym różne dobra. Powstał z podziałów społecznych, został przeniesiony na arenę polityczną.
W każdej demokracji nowoczesnej konflikt pomiędzy rozmaitymi grupami wyrażony jest poprzez partie polityczne, zasadniczo stanowiące demokratyczny przejaw walki.
Konflikty zostały oswojone przez instytucje, w których znalazły uporządkowany konstytucyjnie wyraz. Partie polityczne, wybory i parlamenty umożliwiają konflikt bez rewolucji!
Wątpliwości co do terminologii – może lepiej „zdrowa rywalizacja”?
50’ – kapitał i siła robocza, kiedyś zantagonizowane nie do pogodzenia, z czasem wytworzyły zorganizowane formy współistnienia, cały system uzgodnionych lub ustawowych reguł. Czyli doszło do instytucjonalizacji konfliktu klasowego
- gospodarcza teoria demokracji – niemal całkowity oportunizm partii politycznych, przywódcy polityczni ich organizacje są jedynie przedsiębiorcami i przedsiębiorstwami na rynku, gdzie sukces liczony jest w głosach; badania opinii zastępują ideologię, polityka zostaje zredukowana do walki o głosy
ci, którzy zinstytucjonalizowali wzajemnie wrogie stosunki, nie tylko je tym sposobem złagodzili, ale wręcz utworzyli kartel do obrony wspólnych interesów- ofiarami są ci, którzy nie należą do kartelu
- ważne nowe konflikty mniej absorbują obecnie całe kategorie społeczne niż aspekty dotyczące życia wszystkich
wszędzie instytucjonalizacji (demokratyzacji walki klasowej) towarzyszył korporacjonizm; ludzie nie działają jako jednostki, ale jako członkowie partii, związków zawodowych, stowarzyszeń- te organizacje prowadzą walkę – w istocie nie jest to walka a kartel złożony z organizacji; wypracowanie wspólnej procedury, wspólnego interesu w kontrolowaniu podziału korzyści
korporacjonizm wiąże się z biurokracją - wspólna tendencja do pozbawienia ustroju demokratycznego jego istoty, czyli zdolności adaptowania do zmian bez rewolucji; korporacjonizm pozbawia życia proces egzekwowania demokracji-> umowa z góry zastępuje debaty, consensus- konflikt.
KLASY – kategorie jednakowo usytuowane względem egzekwowania władzy – albo ją mają albo nie, dlatego są w konflikcie
KLASA OBYWATELI – ludzie, którzy mogą walczyć o swe prawa na własną rękę, bez zrzeszania się
1968
demokratyzacja – spełnienie przyrzeczenia praw obywatelskich dla wszystkich + naleganie, by korzystać z tych praw w praktyce; stała się sposobem życia, aktywnością, postawą; niemożliwa jest demokracja bez demokratyzacji
60’ – domaganie się reform, żądania przemian społecznych, duch współpracy na zasadach równości; władza i jej przedstawiciele utracili autorytet, podobnie wojsko i przedsiębiorstwa przemysłowe.
Rządy klasy większości zdecydowanie racjonalnego consensusu okazały się niestabilne, po 68’ nastąpiła zmiana scenerii treści nowoczesnego konfliktu społecznego
KRUSZY SIĘ PORZĄDEK ŚWIATA
70’ - Siła bardziej niż prawo determinuje stosunki międzynarodowe. Dominuje tendencja troszczenia się wyłącznie o własne sprawy, osłabieniu uległy sojusze, kraje rozwijające ...
wojto_2222