Konflikt na Bliskim Wschodzie:
Przed II Wojną Światową:
Ø syjonizm – ideologia Żydów pragnących zbudować swoje państwo w Palestynie – Teodor Herzl (kon. XIX w.)
Ø Deklaracja Balfoura – otwarcie możliwości emigracji żydowskiej do Palestyny 1917
Ø Stały napływ ludności żydowskiej do Palestyny i narastająca wrogość pomiędzy Żydami, a Arabami (do końca lat 30 XX w. i przez całą wojnę)
Po II Wojnie Światowej:
Ø Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ o podziale Palestyny na dwa odrębne państwa – żydowskie i arabskie. Żydzi rezolucję przyjmują, państwa arabskie nie.
Wojny:
Ø I wojna arabsko – izraelska (niepodległościowa) – Izrael ogłasza niepodległość (15 V 1948), w tym samym dniu zostaje zaatakowanych przez 6 państw arabskich – Egipt, Transjordania, Irak, Syrię i Arabię Saudyjską. Izrael wychodzi zwycięsko z tej wojny i zajmuje także część arabską Palestyny. 1949 – rozejm. Efekt – podział części arabskiej pomiędzy Izrael, Transjordanię (Zachodni Brzeg Jordanu i wschodnia część Jerozolimy) i Egipt (strefa Gazy). Problem uchodźców palestyńskich.
Ø II wojna arabsko – izraelska 1956. Powód – znacjonalizowanie kanału sueskiego przez Egipt (Gamal Abder .Naser). W Brytania i Francja skłoniły Izrael do ataku na Egipt i udzieliły mu pomocy. Izrael szybko zajął półwysep Synaj, a komandosi brytyjscy i Francuscy – kanał. Presja ZSRR, który zagroził uderzeniem atomowym na W Brytanię i Francję, oraz USA, którym samodzielna polityka tych państw była nie na rękę. Izrael musiał wycofać się z zajętych terenów, ale zademonstrował swoją siłę militarną.
Ø III wojna arabsko – izraelska (sześciodniowa). Izrael błyskawicznym atakiem uprzedzającym atak państw arabskich zajął półwysep Synaj i strefę Gazy (Egipt), Jerozolimę wschodnią i Zachodni Brzeg Jordanu (Jordania) oraz Wzgórza Golan (Syria). Cel – stworzenie bezpiecznych granic i stref buforowych. Efekt – kompromitacja militarna państw arabskich i ZSRR, który dostarczał im sprzęt i doradców. Kolejni uchodźcy palestyńscy.
Ø IV wojna arabsko – izraelska (Jom Kippur 1973). Próba odzyskania przez Egipt i Syrię terytoriów okupowanych. Po raz pierwszy Arabowie odnieśli pewne sukcesy, ale nie zdołali zrealizować zakładanych celów, ani odbić terytoriów okupowanych.
Ø V wojna arabsko – izraelska – inwazja Izraela na Liban w celu likwidacji tamtejszych obozów szkoleniowych i baz terrorystów palestyńskich. 1982 Wojska izraelskie wycofały się z Libanu dopiero w 2003.
Problem palestyński:
Ø 1948 – pojawienie się problemu uchodźców Palestyńskich w Jordanii i Libanie.
Ø Początkowo liczyli oni na pomoc państw arabskich, dopiero w 1964 powstała OWP, a od 1969 zaczęła odgrywać znaczącą rolę., kiedy na jej czele stanął Jaser Arafat..
Ø Terroryzm. Niemożność wywalczenia państwa w otwartej wojnie skłoniło Palestyńczyków do sięgnięcia po terror. Pierwszą taką organizacją był Czarny Wrzesień (porwanie izraelskich sportowców na olimpiadzie w Monachium 1972), następne, działające do dziś to Hamas, Dżihad, Hesbollach i wiele innych. Obecnie najczęściej stosuje się samobójcze ataki na cele cywilne.
Ø Intifada. Powstanie Palestyńczyków na terenach okupowanych – masowe demonstracje młodzieży, dzieci, obrzucanie żołnierzy i czołgów izraelskich kamieniami. Połączone ze wzmożonymi zamachami terrorystycznymi. Pierwsza intifada 1987-1990. Druga intifada została sprowokowana wizytą Ariela Szarona na wzgórzu świątynnym. 1999 i z różnym nasileniem trwa do dzisiaj.
Próby porozumienia:
Ø Układ z Camp David. Pokój pomiędzy Egiptem, a Izraelem. (Anwar Sadat i Menachem Begin) Izrael wycofał się z półwyspu Synaj. Egipt pogodził się z utratą strefy Gazy, która miała należeć do przyszłego państwa Palestyńskiego. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych.
Ø 1993 – układ z Oslo – porozumienie izraelsko – palestyńskie. (Ichak Rabin, Simon Peres i Jaser Arafat) Stopniowe wycofywanie się Izraela z terenów okupowanych, na których miała powstawać Autonomia Palestyńska, a w przyszłości niepodległe państwo. Tempo wycofywania Izraela uzależnione od zdolności dokonywanych zamachów terrorystycznych. Po objęciu władzy przez A. Sharona ustało zupełnie.
Ø Rywalizacja o władzę w Autonomii Palestyńskiej pomiędzy radykalną organizacją Hamas, a bardziej umiarkowaną Al.-Fatah, z której wywodził się Jassir Arafat.
Główne problemy:
Ø Prawo powrotu palestyńskich uchodźców do Izraela (zachwiałoby to równowagę etniczną w Izraelu)
Ø Problem Jerozolimy – Izrael twierdzi, ze ma być jego stolicą, Palestyńczycy żądają zwrotu Jerozolimy wschodniej
Ø Problem bezpieczeństwa Izraela – Autonomia Palestyńska nie jest w stanie zapanować nad organizacjami terrorystycznymi
Inne aspekty konfliktu bliskowschodniego:
Ø Problem kurdyjski – dążenie do utworzenia własnego państwa z terenów Iraku, Syrii, Turcji i Iranu (Abdullah Ocalan i PKK)
Ø Rewolucja islamska w Iranie (ajatollach Chomeini) 1979, atak na ambasadę amerykańską i przetrzymywanie przez ponad rok zakładników. Kompromitacja USA i prezydenta Cartera – nieudana próba odbicia ambasady.
Ø Konflikt iracko – irański 1980-1988 wyniszczenie obu krajów, powrót do status quo.
Ø Inwazja Iraku na Kuwejt – reakcja społeczności m-wej – „Pustynna Burza”
Ø Inwazja USA i krajów sprzymierzonych (w tym Polski) na Irak w ramach „wojny z terroryzmem (2003), obalenie i aresztowanie Saddama Husajna. Destabilizacja Iraku – rywalizujące grupy szyitów, sunnitów i Kurdów.
Inne ważne konflikty:
Europa:
Ø Irlandia Północna (IRA)
Ø Kraj Basków (ETA)
Ø Cypr (Turcja – część północna i Grecja – część południowa) inwazja Turków 1974
Ø Upadek dyktatur w Europie Zachodniej: Hiszpania – gen Franco i Portugalia – Antonio Salazar
Ø Terroryzm lewacki – RAF (Frakcja Czerwonej Armii – grupa Baader-Meinhof – RFN) i Czerwone Brygady (porwanie i zamordowanie premiera Włoch Aldo Moro) lata 70-te ub. wieku.
Ø Konflikt Bałkański – rozpad Jugosławii. Słowenia – szybko rozwiązany, Chorwacja (Franjo Tudjman, Zachodnia Slawonia, Vukovar i Dubrownik), Bośnia i Hercegowina (oblężenie Sarajewa, masakra w Srebrenicy, podział Bośni na część serbską, chorwacką i muzułmańską, Alija Izetbegowic), Serbia – agresor (Slobodan Milosevic), Kosowo (Albańczycy, interwencja NATO, 1999, ogłoszenie niepodległosci 2008).
Ø Czeczenia (Dżochar Dudajew i Asłan Maschadow – zabici przez Rosjan), I wojna 1994-1996, druga wojna 2000 - ? (trwa nadal, choć oficjalnie Rosjanie temu zaprzeczają). Zamachy – Szamil Basajew (zamach na szkołę w Biesłanie)
Azja:
Ø Afganistan – Talibowie superfundamentasliści islamscy. Mułła Omar, Zamach na WTC, inwazja USA – obalenie Talibów
Ø Pakistan – Indie Kaszmir – obszar sporny stała groźba wojny
Ø Tybet – od 1950 pod chińską brutalną okupacją – Dalajlama na uchodźstwie w Indiach
Ø Sri Lanka – Tamilowie i Syngalezi – wojna domowa
Ø Birma – dyktatura wojskowa – uwięziona Aung Sun Lee – przywódczyni opozycji – od 1990 w areszcie domowym
Ø Filipiny – wyspa Mindanao – partyzantka i terroryzm muzułmański
Ø Indonezja – secesja Timoru Wschodniego (masakry chrześcijan), podobne dążenia prowincji Acech
Ø Tajwan – punkt zapalny, uważany przez Chiny za zbuntowaną prowincję, sam dąży do niepodległości, obawy przed zbrojnym rozwiązaniem konfliktu (embargo na broń do Chin)
Ø 4 czerwca 1989 – masakra pokojowo protestujących studentów na placu Niebiańskiego Spokoju w Pekinie
Ø Rosja – Japonia – teoretycznie ciągle w stanie wojny – spór o wyspy Kurylskie
Afryka:
Ø Algieria – wojna o niepodległość z Francją, obecnie krwawa rozprawa wojska z fundamentalistami islamskimi
Ø Sudan – krwawa wojna domowa pomiędzy muzułmańską północą, a chrześcijańskim południem. Dopiero w tym roku sprawą zajęła się ONZ i narzuciła rozejm, który nie objął jednak Darfuru, gdzie trwają masakry cywilnej ludności (muzułmanie)
Ø Somalia – 1994 kompromitacja USA – próba interwencji i wycofanie się. Kompletna anarchia
Ø Rodezja/Zimbabwe – 1980 „rasistowski” reżim Iana Smitha zastąpiony przez „swojski” reżim Roberta Mugabe, który trwa do dzisiaj
Ø RPA – 1990 – upadek systemu apartheidu – rozdziału ludności według koloru skóry (Afrykański Kongres Narodowy i Nelson Mandela)
Ameryka Południowa:
Ø Wojna o Falklandy 1982. Wielka Brytania i Argentyna. W Brytania utrzymała swój stan posiadania, a w Argentynie w wyniku wojny upadła rządząca junta.
Ø Dyktatura Augusto Pinocheta w Chile 1973-1988 obalił Salvadora Allende. Wielkie spory – uprzedził komunistyczną rewolucję, wprowadził liberalną gospodarkę i doprowadził Chile do względnego dobrobytu i pokojowo oddał władzę ale jednocześnie brutalnie rozprawiał się z opozycją – masowe egzekucje na stadionach.
Ø Terroryzm w Peru – maoistyczny Świetlisty Szlak i grupa Tupac Amaru (dramat zakładników w japońskiej ambasadzie – przetrzymywani przez dwa lata, szturm przez wykonane w tym czasie podkopy)
Ø Kolumbia – wojna domowa pomiędzy lewackimi bojówkami FARC i prawicowymi (które twierdzą, że bronią rządu) ANC. Obie strony zarabiają na produkcji kokainy.
Ciemna_dusza