Logika
opracowane przez
studentki II-ego roku
filozofii z elementami kulturoznawstwa
pod redakcją Emilii Łapko
Wszelkie prawa nie zastrzeżone ;)
Wykład 1 (?)
Logika ogólna- zbiór dyscyplin, powiązanych wspólnym tematem- jakie są warunki, kryteria poprawnego myślenia? Jakie są typowe błędy w naszym myśleniu? Jak ich unikać? Jak rozpoznać, czy warunki (nie)poprawnego myślenia są spełnione? Formułowanie norm jak należy i nie należy myśleć.
Co to jest myślenie? Logik rozumie je jako czynności poznawcze, czyli takie, które realizują cele
1. Pozyskiwanie informacji
1. Bezpośrednio
1. empirycznie
2. apriorycznie
2. pośrednio
2. Zmagazynowanie informacji
3. Przetworzenie informacji
Zatem- jak należy poprawnie pozyskiwać, magazynować i przetwarzać informacje.
Czynności pozyskiwania informacji
1. na drodze empirii- postrzeganie
2. intuicje kompetencyjne
3. w oparciu o przekazane informacje (pośrednio)
Magazynowanie informacji - przez tworzenie koncepcji, teorii, dyscyplin naukowych. Nauka to sposób magazynowania informacji. Systemy magazynowania, kody wyznaczają dyscypliny naukowe. Pytanie o warunki tworzenia dyscyplin naukowych- jak należy poprawnie tworzyć naukę.
Przetwarzanie informacji- rozumowanie, myślenie. Najważniejsze w rozumowaniu są wnioskowania. Oprócz tego- zadawanie pytań, podziały, definiowanie. Jakie są warunki poprawnego wnioskowania?
Czynności poznawcze- nie psychiczne (mentalizm) ale językowe (lingwistycyzm). Logicy badają czynności poznawcze, artykułowane w języku.
Argumenty przeciwko stanom mentalnym (o ile istnieją)
4. są dostępne monosubiektywnie (dostęp do nich ma tylko jedna osoba- ich właściciel)
5. są obiektami wirtualnymi, nie podatnymi na pomiar czasowy
6. nie są obiektami konkretnymi, zlokalizowanymi przestrzennie
7. są obiektami nie podatnymi na coraz dokładniejszy opis
Wypowiedzi- wyartykułowane lingwistycznie myśli, stany mentalne
8. są intersubiektywnie dostępne
9. trwają przez jakiś czas
10. są konkretami
11. są podatne na coraz dokładniejszy opis
Dwa podejścia:
2. Każdy stan mentalny jest wyrażalny językowo
3. Istnieją myśli niewyrażalne językowo np. stany egzystencjalne (Heideger, Sartre)
Stany mentalne można też wzbudzać poprzez wypowiedzi metaforyczne (symulacja stanów mentalnych)
Czynności poznawcze wyrażone językowo można badać na różne sposoby- paradygmaty badawcze
12. paradygmat epistemologiczny- bada czynności poznawcze- pozyskiwanie wiedzy- i wytwory tych czynności. Odkrycie mechanizmów wiedzotwórczych. Opis kompetencji, dyspozycji do poznawania wiedzy oraz warunków, w jakich są one realizowane. Badanie przyczyn popełniania błędów w pozyskiwaniu wiedzy. Jak dobrze tworzyć wartości poznawcze, dokonując czynności językowych?
13. paradygmat informatyczny- czynności poznawcze są czynnościami informacyjnymi, przekazywanymi poprzez systemy informatyczne- programy i rachunki logiczne. Prekursorem był Leibniz
14. paradygmat teoriokomunikacyjny
15. paradygmat platoński
Podstawową dziedziną logiki jest logika formalna, która zajmuje się konstrukcją rachunków logicznych. Jest ich nieskończenie wiele. Tworzą pewien porządek- kratę. Relacją porządku w kracie logik jest relacja podlogik. Krata jest strukturą arytmetyczną.
Wśród logik znajdujących się w kracie, wyróżniają się logiki maksymalne. Rachunek logiczny jest maksymalny wtedy i tylko wtedy gdy jego wzbogacenie powoduje sprzeczność.
Logika trywialna- na jej poziomie wszystko jest prawdą.
Wśród logik maksymalnych jest rachunek klasyczny. Poniżej logiki klasycznej znajduje się logika intucjonistyczna- nie jest w niej ważna dwuwartościowość logiczna.
Logiki nieklasyczne są nazywane logikami niefilozoficznymi: parakonsystentne (dla aspektów wirtualnych), intuicjonistyczne, konstruktywistyczne (tylko dowody wprost), pozytywna.
Logika matematyczna- metalogika, metamatematyka, teoria systemów dedukcyjnych. Zajmuje się badaniem właściwości rachunków logicznych, ich własnościami semantycznymi (teoria modeli semantycznych), relacjami między nimi. Działy logiki matematycznej
16. teoria modeli semantycznych
17. teoria konsekwencji (dowodliwości)
18. teoria rekurencji (rozstrzygalność twierdzeń, m.in. dwa twierdzenia Gödela), z niej wywodzi się kryptologia
Semiotyka logiczna- logika języka, zajmuje się jeżykaminaturalnymi w aspelcie funkcji poznawczej. Język jako system znaków. Działy
19. syntaktyka logiczna- bada relacje syntaktyczne między wyrażeniami w ramach języka i między językami. Dwie gramatyki uniwersalne
1. kategorialna- Ajdukiewicz, Bor- Jilel, Lambeck, Van Benthem, Buszkowski, Marciszewski, Wybraniec- Skardowska. W językach naturalnych istnieje struktura zdań funktorowa i funkcyjno- argumentacyjna
b) generatywna- Noah Chomsky. W umysłach istnieje gramatyka naturalna, biologiczna, która umożliwia człowiekowi naukę dowolnego języka. Zdania mają strukturę fazową. Badanie stopnia skomplikowania języka i jego przekształceń.
20. semantyka logiczna- zajmuje się odniesieniem słów, ich znaczeń do świata. Badanie prawdziwości, sensowności. Problemy filozoficzne wynikają z nadmiernego/ niepoprawnego użycia języka potocznego np. „Świat istnieje”- słowo „istnieje” odnosi się do rzeczy konkretnych, istniejących w przestrzeni. Tymczasem to przestrzeń zawiera się w świecie , więc świat nie jest pojęciem konkretnym, zadem zdanie „świat istnieje” jest bełkotem semantycznym
21. pragmatyka logiczna- użycie wyrażeń językowych w aspekcie funkcji przekazu informacji. Badanie wieloznaczności, synonimii, warunki akceptacji, postawy sądzeniowe. Co znaczy poprawnie pytać, stwierdzać.
Ogólna metodologia nauk- czynności naukotwórcze, systemy czynnościowe tworzenia grup nauk- inaczej metody nauk
22. metoda dedukcyjna- metalogika
23. metoda empiryczna- jak obserwować, jak konstruować parametry, oszacowywanie danych, prognozy, testowanie, procedury weryfikacji i falsyfikacji
24. metoda humanistyczna- interpretacja, jej intersubiektywność, arbitralność i niearbitralność. Szkoła badeńska (Dilthey), barburska i frankfurcka (Habermas)
Teoria (filozofia) nauki- struktura nauk. Podejście zdaniowe- nauka to system zdań, powiązanych relacjami. Zdania teoretyczne i empiryczne.
Pojęcie języka w sensie logicznym- jest konstrukcją abstrakcyjną.
Język w sensie logicznym relacja przekładalności język naturalny
rzeczywistość ukryta, modelowa, abstrakcyjna rzeczywistość powierzchniowa, fenomenalna
Czy wszystkie wyrażenia języka naturalnego są przekładalne na język w sensie logicznym?- Raczej nie. Jakie są zatem warunki przekładalności logicznej?
Funkcję informacyjną pełni język w sensie logicznym. Język naturalny odnosi się do świata pośrednio. Nie w każdej wypowiedzi językowej donosimy się do świata
Cechy języka naturalnego
25. jest to system znaków- języki to systemy semiotyczne, koncepcje znaków
26. znakiem jest dowolny przedmiot, podpadający pod zmysły, który kieruje podmiot na inny przedmiot; dowolny nośnik informacji
Sytuacje znakowe (semiotyczne
27. model diadyczny- nosiciel znaczenia i przedmiot znaczony
28. model triadyczny- nosiciel znaczenia, przedmiot znaczony i treść znaczenia
Model diadyczny
reguły znaczeniowe
nosiciel znaczenia relacja znaczenia przedmiot znaczony
akt odniesienia komprehencja (ujęcie)
użytkownik
Wykład 3
Podział znaków i czynność interpretacji
Przez znak należy rozumieć „stan rzeczy spowodowany przez człowieka po to, by według przyjętej konwencji znaczeniowej wiązać z tym stanem myśli o określonej treści. Konwencja znaczeniowa może być czysto umowna lub może powstać zwyczajowo. Celem wytworzenia znaku przez twórcę jest intencja komunikacji z jednym lub wieloma odbiorcami tego znaku”[1]. W takim ujęciu znak jest bytem złożonym jednocześnie z trzech elementów:
A)elementu oznaczającego, tj. wytworzonego przez człowieka stanu rzeczy po to, by inny człowiek, który ten wytworzony stan rzeczy zobaczy, przypisał temu stanowi rzeczy określone znaczenie.
B)elementu oznaczanego-przedmiotu, bytu, pojęcia, zdarzenia, takiego fragmentu rzeczywistości, który chcemy wywołać w myśli za pomocą elementu oznaczającego
C)funkcji znakotwórczej określającej związek pomiędzy elementem oznaczającym a elementem oznaczanym.
Czynności interpretacji jest, więc przyporządkowaniem treści znaczeniowej do przedmiotu znaczonego. Wyróżniamy dwa modele sytuacji znakowych:
-model diadyczny
-model triadyczny
Model triadyczny
Relacja znaczeniowa wg modelu triadycznego zachodzi pomiędzy nosicielem znaczenia a przedmiotem znaczonym. Użytkowani dokonując interpretacji odnosi się do przedmiotu znaczonego. Dokonuje jej dzięki relacji interpretacji nosiciela znaczenia i treści znaczeniowej. Relacja znaczeniowa w sensie ścisłym zachodzi pomiędzy treścią znaczeniową a przedmiotem znaczonym i ta relacja jest niezbędna do dokonania czynności interpretacji.
W przeciwieństwie do modelu diadycznego wprowadzona zostaje treść znaczeniowa. Model triadyczny lepiej ilustruje czynność interpretacji, ponieważ nie wymaga wprowadzenia sytuacji, do jakiej przedmiot się odnosi.
2. Struktura ontologiczna relacji znakowania. Jest to relacja z uwagi na to w jakiej przestrzeni światowej posługujemy się znakiem. Wyróżniamy dwa rodzaje relacji znakowania:
1) intraświatowe relacje
2) interświatowe relacje
W relacjach intraświatowych przedmiot znaczony odnosi się do świata, w którym się znajduje np.: dym jest znakiem pożaru.
W relacjach interświatowych przedmiot odnosi się do bytów idealnych, transcendentalnych np.: Cyfra 1 nie występuje w naszym świecie w sensie materialnym. Innym przykładem może być opłatek przyjmowany podczas eucharystii, który ma symbolizować ciało Chrystusa. W tej relacji nosiciel znaczenia znajduje się w jednym świecie a przedmiot w innym. Zgodnie z modelem triadycznym każda relacja jest interświatowa, treści nie występują w naszym świecie. Istnieją też relacje znakowania, podczas których sytuacja odnosi się do sytuacji np.: noszenie czarnej wstążki jesty symbolem żałoby. Istnieją również relacje typu przedmiot konkretny a przedmiot idealny np.: idea macho odnosi się do konkretnego mężczyzny, czy platońska nauka o ideach, w której bycie cieniem platońskich idei jest relacja między światem idealnym a materialnym. Istnieją również relacje typu konkretny przedmiot a pojęcie abstrakcyjne np.: napis krzesło odnosi się do wszystkich krzeseł istniejących.
Znaki możemy rozróżniać ze względu na to, na jaki zmysł oddziałują”
-znaki wizualne- oddziałują na zmysł wzroku i jest to większość znaków z naszego otoczenia np.: znaki drogowe czy litery
-znaki słuchowe- są to znaki, które oddziaływają na zmysł słuchu i przykładem może być mowa i nasze wypowiedzi a także piorun, który jest znakiem burzy
-znaki dotykowe np.: alfabet Braila
-znaki zapachowe oddziaływujące na zmysł powonienia najczęściej wykorzystywane u zwierząt wszelkie feromony a u ludzi perfumy
-znaki ruchowe odbierane zmysłem kinescezy np.:
Znaki wyróżniamy też ze względu na sposób ujmowania ich w relacji znakowania:
-znaki formalny inaczej przeźroczyste nosiciel znaczenia ujmuje ich znaczenie w zakresie ich typowości przykładem takich znaków są litery w książce, które ujmujemy w ich kształcie w celu odniesienia do tego co ten tekst znaczy. Nie odnosimy się do samych napisów tylko za pomocą nich do treści tekstu.
-znaki instrumentalne są to takie znaki, w których użytkownik, aby odnieść się do przedmiotu musi ująć indywidualność i oryginalność tych znaków są to np.: źródła historyczne czy wykopaliska
-znaki emblematyczne są to znaki, które ujęte przez użytkownika umożliwiają mu akceptacje i przynależność do danej grupy umożliwiają identyfikację z daną grupą np.: ubrania i fryzury noszone przez przedstawicieli subkultur
-znaki wymienne np.: pieniądze
-znaki symboliczne są to znaki, które odnoszą użytkownika do rzeczywistości transcendentalnej, sakralnej czy idealnej np.: poezja, sztuka, modlitwa
WYKŁAD 4
1. Koncepcja asocjacyjna znaku
2. Koncepcja fenomenologiczna (intencjonalna) znaku
3. Koncepcja behawioralna znaku
4. Koncepcja semiotyczna znaku
- relacja zachowania redukowana jest do relacji asocjacji
Być znakiem = kojarzyć się
X – jest znakiem, Y, to znaczy, X kojarzy się z Y
X jest znakiem Y dla osoby O ó gdy ujęcie przedmiotu X przez osobę O wywołuje, ujęcie przedmiotu Y w umyśle osoby O
Przedmiot X jest znakiem Y ó gdy przedstawienie X w umyśle osoby O, wywołuje wyobrażenie Y w umyśle osoby O
X znakuje Y
...
czar1702