Testy są oddzielną metodą badań, ale bardzo często przychodzą z pomocą badaczowi przeprowadzającemu eksperyment lub obserwację, a i osoba posługująca się ankietą może w niej zawrzeć pytania w formie zadań testowych. Przed i po wprowadzeniu do układu zmiennej niezależnej osoba przeprowadzająca eksperyment może sprawdzić testami stan grupy eksperymentalnej i kontrolnej i dzięki temu mieć już pewien ugruntowany pogląd na to, jakie pozytywne bądź negatywne zmiany przyniósł eksperyment. Podobnie pomocne, a może i nieodzowne jest przeprowadzenie testu przed lub w trakcie obserwacji, ponieważ bez tego
badacz nie będzie wiedział, jakie są przyczyny takiego czy innego zachowania osoby lub grupy badanej. Ale i znajomość zasad obserwacji jest bardzo ważna dla osiągnięcia poprawnych wyników niektórych testów takich jak: projekcyjne lub sytuacyjne np. grupie osób polecamy przenieść szafę z pokoju do pokoju. Sytuacja ta, która zostaje rozwiązana przez czynności, ukazuje: szybkość reakcji, tworzenie się ośrodka przywódczego, skłonności do podporządkowania się, itd. Wszystkie te czynności są wychwytywane przez badacza dzięki wprawnej obserwacji.
Jak widać metody badań, nie tylko te wymienione, pozostają ze sobą w ścisłym związku i doskonale się uzupełniają.
Najogólniej test [ang. test – próba] jest to próba rozpoznania interesujących nas właściwości pewnych przedmiotów. W psychologii i pedagogice jest to próba umożliwiająca ustalenie charakteru i poziomu czynności psychicznych oraz osiągnięć szkolnych dzieci, młodzieży i dorosłych. Na ogół test składa się z racjonalnie dobranego zestawu zadań, które ma wykonać osoba lub grupa badana. Dobór i układ zadań testowych ( pytań, poleceń, rysunków, obrazków) zależy od charakteru badanych czynników u interesującej badacza grupy lub osoby. Metody testowe umożliwiają porównywanie grup i pojedynczych osób oraz ustalenie różnic indywidualnych, z tego względu dość często stosuje się je w procesach selekcji jak i do badania osiągnięć szkolnych.
Dobrze przygotowane testy są odpowiednio wystandaryzowane i znormalizowane, cechuje je wysoka rzetelność i trafność, duża obiektywność, moc dyskryminacyjna i ekonomiczność. Wyniki testów są ujmowane ilościowo i ów rezultat jest podstawą wnioskowania o pewnych właściwościach (psychicznych, stopniu opanowania materiału, predyspozycji zawodowych).
Każdy test musi być odpowiednio dostosowany i jednakowy dla badanej grupy, czy to wiekowej czy rozwoju umysłowego. Na przykład test dla dzieci siedmioletnich nie nadaje się do badania dzieci dziesięcioletnich, podobnie nawet najlepiej wystandaryzowany test na inteligencję opracowany dla Amerykanów nie nadaje się dostosowania w Europie, a szczególnie w Polsce, ponieważ warunki są tak różne, że całkowicie inaczej kształtują wiedzę osób w tych krajach.
Warto również dodać, że aby badanie za pomocą metody testowej dało dobre rezultaty to oprócz wysokiego stopnia standaryzacji powinno spełniać jeszcze kilka wymagań:
1. Mieć właściwą konstrukcję treściową:
a) dostosowanie użytych sformułowań do poziomu badanych,
b) używanie tylko sformułowań koniecznych,
c) używanie dyspozycji wyraźnie i przejrzyście skonstruowanych, nie sugerujących i nie stawiających wygórowanych żądań,
2. Czas na rozwiązanie i samo zadanie nie powinny być zbyt długie.
3. Formalny kształt testu, jego estetyka, wielkość i wyrazistość winny być atrakcyjne, nie zniechęcające.
4. Miejsce i warunki przeprowadzania testu powinno być w miarę komfortowe (szczególnie, jeśli chodzi o testy psychologiczne).
5. Sposób badania winien być spokojny, nie zakłócony nieoczekiwanymi brakami, jasno objaśniony i zakończony protokółem.
Nie trzeba chyba dodawać, że te warunki powinny być oczywiście w miarę zbliżone dla poszczególnych badanych, aby wpływ otoczenia, atmosfery, jaka panuje podczas badania oraz inne czynniki wywierały jak najmniejszy wpływ na wyniki testu.
Ilość testów jest ogromna, dlatego w literaturze nie spotyka się numerycznego opisu testów, lecz raczej próby klasyfikacji ich rodzajów. Ponieważ niektóre rodzaje testów nie istnieją modelowo, a istnieje tylko przedmiot, który mierzą, zasada ich tworzenia i stosowania. To znaczy, że osoba chcąca zbadać zakres wiedzy z jakiegoś przedmiotu (np. przyroda w młodszych klasach szkoły podstawowej) nie znajdzie takiego testu w literaturze. Może go stworzyć mając cel i znając ogólne zasady budowania testów osiągnięć szkolnych.
Natomiast inne testy istnieją realnie, modelowo i nie można ich zmieniać, a do ich stosowania konieczne jest specjalistyczne przygotowanie (np. testy inteligencji, dojrzałości szkolnej, osobowości, a szczególnie gruntownego przygotowania i ogromnego doświadczenia wymagają testy projekcyjne).
Klasyfikacji testów można dokonywać z różnych punktów widzenia i stosując różne kryteria. Na przykład testy można podzielić biorąc pod uwagę kryterium merytoryczne, – czyli podział wedle zasady, co test mierzy, oraz kryterium metodyczne – podział wedle zasady jak test mierzy.
I. Z punkty widzenia przedmiotu pomiaru wyróżnia się:
1. Testy zdolności
a) testy inteligencji,
b) testy zdolności specjalnych,
2. Testy osobowości
a) testy cech,
b) testy zainteresowań,
c) testy postaw,
d) testy charakterologiczne,
e) testy typologiczne,
3. Testy wiadomości
II. Z punktu widzenia metodyki pomiaru wyróżnia się:
1. Testy werbalne i niewerbalne
a) ustne,
b) pisemne,
c) rysunkowe,
2. Testy czynnościowe (manipulacyjne, testy wykonania)
a) testy przyrządowe (klocki, układanki itp.),
b) sytuacyjne,
3. Testy projekcyjne
Dla nas wystarczający będzie podział na testy: psychologiczne i dydaktyczne.
Ogromna ilość testów psychologicznych, ze wszystkimi swoimi odmianami, daje psychologowi możliwość dokładnego zbadania interesujących go cech psychicznych u danej osoby. Owe testy psychologiczne mają również bardzo duże znaczenie dla pedagogów.
Testy te pozwalają badać ogromną ilość cech takich jak:
· Inteligencję można badać za pomocą np. niewerbalnego testu Ravena składającego się
z serii po12 testów zawierających szereg rysunków, które zmieniają się według pewnej zasady, a zadaniem badanego jest wykrycie tej zasady i wskazanie (wśród kilku możliwych) rysunku stanowiącego dopełnienie szeregu. Podobnym, również niewerbalnym, testem jest test Arthur – test inteligencji badający analizę i syntezę myślową. Zadanie badanego polega na ułożeniu ornamentów z wyciętych kolorowych kartoników według 20 wzorów. Kolejnym niewerbalnym testem jest próba Kohsa. Jest to test inteligencji badający przebieg analizy i syntezy myślowej. Składa się z serii zadań o wzrastającej trudności; badany ma ułożyć według rysunków wzory składające się z 4, 9, 16 różnokolorowych sześciennych klocków. Ten test jest bardzo często łączony z innymi, najczęściej werbalnymi próbami inteligencji. Testy werbalne takie jak: test Weschlera czy Terman’a – Merill’a (jest ich oczywiście znacznie więcej) nie zawierają tylko zadań słownych, ale przeważnie przeplatają się one z zadaniami polegającymi na rysowaniu przedstawionych wzorów i układaniu w odpowiedniej kolejności obrazków. Z tego właśnie względu testy werbalne są doskonalsze od niewerbalnych – nie ujmując niczego tym drugim.
· Uwagę i pamięć operacyjną. Te cechy bada się za pomocą testów Burdona i Couvego.
W pierwszym zadanie badanego polega na wykreślaniu z ciągu losowo ułożonych liter (po 48 w 20 liniach), liter z góry określonych przez badającego (najczęściej w, z, r) w jak najkrótszym lub określonym czasie. Drugi test polega na wyszukiwaniu trzydziestu trzycyfrowych, z góry określonych cyfr, z pośród stu. Oczywiście w tym przypadku czas również nie jest bez znaczenia.
· Pamięć wzrokową. Bada na przykład test Bentona, który oprócz wymienionej cechy pozwala na ujawnienie ograniczonych uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego. Podobne ograniczenia tylko, że w zakresie kory mózgowej można wykryć przy pomocy testu Graham’a – Kendall’a, który jest również testem pamięci wzrokowo-ruchowej.
· Rozwój umysłowy dzieci (w wieku 4-10 lat) można zbadać za pomocą testu Goodenough. Badanie jest bardzo proste do wykonania, ponieważ dziecko ma za zadanie narysować człowieka, a do oceny rysunku (wymagającej już niestety sporej wiedzy i doświadczenia) służy lista składająca się z 51 elementów, które wyodrębniono na podstawie badań jako wyraźnie i systematycznie zmieniające się w miarę rozwoju intelektualnego dziecka. [zał.]
· Bardzo ważną grupą testów psychologicznych są te stosowane w poradnictwie zawodowym służącymi określeniu przydatności danej osoby do konkretnego zawodu. Tych testów jest, podobnie jak innych, bardzo dużo, dlatego wymienimy tylko kilka: test Bennetta (badający rozumienie zasad mechaniki i jest, choć już nie najmłodszym, najczęściej stosowany w baterii testów[1]), „Test Piętnastu Słów A. Reya” (bada zdolności do szybkiego zapamiętywania i przypominania zapamiętanego materiału), „Ogólny Test Klasyfikacyjny”, Test Znajomości Słów”, test „Myślenie Techniczne Zb. Dobruszka”, „Test Kwadratów”, „Inwentarz Osobowości”, „Skala Temperamentów”. Wszystkie te testy oraz wiele innych są bardzo dokładnie opisane w książce pod redakcją Janiny Dembskiej „Testy psychologiczne w poradnictwie zawodowo-wychowawczym”.
· Bardzo specyficzną formą testów psychologicznych są testy projekcyjne, budzące najwięcej kontrowersji, a wynika to z materiału, jakim dysponują – jest on wieloznaczny i niekonkretny, przez co może być dowolnie interpretowany przez badacza. Po drugie analiza rozwiązania testu jest przeprowadzana przez specjalnie do tego przygotowanego psychologa, który oprócz instrukcji może w procesie interpretacji zachowań badanego kierować się także subiektywnymi przesłankami. Mimo to testy projekcyjne zyskują coraz szerszą rzeszę zwolenników. Do najczęściej stosowanych należą testy: Murraya, Roschacha i Rozenzweiga.
Testy projekcyjne opierają się na założeniu, że sytuacje bodźców, które mają nieokreślony, wieloznaczny charakter, powodują rzutowanie (projekcję) własnych stanów psychicznych badanego na zewnątrz. [zał.]
Testy dydaktyczne (testy osiągnięć szkolnych) mogą być różnego rodzaju. B. Niemierko[2] dzieli je ze względu na:
1. Mierzoną cechę osiągnięć badanego
2. Układ odniesienia wyników testowania
3. Stopień zaawansowania konstrukcyjnego testu
4. Zasięg stosowania testu
5. Typ czynności wykonywanej przez badanego dla udzielenia odpowiedzi na zadanie testowe
· Ze względu na mierzoną cechę osiągnięć badanego omawiane testy dzielą się na testy mocy i szybkości.
Testy mocy składają się z zadań różniących się między sobą nie tylko pod względem treści, lecz także z uwagi na trudności, jakie sprawiają przy ich rozwiązaniu. Ponadto obejmują taką liczbę zadań, która uniemożliwia wszystkim osobom badanym ich rozwiązanie w określonym czasie. Mierzoną cechą osiągnięć badanego jest tu moc osiągnięć – zdolności badanego do wykonania odpowiednich czynności w takim czasie, jakiego na to potrzebuje.
Testy szybkości złożone są z zadań łatwych i jednorodnych, co do treści. Wchodząca w ich skład liczba zadań jest zawsze większa, niż możliwości ich wykonania w ściśle określonym czasie, który trwa z reguły bardzo krótko (kilka minut). Miarą osiągnięć badanego jest ilość poprawnych odpowiedzi udzielonych w tym czasie. Ten rodzaj testów jest rzadko stosowany.
· Z uwagi na układ odniesienia wyników testowania, testy osiągnięć szkolnych dzielą się na testy różnicujące i sprawdzające.
Testy różnicujące są tak skonstruowane, że za ich pomocą można zarejestrować indywidualne różnice pomiędzy poszczególnymi uczniami lub grupami uczniów. Dzieje się tak, dlatego że jego zadania mają różną skalę trudności i nie wszyscy z pośród badanych uczniów będą wstanie je rozwiązać. Uzyskane z ich pomocą wyniki testowe dobrze różnicują osoby badane, ale w małym stopniu pokazują jak opanowały wymagania stawiane im w procesie nauczania. Układem odniesienia dla ich wyników są „inne wyniki testowania”, a nie założone z góry wymagania.
Testy sprawdzające mają na celu określenie poziomu osiągnięć szkolnych w ściśle określonym zakresie, zgodnie z konkretnymi wymaganiami stawianymi uczniom. Podczas ich konstruowania kierujemy się przede wszystkim przerobionym materiałem na lekcjach bez względu na to czy pytania będą dla uczniów zbyt trudne czy zbyt łatwe. Punktem odniesienia dla wyników testów sprawdzających jest określony program nauczania, którego zakres określa nauczyciel danego przedmiotu.
· Według stopnia zaawansowania konstrukcyjnego testy osiągnięć szkolnych dzielą się na testy standaryzowane i nieformalne.
Testy standaryzowane oznaczają się wysokim stopniem rzetelności i trafności oraz podlegają tak zwanej normalizacji i standaryzacji. Wymienione cechy zostaną szerzej omówione w dalszej części referatu. Testy te pozwalają na bardzo obiektywną ocenę osiągnięć ucznia.
Testy nieformalne pozbawione są z reguły cech testów standaryzowanych, są mało diagnostyczne. Konstruktor układa ten rodzaj testów na własny użytek, aby sprawdzić postępy uczniów w opanowaniu materiału wykładanego na lekcjach.
· Biorąc pod uwagę zasięg stosowania testów osiągnięć szkolnych można podzielić je na testy szerokiego użytku i testy nauczycielskie.
Testy szerokiego użytku pokrywają się z testami standaryzowanymi i mogą być stosowane przez różne osoby, a nie tylko ich konstruktorów.
Testy nauczycielskie są testami nieformalnymi, przeznaczonymi wyłącznie na użytek ich konstruktorów.
· Wreszcie ze względu na typ czynności wykonywanej przez badanego dla udzielenia odpowiedzi na zadane testowe, testy osiągnięć szkolnych dzielimy na pisemne, ustne i praktyczne.
Testy pisemne wymagają składania przez badanych składania odpowiedzi na piśmie i stanowią do 90% obecnie stosowanych testów osiągnięć szkolnych.
Testy ustne są rozwiązywane przez osoby badane w formie „głośnej”.
Testy praktyczne zakładają wykonanie przez osoby badane czynności ruchowych. Należą do nich między innymi testy umiejętności praktyczno-technicznych lub testy badające sprawność fizyczną uczniów.
Mówiąc o rodzajach testów osiągnięć szkolnych warto również przedstawić typy zadań testowych, których jest, około 12, lecz do najczęściej stosowanych należą m. in. zadania:
1) wielokrotnego wyboru,
2) wielokrotnego szeregowania,
3) dwustronnego wyboru,
4) jednostronnego wyboru (np. zaznacz liczby, które są 2 potęgą liczb parzystych),
5) alternatywne (prawdy i fałszu),
Każdy, kto kiedykolwiek pisał jakiś test, (czy to przy okazji nauki w szkole, czy to przy innej okazji) na pewno spotkał się z tymi typami.
Zakres użyteczności poszczególnych rodzajów testów z uwagi na wykorzystanie ich przez nauczycieli oraz administrację szkoły i nadzór pedagogiczny, jak również w badaniach naukowych przedstawia tabela.
To, jeśli chodzi o testy dydaktyczne, a co do wykorzystania testów psychologicznych przez instytucje oświatowe, to mają one także szerokie zastosowanie w rozmaitych dziedzinach.
1) Badanie poziomu inteligencji lub wiadomości i ich rozsiania w klasie.
2) Badania eksperymentalne nad czynnikami lub warunkami, które wpływają na nabywanie wiadomości szkolnych.
3) Ocena skuteczności nowych metod nauczania (pomocy wizualnych itp.), zmian programowych.
...
rakhna