Ochrona biosfery na terenach zagrożonych Wykład 1/13.10.2010r.
-Wiek Ziemi -4,5 mld lat.
-życie -3,5 mld lat.
-Geosfery Ziemi: litosfera, hydrosfera, atmosfera, biosfera
-Biosfera –ekosystemy –biocenozy –populacje –organizmy –narządy –tkanki –komórki –organoidy –poziom molekularny
A) podstawowy ekologiczny model funkcjonowania przyrody [Chmielewski, 1990r.]
*konsumenci
*reducenci
*akumulacja zasobów
*producenci (nie wiem jak powinno to być wyrysowane)
B) model funkcjonowania przyrody wobec cywilizacji opartej na eksploatacji zasobów [Chmielewski]
C) ekorozwój
*środowisko geograficzne pojęcia ust.
* środowisko przyrodnicze prawo ochrony środowiska
-środowisko geograficzne
-środowisko antropogeniczne, w którym nadal rządzą prawa przyrody
*elementy przyrody
*elementy antropogeniczne
-środowisko sztuczne- wytwór działalności ludzkiej
Podział według komponentów przyrody:
-skała –woda –roślinność –powierzchnia Ziemi -powietrze –gleba –zwierzęta –klimat -….
Schemat wzajemnego podporządkowania geokomponentów
Zależność między komponentami środowiska przyrodniczego:
-pionowe zależności
-poziome między elementami krajobrazu
Funkcjonowanie układów przyrodniczych:
-zespół wszystkich procesów powodujących wymianę i transformację materii i energii i informacji
-podstawowe procesy w środowisku
*dostawa i przekształcanie energii słonecznej
*transformacja energii pochodzącej z siły ciążenia
*obieg wody
*cykl biologiczny
*działalność potoków Grawitacyjnych
-obieg roczny wokół Słońca i obieg dobowy
W funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego należy uwzględnić następujące procesy:
-proces denudacji
-odpływ wody
-ruch mas powietrza
-przemieszczanie się organizmów żywych
-migracja elementów chemicznych
Naturalne procesy dynamiczne:
-znajdują się w stanie równowagi dynamicznej (wypadkowa pomiędzy procesami rozwoju a zaburzenia mi jego rozwoju)
-rozwój prowadzi do stanu maksymalnego porządku
-im lepiej jest zorganizowany system, tym bardziej różni się od otoczenia
Degradacja
-przesunięcie systemu na niższy poziom termo- dynamiczno, informacyjny
-degradacja jest najczęściej związana z rozwojem składników antropogenicznych
Stadia rozwoju systemu przyrodniczego:
1)stadium młode
-znaczne zróżnicowanie dostawy energii pierwotnej
-mała wartość eutrofii
-przewaga wydatku nad dostawą
-duże turbulencje powietrza
-znaczne opady
-przewaga odpływu nad retencją
-mała ilość informacji
-szybkie wymazywanie z pamięci
2)stadium stare rozwoju geoekosystemu (charakterystyka przeciwstawna)
3)stadium pośrednie (wiele etapów przejściowych)
Nowy system przyrodniczy
-powoduje zaburzenie równowagi istniejącej w przyrodzie
Dynamika roślinności
-rozmieszczenie roślinności w przestrzeni jako efekt procesów zachodzących w czasie
Procesy zachodzące w zbiorowiskach prowadzące do ich przebudowy
-progresywne –sukcesja (znana ukł. prosty w złożone)
-regresywne -uproszczenie układów
-degeneracyjne -zniekształcenie struktury zbiorowisk (zatracenie cech swoistych zbiorowiska)
-regeneracyjne –odbudowa zniekształconych zbiorowisk
Sukcesje ekologiczne:
-rodzaje: Pierwotna, wtórna
-stadia :
1)powstanie obszaru abiotycznego
2)imigracja
3)kolonizacja
4)współzawodnictwo łączące się z reakcją
5)stabilizacja
Odłóg –zespół chwastów polnych –roślinność trawiasta –zarośla –las
-ochrona środowiska .prawo ochrony środowiska 2001r.
Klasyfikacja krajobrazu:
1)pierwotny
2)naturalny
3)sztuczny
Klasyfikacja zasobów środowiska:
-charakter procesów
*abiotyczne
*biotyczne
-miejsce występowania: atmosfera, hydrosfera, biosfera, pedosfera, litosfera, kosmos
-ruchliwość: labilne i stabilne
-dostępność i opłacalność użytkowania
*rezerwa biogenna
*rezerwa potencjalna
*zapas surowcowy
-stopień rozpoznania:
*zidentyfikowane
*wymierzone
*rozpoznane
*hipotetyczne
*spektakularn
-odnawialność: odnawialne i nieodnawialne
-cykl produkcji: geologiczny, sekularny, wielo- lub kilku letni, roczny, sezonowy, krótkookresowy
*podlegające recyklingowi
*nie podlegające recyklingowi
-objętość zasobów w stosunku do potrzeb :
*wolne
*ograniczone
Wykład 2 /20.10.2010r.
Biosfera –strefa zamieszkała przez wszystkie organizmy żywe
-obejmuje dolną część atmosfery do wysokości 10 km.
-prawie całą hydrosferę (do głębokości 11 km)
-zewnętrzna warstwę skorupy ziemskiej do głębokości kilku km
-100 m pod powierzchnia lądu
-9 m w głąb lądu
-150 m w głąb wody
Biota –wszystkie gatunki roślin i zwierząt występujące na określonym obszarze
-ochrona biosfery na terenach rolniczych
-inwazyjne gatunki roślin i zwierząt
-ochrona biosfery w zagrożonych dolinach rzecznych
-ochrona biosfery na zagrożonych obszarach mokradłowych
-ochrona biosfery na zagrożonych obszarach leśnych
-ochrona biosfery na obszarach zurbanizowanych
Strategia zrównoważonego rozwoju –ustalenie takiego poziomu korzystania z zasobów środowiska w taki sposób by jego zakres nie prowadził do degradacji środowiska
Rolnictwo (zrównoważony rozwój)
-stabilizacja produkcji rolniczej
-ochrona ekosystemów rolniczych
-odbudowa elementów środowiska przyrodniczego, które w wyniku intensyfikacji produkcji zostały zdegradowane lub skażone
Funkcje gospodarki rolniczej:
-ekonomiczne (polegają na produkcji żywności i pasz wytwarzanie surowców dla przemysłu przetwórczego, udział w tworzeniu PKB)
-społeczne (polegają na zapewnieniu społeczeństwu miejsc pracy)
-przestrzenne (polegają na przekształceniu krajobrazu naturalnego w rolniczy)
Udział gruntów ornych w ogólnej powierzchni kraju
Warunki rozwoju rolnictwa:
-warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa
-ukształtowanie powierzchni krajobrazu –bardziej sprzyjające rolnictwu są tereny równinne lub pagórkowate o łagodnych stokach,
-klimat (wielkość i rozkład opadów oraz długość okresu wegetacyjnego)
-gleby (od rodzaju gleby zależy w dużej mierze rodzaj uprawianych roślin i wielkość plonów.)
Główne obszary rolnicze w Polsce
-Wyżyna Lubelska
-Wyżyna Sandomierska
-Wyżyna Krakowska
-Równina Wrocławska
-Nizina Wielkopolska
-Kujawy
-Żuławy Wiślane
-Nizina Szczecińska
Kierunki rozwoju rolnictwap
Traktat Amsterdamski
Polityka Ekologiczna
Włączenie uwarunkowań środowiskowych do polityki UE (Traktat amsterdamski)
Polityka Rolna
Ochrona ochrona ochrona ochrona ochrona powietrza i
krajobrazu bioróżnorodności wody ziemi i gleby klimatu
Europejski Model
Rolnictwa programy rolno -środowiskowe
rolnictwo na obszarach mniej dogodnych
Ekologizacja rolnictwa intensywnego
[wg. Projektu Pawluśkiewicz 2005r.]
Kierunki działań w zakresie wdrażanie polityki ekologicznej na obszarach rolniczych
[Plan Rozwoju obszarów Wiejskich 2003r.]
Dobra polityki rolnicze:
-zapewnienie lepszego wykorzystania potencjału biologicznego gleb
-zmniejszenie negatywnego oddziaływania na środowisko nawozów i środków ochrony roślin
-Działania na rzecz utrzymania urozmaiconego krajobrazu rolniczego
-Prawne i finansowe wspieranie systemów rolniczych stosujących metody produkcji będące w zgodzie z równowaga przyrodniczą
*rolnictwo ekologiczne
*rolnictwo zrównoważone
-Zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarowania na terenach cennych przyrodniczo jako narzędzie ochrony i zrównoważonego wykorzystania zasobów biologicznych.
-Ograniczenie skali oraz intensywności naturalnej i antropogenicznej erozji gleb.
-Schemat ekosystemu rolniczego i jego elementy.
Podstawowy warunek zrównoważonego zarządzania w rolnictwie:
-ochrona środowiska wiejskiego jak: gleba, woda, powietrze, stosunki ekologiczne, środowisko społeczne, środowisko kulturowe.
Ochron biosfery na terenach objętych eksploatacją surowców skalnych:
*najważniejsze surowce skalne eksploatowane obecnie w Polsce,
-gliny i surowce ilaste (384 złoża)
-kruszywa naturalne –żwir, piasek budowlany pospółka (1773 złoża)
-piasek posadzkowy, szlifierski, oraz piasek na inne cele (77 złoża)
-surowce skalne dla przemysłu –wapienie, dolomity, gipsy
Nowe sztuczne formy terenowe (działalność gospodarcza człowieka)
*formy wklęsłe
-wyrobiska
-rowy
-leje zapadliskowe
-niecki osiadań
*formy wypukłe
Lokalizacja kopalń surowców skalnych:
-Dolny Śląsk (Pogórze Sudeckie)
-Wyżyna Śląska i Krakowsko –Częstochowska
-Góry Świętokrzyskie
-Kujawy (okolice Torunia i Płocka)
Wyrobiska
-główne formy geomorfologiczne pozostające po eksploatacji złóż surowców skalnych
Wyrobiska po eksploatacji głównych grup surowców skalnych:
-żwirownie i piaskownie: boczne lub skokowe, wgłębne
-kopalnie iłów i glin
-kamieniołomy
Specyfika wyrobisk poeksploatacyjnych:
-znaczne zróżnicowanie siedliskowe
-najczęściej niewielkie rozmiary poszczególnych obiektów
-całość układów biocenotycznych wraz z pokrywą glebową odtwarza się na nowo.
W zależności od sposobu i czasu użytkowania piaskowni (powierzchnie od dawna nie eksploatowane, powierzchnie obecnie wykorzystywane) występują w ich obrębie:
-fitocenozy pionierskie
-a także fitocenozy muraw psamnofilnych zbiorowisk leśnych, wodnych, szuwarowych, torfowiskowych i łąkowych.
Czy różnorodność siedliskowa wyrobisk poeksploatacyjnych znajduje swoje odbicie w zróżnicowaniu florystycznym i fitocenotycznym.
Wyrobiska po eksploatacji piasku w pobliżu Dąbrowy Górniczej [Czylok 1998]
*rzadkie gatunki roślin
-skrzyp pstry
-tłustosz dwubarwny
-nasiężrzał pospolity
-lipiennik Loesela
-wyblin jednolity
Wyrobiska w Sosnowcu [Molenda 2004]
-rosiczka okrągłolistna
-bagno zwyczajne
-żurawina błotna
Teren badań :
-Polesie Lubelskie
Obiekt badań:
-piaskownie
Piaskownie wypełnione wodą:
-zespoły rzęs
-zespoły rdestnic
-zespoły szuwarowe np. pałki wodnej, trzciny pospolitej
-zespoły łąkowe
-zespoły torfowisk przejściowych
-zespoły torfowisk wysokich
-zespół murawy szczotlichowe z chrobotkami (piaskownie suche)
-zespół szczotlicha siwa
-zbiorowiska wrzosowisk
-murawy siarkowe z udziałem lepnic
-wyki, smułka, dziewanna kutnerowata, dziewanna fioletowa
-przelot pospolity
-dziewięćsił pospolity
-wierzbówka kiprzyca
-lulek czarny
Rzadkie i objęte ochronną prawną gatunki roślin:
Suche piaskownie
-kocanki piaskowe
-chandrilla szt...
margerita090