Historia-Przebudzenie narodowe Żydów (lata 1859-1914).pdf

1859.1914 - PRZEBUDZENIE NARODOWE

PRZEBUDZENIE NARODOWE ŻYDÓW

W 1859 r. w Ameryce powstało Board Delegates of American

Israelites .

W 1860 r. powstała we Francji organizacja Powszechne

Przymierze Izraelickie ( Alliance Israelite Universelle ), o programie

społeczno-żydowskim. Początkowo propagowała ona żydowskie

osadnictwo w Palestynie, lecz bardzo szybko opowiedziała się za

asymilacją we Francji i zaciekle zwalczała syjonizm.

W 1861 r. założono pierwsze żydowskie osiedle poza murami miasta Jerozolima -

Miszkenot Szaananim.

W 1861 r. w Polsce, w demonstracjach patriotycznych obok

Polaków brali udział Żydzi pod przywództwem rabina Meiselsa.

W latach 60-tych XIX wieku ludność żydowska Łodzi liczyła

około 30 tys. osób. W rękach żydowskich przemysłowców

znajdowało się przeszło 1/3 fabryk. W tym czasie zaczęły się

rodzić wielkie fabrykanckie fortuny.

W 1862 r. Mojżesz Hess (1812-1875) wydał swoje słynne dzieło

" Rzym i Jerozolima, ostatnia kwestia narodowościowa ". Był on

pionierem idei świeckiego osadnictwa żydowskiego w Palestynie

i wierzył, że Francja zwróci Żydom ich ojczyznę i wówczas

nastąpi narodowe wyzwolenie. Był zwolennikiem idei

socjalistycznych Lassallea, ale jednocześnie propagował

syjonizm.

W 1863 r. Jechil Bril rozpoczął w Jerozolimie wydawać pierwsze hebrajskie

czasopismo " Halewanon ".

W 1863 r. w Warszawie, Zelig Słonimski rozpoczął wydawać

periodyk literacki " Hacefira ". Propagował on idee Haskali w

środowisku żydowskim. Później stał się on najlepszym i

najpoczytniejszym czasopismem hebrajskim.

W 1863 r. wielu Żydów wzięło udział w Powstaniu

Styczniowym Polaków. Rabin Warszawy Dow Ber Meisels trafił

do Cytadeli. Henryk Wohl i Leopold Kronenberg byli doradcami

finansowymi Rządu Narodowego.

Po niepowodzeniu narodowowyzwoleńczego powstania,

Polacy zapragnęli uzyskać " wewnętrzną niezależność " dzięki

ekonomicznemu rozwojowi. Rodząca się polska burżuazja

postrzegała Żydów jako obcych, którzy zamykali jej dostęp do

najlepszych stanowisk. W Polsce antysemityzm stał się " sprawą

narodową ". Żydów postrzegano na równi z Niemcami, i

podejrzewano ich o współprace z rosyjskimi władzami. Nastroje

antysemityzmu wzrastały na widok żydowskich bankierów i

bogatych przedsiębiorców.

W 1864 r. rabbi Zevi Hirsh Kalisher (1795-1874) założył w

Berlinie pierwsze stowarzyszenie syjonistyczne Centralny Komitet

dla Żydowskiej Kolonizacji Palestyny . Jest on uważany za

pierwszego syjonistę. Skupił on wokół siebie grupę

ortodoksyjnych działaczy i rabinów, takich jak: Israel

Hildesheimer, Goldschmit, dr Rulf (późniejszy współpracownik

Herzla) oraz rabin Elijahu Gutmoechor. Grupa ta sformułowała

narodowy pogląd na sprawę żydowską. Rabbi Kalisher wydał

kilka książek, w tym " Denszat Cijon " (" Poszukiwanie Syjonu ").

Określił w niej praktyczny schemat powrotu rozproszonych po

całym świecie Żydów do swojej ojczyzny. Usiłował on zdobyć

poparcie niezbędne do zaszczepienia tej idei.

W 1867 r. w monarchii austro-węgierskiej zatwierdzono

powszechne równouprawnienie Żydów. Równouprawnienie w

sferze wyznania nastąpiło w 1895r.

W 1868 r. na polskich ziemiach istniało 29 odrębnych

elementarnych szkół żydowskich.

Od 1869 r. w Wiedniu zaczęto wydawać żydowskie czasopismo

" Haszachar " (" Przedświt "). Jego głównym redaktorem był Perec

Smolenskij (1842-1885), który przez odnowienie języka i kultury

hebrajskiej chciał zespolić Żydów z kulturą europejską i

postępem ludzkości. Stopniowo skłaniał się do koncepcji oparcia

narodu na ojczyźnie w Palestynie. Zgromadził on wokół siebie

grupę najlepszych ówczesnych pisarzy: Brandstaettera, J.L.

Goroona, L.L. Pereca, Fryszmana, Jehalaala i innych.

W 1869 r. otworzono Kanał Sueski. Budowę prowadził przez 10

lat Ferdynand de Lessepse. Była to najkrótsza morska droga z

Europy do wschodniego wybrzeża Afryki, Dalekiego Wschodu i

Australii. Od tego momentu widzimy większe zaangażowanie się

Brytyjczyków na Bliskim Wschodzie. Kanał Sueski stwarzał im

możliwość połączenia z sobą daleko rozrzuconych posiadłości.

W 1870 r. Żydzi z francuskiej organizacji Alliance Israelite Universelle wykupili w

Palestynie mały obszar ziemi, na którym założyli szkołę rolniczą. Dyrektorem szkoły

został Charles Nettner. Francuski magnat, baron Edmond de Rothschild (z

żydowskiego rodu bankierów) finansował osadnictwo rolnicze. Tę wysepkę w

morzu arabskim nazwano Mikwat Israel. Tutaj przybywali Żydzi z Europy

Środkowej i Wschodniej, zwłaszcza z terenów Rosji. Było to ukoronowaniem marzeń

rabina Kalishera.

W tym czasie w Jerozolimie mieszkało już około 14 tys. Żydów i wkrótce stali się

większością w mieście.

W 1871 r. w Rumunii i Galicji wybuchły okrutne

prześladowania Żydów. 270 tys. Żydów rumuńskich żyło bez

ochrony prawnej, gdyż konstytucja określała ich jako " element

obcy ". Podczas pogromów nikt i nic ich nie chroniło.

W 1871 r. w Odessie przez 3 dni trwały pogromy ludności

żydowskiej.

W 1871 r. Anglia przyznała prawa obywatelskie Żydom. W

Niemczech konstytucja wprowadziła zasadę swobody wyznania.

W 1874 r. Szwajcaria przyznała prawa obywatelskie Żydom.

W 1874 r. w Rosji objęto Żydów powszechnym obowiązkiem

pełnienia służby wojskowej.

W 1875 r. Wielka Brytania nabyła prawie 50% udziałów w

Kanale Sueskim od kedywa (wicekróla) Egiptu za 4 mln funtów.

Pieniądze były pożyczone od barona Rothschilda. Od tego

momentu Wielka Brytania sprawowała nad Kanałem kontrolę i

miała pewną dominację na Bliskim Wschodzie.

Za twórcę żydowskiego socjalizmu uważa się Arona Szmula

Libermana, który w 1877 r. rozpoczął w Wiedniu wydawać w

języku hebrajskim czasopismo socjalistyczne " Haemat " (" Prawda ").

1878 r. był kulminacyjnym momentem w dyskusji nad

równouprawnieniem Żydów. Odbył się wtedy Kongres w

Berlinie. Delegacji angielskiej przewodniczył premier Wielkiej

Brytanii, Disraeli Benjamin (Żyd). 13 czerwca 1878 r. na

Berlińskiej Konferencji Narodów wydano proklamację pociechy

dla Żydów. Chrześcijańskie narody Europy ułaskawiły Żydów

do pewnych przywilejów względem Palestyny.

Od tego momentu Bóg posyłał " rybitwów ", ażeby przez

przynętę Syjonizmu przyprowadzili Izraelitów do Palestyny, im

obiecanej ziemi. Od tego czasu Bóg stopniowo usuwał

zaślepienie Izraela. W tym samym momencie dr Delitzsch wydał

i zaczął rozpowszechniać w języku hebrajskim Nowy Testament ,

który zaczął usuwać ich niewiarę, ignorancję i zaślepienie

względem Mesjasza.

W 1879 r. w Europie pojawił się nowy antysemityzm,

odwołujący się do domniemanej biologicznej niższości Żydów,

których przedstawiano jako obcy i szkodliwy czynnik

chorobotwórczy w organizmie Europy.

W 1879 r. Żydzi z francuskiej organizacji Alliance Israelite Universelle wykupili w

Palestynie, koło Jaffy mały obszar ziemi, na którym założyli kolonię Petach Tikvah

(pol. Drzwi nadziei). Próba się nie udała.

W 1880 r. na świecie żyło około 7 milionów 700 tysięcy Żydów,

z czego 90% z nich żyło w Europie, głównie we wschodniej jej

części. W samym mieście Warszawa żyło więcej Żydów niż w

całej Wielkiej Brytanii lub Francji. Poza Europą największe

skupiska Żydów znajdowały się w świecie muzułmańskim, w

Persji, Maroku i Jemenie. Społeczności żydowskie na pozostałych

kontynentach były znacznie rozproszone, za wyjątkiem Nowego

Jorku, gdzie mieszkało 80 tysięcy Żydów.

W 1880 r. do Palestyny przybyła pierwsza fala żydowskich imigrantów z Jemenu.

W 1880 r. w Palestynie żyło 40 tysięcy Żydów obok 500 tysięcy muzułmanów.

W Europie Wschodniej żydowski poeta Jehuda Lejb Gordon

(1830-1892) pisał opowiadania drastycznie eksponujące arogancję

i korupcję rabinów i niesprawiedliwości prawa rabinicznego .

Wywołało to poważne konflikty pomiędzy rabinami i

zsekularyzowanymi rzecznikami Haskali . Dewizą Gordona było:

" bądź człowiekiem na ulicy, a Żydem w domu ". Był przeciwnikiem

osiedlania się w Palestynie, a ratunek dla Żydów rosyjskich

widział w osiedlaniu się w Europie zachodniej. Uważał, że

wybawienie może nadejść tylko po wyzwoleniu duchowym. Pod

wpływem tych prądów oświeceniowych, liczni Żydzi

asymilowali się i przechodzili na chrześcijaństwo.

W odpowiedzi na proces emancypacji Żydzi zaczęli poszukiwać

nowych form wyrażenia religijności odpowiadających potrzebom

nowej epoki. Reformy były zapoczątkowywane w małych

kongregacjach, czasem wspieranych przez władze świeckie.

Nowe idee pojawiły się początkowo w reformie liturgii, niż w

teologii lub prawie. Na początku XIX wieku toczono dysputy i

spory nad zagadnieniem języka modlitwy, wprowadzeniem

kazań i muzyki, skróceniem nabożeństw i modyfikacją

obyczajów wiernych. Dopiero później reforma wkroczyła na

grunt teologii i tradycji. W tej nowo zaistniałej sytuacji

tradycjonaliści pozostali w mniejszości. Dawne wzory

postępowania przestały pociągać młode żydowskie pokolenie,

które zapragnęło zostać zwykłymi Europejczykami. Nowe idee

formułowały się w różnych prądach, od skrajnie

konserwatywnych po skrajnie liberalne. Po stronie skrajnego

konserwatyzmu teologicznego stał rabin Samson Raphael Hirsch

(1808-1888). Wyznaniem wiary Hirsha było przekonanie o

natchnionym i autorytatywnym charakterze Biblii , Talmudu i

prawa rabinicznego . Odstąpienie od niego choćby na krok

oznaczało otwarcie drzwi przed całkowitą przemianą judaizmu .

Uważał, że reformy potrzebują Żydzi, a nie judaizm. Po stronie

skrajnego liberalizmu stali rabin Samuel Holdheim (1806-1860) oraz

rabin Abraham Geiger (1810-1874). Holdheim uważał, że zmiana

okoliczności narzuca konieczność wprowadzenia zmian w

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: