RICHARD H. POPKIN, AVRUM STROLL
ZYSK I S-KA WYDAWNICTWO
Tytuł oryginału Philosophy Madę Simple
Copyright © 1986, 1993 by Butterworth-Hememann Ltd.
Ali rights reserved
Copyright © 1994 for the Polish translation by Zysk i S-ka
Wydawnictwo s.c, Poznań
Copyright © for the cover art by Tito Salomoni
Przekładu dokonali
Jan Karłowski, Norbert Leśniewski, Andrzej Przyłębski
Konsultacja merytoryczna prof. dr hab. Bolesław Andrzejewski Redaktor Zofia Domańska
Wydanie II
ISBN 83-86211-84-9
Zysk i S-ka Wydawnictwo
ul. Wielka 10, 61-774 Poznań
tel. (061) 853 27 51, 853 27 67, fax 852 63 26
Dział handlowy, ul. Zgoda 54, 60-122 Poznań
tel. (061) 864 14 03, 864 14 04
e-mail: sklep@zysk.com.pl
nasza strona: www.zysk.com.pl
Skład i łamanie Marek Barłóg
Druk i oprawa: ABEDIK Poznań
Spis treści
Przedmowa (tłumaczył Norbert Leśniewski) V Wprowadzenie (tłumaczył Norbert Leśniewski) VII
1. Etyka (tłumaczył Norbert Leśniewski) 5
Definicja etyki 5 Etyka w życiu codziennym 6 Klasyfikacja teorii etycznych 7 Teorie klasyczne 7 Platonizm 7
! Arystoteles: doktryna środka 14 Hedonizm: filozofia Epikura 19 Cynizm 26 Stoicyzm 30 Etyka chrześcijańska 35 Filozofia Spinozy 42
Utylitaryzm: Jeremy Bentham i John Stuart Mili 52 Etyka Kantowska 57 Etyka współczesna 69
Subiektywizm i obiektywizm (realizm moralny) 73 Naturalizm, antynaturalizm i emotywizm 74 Teorie motywistyczne, deontologiczne i konsekwencji 76 Analiza subiektywizmu i obiektywizmu 78 Etyka stosowana 83 Zalecana literatura 91
2. Filozofia polityczna (tłumaczył Andrzej Przyłębski) 93
Definicja filozofii politycznej 93 Filozofia polityczna Platona 95 Filozofia polityczna Thomasa Hobbesa 104 Polityczna filozofia Johna Locke'a 111 Filozofia polityczna Johna Stuarta Milla 120 Filozofia polityczna Karola Marksa 131 Współczesna teoria polityki 148 Zalecana literatura 156
II
3.
Metafizyka (tłumaczył Jan Karłowski) 159
Czym jest metafizyka 159 Pluralizm i monizm 160 Dziedzina metafizyki 160 Problem stałości i zmiany 161 Problem relacji umysł—ciało 169 Problem wolnej woli i determinizmu 186 Rodzaje systemów metafizycznych 198 Niektórzy krytycy metafizyki 228 Zalecana literatura 248
Filozofia religii (tłumaczył Jan Karłowski) 251
Filozofia a religia 251
Kwestia wiedzy religijnej 252
Religia naturalna i objawiona 256
Argument Hume'a 258
Argument kosmologiczny (lub z przyczyny sprawczej)
Argument ontologiczny 278
Wnioski 283
Problem natury Boga 291
Zalecana literatura 301
272
5.
Teoria poznania (tłumaczył Andrzej Przyłębski)
Kartezjusz: postawienie problemu 305
Problem wiedzy: dokładniejszy wgląd 314
Starożytna filozofia grecka 315
Platon 318
Sokratesa teoria form uniwersalnych 320
Władca-filozof 322
Kartezjańska teoria wiedzy 332
Dowód na obiektywną rzeczywistość 340
Racjonalistyczne teorie poznania 342
Filozofia empiryczna 346
John Locke 347
Biskup George Berkeley 360
David Hume 374
Podsumowanie empirycznej teorii wiedzy 393
Empiryczna krytyka racjonalizmu 393
Podsumowanie 395
Zalecana literatura 396
304
Spis treści III
6. Logika (tłumaczył Jan Kariowski) 398
Definicja logiki 398
Logika dedukcyjna i indukcyjna 400
Logika dedukcyjna: sylogizm 404
Terminologia logiczna 404
Sądy twierdzące i przeczące 406
Sądy ogólne, szczegółowe i jednostkowe 410
Cztery kategoryczne sądy logiczne 412
Rozkład terminów 414
Średnie, większe i mniejsze terminy 416
Reguły określania niezawodności i zawodności 419
Przekształcanie zdań języka potocznego w zdania logiczne 425
Zdania równoznaczne 431
Obwersja 432
Konwersja 434
Kontrapozycja 435
Błędy 436
Logika, semiotyka i semantyka 450
Podsumowanie 453
Odpowiedzi do ćwiczeń 454
Zalecana literatura 460
7. Filozofia współczesna (tłumaczył Andrzej Przyłębski) 461
Pragmatyzm 461
Pluralistyczny wszechświat 468
Instrumentalizm 469
Pewna krytyka pragmatyzmu 472
Filozofia analityczna (analiza filozoficzna) 474
Atomizm logiczny: filozofia Bertranda Russella i wczesnego
Ludwiga Wittgensteina 477
Pozytywizm logiczny: Schlick, Carnap, AJ. Ayer 487 Filozofia języka potocznego: Moore i późny Wittgenstein 495 Egzystencjalizm i fenomenologia 504 Saren Kierkegaard 505 Współczesny egzystencjalizm 514 Zalecana literatura 526
Przedmowa
Kilka lat temu “New Yorker Magazine" opublikował dowcipną kreskówkę. Przedstawiała ona księgarnię, w głębi której na stole leżały cztery książki przeznaczone na sprzedaż. Tytuły były bardzo łatwo czytelne: pierwszy Filozofia prosto wyłożona, drugi Filozofia jeszcze prościej wyłożona, trzeci Filozofia bardzo prosto wyłożona i czwarty Filozofia najprościej wyłożona. Stąd też nasz tytuł — Filozofia prosto wyłożona*. Jednakże trzecie już, od 1969 roku, wydanie tej książki nasuwa nam pytanie, czy zgodnie z kreskówką nie powinniśmy zmienić tego tytułu na Filozofia bardzo prosto wyłożona czy nawet Filozofia najprościej wyłożona. Kiedy ponownie przeczytaliśmy poprzednie wydania tej książki, doszliśmy do wniosku, że uczyniliśmy już filozofię tak prostą, że bez poważnego wypaczenia jej przedmiotu nie dałoby się tego uproszczenia pogłębić, dlatego pozostawiamy tytuł nie zmieniony.
Okazuje się, że również tysiące czytelników zgadza się z nami, że książka jest wystarczająco prosta. Została ona przetłumaczona na wiele obcych języków, sprzedała się w wielu krajach Zachodu oraz w Nigerii, Hongkongu, Singapurze, Izraelu i Australii. Chcielibyśmy, aby książka ta trafiła do zwykłych czytelników, którzy nie muszą posiadać specjalnego przygotowania, ale którzy po prostu mieli zamiar zapoznać się z tym, rzekomo “abstrakcyjnym" przedmiotem. Używa się jej także jako skryptu na wielu uniwersytetach całego świata. Otrzymaliśmy mnóstwo listów od licealistów i studentów, a również od wykładowców, którzy podkreślali, że jest to jedno z najprostszych wprowadzeń do filozofii.
Niemniej jednak w filozofii ostatnich trzech dekad nastąpił istotny rozwój. Wydaje się więc, że przydałoby się nowe,
* Tak brzmi tytuł amerykańskiego wydania (przyp. red.).
VI
poprawione i uwspółcześnione wydanie. Tak też, próbując sprostać oczekiwaniom, dokonaliśmy tutaj szerokich całościowych zmian, ale oczywiście nadal naszym głównym celem jest przedstawienie podstawowych problemów filozoficznych. Mogą one przybierać różne nowe, często sofistyczne formy, ale wielcy filozofowie przeszłości nie są nigdy przestarzali. Pytania o istotę i cel ludzkiego życia, o doskonałą formę układu politycznego czy o to, która spośród doktryn absolutnie pewnej wiedzy o świecie powinna obowiązywać, będą powstawać tak długo, jak długo człowiek będzie używać swych racjonalnych zdolności, czyli tak długo, jak będzie filozofował. Filozofia prosto wyłożona jest poświęcona takim właśnie pytaniom. Nasze poprawki służą temu celowi, ale równocześnie staraliśmy się opisać nowe formy tych zagadnień, które zbliżają nas do końca dwudziestego wieku.
Richard H. Popkin University of California Los Angeles
Avrum Stroił
University of California
San Diego
Wprowadzenie
Czym jest filozofia?
Filozofia jest zazwyczaj postrzegana jako, być może, najbardziej zawiły i abstrakcyjny ze wszystkich przedmiotów, jako dziedzina odległa od życia codziennego. Pomimo że ludzie myślą o niej jak o czymś poza ich zasięgiem, czymś odległym od normalnych zainteresowań, to przecież każdy z nas ma swoje filozoficzne poglądy, często bez względu na to, czy zdaje sobie z tego sprawę, czy nie. Znamienne, że jakkolwiek wielu ludzi ma niesprecyzowane pojęcie o tym, czym filozofia jest, to jednak termin ten pojawia się wielokrotnie w ich rozmowach.
Popularne zastosowania
Słowo “filozofia" pochodzi z greckiego terminu oznaczającego “miłość mądrości"; ale w użyciu powszechnym mieści się wiele różnych sposobów i znaczeń, w jakich go używamy. Czasami rozumiemy przez “filozofię" stanowisko wobec pewnych działań; mówi się często “Nie aprobuję twojej filozofii biznesu" lub “Głosuję na niego, ponieważ odpowiada mi jego filozofia rządów". Z drugiej strony stwierdzamy, że coś jest “filozoficzne", kiedy mamy na myśli zajmowanie dalekosiężnego stano...
spodpowieki