PZWS.docx

PODSTAWY ZARZĄDZANIA W SAMORZĄDZIE

Wprowadzanie i stosowanie strategii zarządzania

Zarządzanie w samorządzie -> samorząd powinien być konkurencyjny -> stosowanie zarządzania (rozwój)

1.       Możliwości bycia kreatywnym, zasady biznesowe.

2.       Płaszczyzny stosowania zarządzania w samorządzie terytorialnym:

- zarządzanie strategiczne
- zarządzanie finansowe
- zarządzanie funkcjonowaniem urzędu
- zarządzanie personelem (kadrami w urzędzie)
- zarządzanie usługami publicznymi (w tym komunalnymi)
- stymulowanie rozwoju gospodarczego (zarządzanie rozwojem gospodarczym)
- zarządzanie partycypacją społeczną (rozwojem społecznym)
- zarządzanie projektami
- zarządzanie współpracą między jednostkami samorządu terytorialnego oraz innymi partnerami
- zarządzanie etyką w samorządzie terytorialnym

PODEJŚCIE MENADŻERSKIE – REZULTATY
- zwiększenie efektywności realizowanych zadań samorządowych
- większe poparcie dla władzy lokalnej
- zwiększenie środków finansowych jednostek samorządu terytorialnego (dochodów budżetowych)
- podniesienie konkurencyjności jednostek samorządu terytorialnego
- poprawa jakości życia i warunków bytowych mieszkańców jednostek samorządowych
- zwiększenie poziomu rozwoju gospodarczego (wskaźnik PKB na mieszkańca; poziom dochodów podatkowych na mieszkańca; poziom bezrobocia; rozwój firm – ilość firm; dochodowość firm; poziom inwestycji w firmach)
- zwiększenie liczby inwestorów ; rodzaje inwestorów :
* inwestor w samorządzie terytorialnym – przedsiębiorca, który już funkcjonuje na terenie jednostki samorządowej; on ciągle inwestuje, rozwija się, zatrudnia nowych pracowników

* inwestor – mieszkaniec gminy lub miasta, tworzy kapitał jednostki na danym terenie
* inwestor – „Czasowy, przejezdny” – region atrakcyjny, walory turystyczne
* inwestor – „przejezdny, tranzytowy” – np. zajedzie na kanapkę, zwiedza
- podniesienie jakości świadczenia usług publicznych
- odbiurokratyzowanie i odpolitycznienie struktur samorządowych

New public management – nowe publiczne zarządzanie
płaszczyzny: zarządzanie strategiczne, kadrami, jakością, finansami .
W Polskim samorządzie ze względu na pewne ograniczenia nie można mówić o pojęciu nowe zarządzanie publiczne w samorządzie terytorialnym.

MOŻLIWOŚĆ BYCIA KREATYWNYM SAMORZĄDEM (znajomość praw)
- podstawowy dokument – Konstytucja – art. 165
a) zasada samodzielności samorządu
b) zasada domniemania kompetencji (szczególnie gminy)
c) zasada pomocniczości (subsydiarności)
 

SAMODZIELNOŚĆ SAMORZĄDU

1.Samorząd posiada samodzielność prawną
- status osoby prawnej
- zdolność prawna
- zdolność do czynności prawnych
- zdolność sądowa
* to wszystko co prawo cywilne określa w kontekście osoby prawnej
* obrót prawny, obrót gospodarczy
- problem: partnerstwo publiczno- prywatne
- samorząd może stanowić własne prawo (tzw. prawo miejscowe), które może sprzyjać rozwojowi lub nie, im bardziej przyjazne, przejrzyste prawo, tym łatwiej jest w samorządzie tym poruszać się
- tereny atrakcyjne inwestycyjnie – udostępnienie przy ułatwieniach prawnych

2. Samorząd posiada samodzielność finansową
- łączy się z samodzielnością prawną (ścisłe powiązanie)
- ustalenie budżetu (biznesplan) jednostki
- kształtowanie zewnętrznych dochodów budżetowych (wprowadzanie zmian w budżecie, a nie przepisywanie go z roku na rok)
- przygotowanie prognozy finansowej (na 10-15 lat) co pozwala na kreowanie potencjału finansowego, warunkują swój rozwój
- ustalanie podatków – zasady ustalania, wysokość podatków (na poziomi gminy); podatki nie mogą być zbyt niskie, ale i również zbyt wysokie
- ustalenie różnego rodzaju ulg, zwolnień podatkowych (dla rozwoju gospodarczego)

3.
*Zasada domniemania kompetencji 
- zasada ta wg Konstytucji zapewniona jest dla samorządu gminnego
- to co nie jest zastrzeżone prawnie, jest dozwolone dla gminy (nie ogranicza się innych)
* zasada subsydiarności (pomocniczości)
- Jednostki szczebla wyższego udzielają pomocy jednostkom szczebla niższego (im działanie bliższe obywatela tym lepsze)
- podstawy dla zasady pomocniczości -> ustawa o organizacjach pożytku publicznego i wolontariacie
- zadania z zakresu opieki społecznej, promocji mogą być zlecone do wykonania (do realizacji) przez organizacje pozarządowe -> organizacje pozarządowe są często bliżej obywatela
- możliwość realizacji zasady praworządności -> partnerstwo publiczno-prywatne – zlecanie zadań komunalnych, prywatyzowanie zadań komunalnych (jak najmniej czynnika administracyjnego, działanie na zasadach biznesowych)

Te trzy zasady dają podstawy do zarządzania w samorządzie terytorialnym :
1) zasada samodzielności samorządu
2) zasada domniemania kompetencji
3) zasad subsydiarności (pomocniczości)
 

ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE- umiejętność budowania i urzeczywistniania strategii jednostki administracji publicznej
 

W Polsce: brak wizji rozwojowej- uwarunkowania istniejące na danym terytorium; zajmowanie się sprawami bieżącymi a nie rozwojem; brak umiejętności planowania ; działanie w Polsce w oparciu o model strategiczno- chaotyczny .

MODELE ZARZĄDZANIA W ORGANIZACJI:
1) PRZEZ CELE
Burker – jedyną możliwą drogą do rozwoju organizacji jest sformułowanie strategii organizacji na określony czas, który będzie określać jej podstawowe cele, metody ich realizacji i podmioty tam zaangażowane
2) PRZEZ CHAOS
Branson – zarządzanie, działanie z dnia na dzień
 

W Polsce mamy możliwość zastosowania zasady (modelu działania) przez cele. Model zarządzania polskiego samorządu jest modelem strategiczno-chaotycznym.

Seneka Młodszy „Temu kto nie wie do jakiego portu dąży, nie sprzyja żaden wiatr”

è    Potencjał rozwoju gospodarczego

è    Podobieństwo poszczególnych strategii

è    Każda gmina ma swoje pomysły, cele – swój potencjał

è    Zasada programowania – programy dofinansowane ze środków unijnych

Zarządzanie strategiczne zawiera w sobie element zwany STRATEGIĄ ROZWOJU (podstawowy element) ona warunkuje inne narzędzia związane z zarządzaniem strategicznym.

NARZĘDZIA ZWIĄZANE Z ZARZĄDZANIEM STRATEGICZNYM:
1. Strategia rozwoju.
2. Plan zagospodarowania przestrzennego.
3. Strategie branżowe (uszczegóławiające pewne sfery życia) – są one utworzone w zależności od pewnych potencjałów samorządowych
4. Strategia marketingowa (stosowanie różnego rodzaju narzędzi – przede wszystkim promocja, marketing mix)

Słabo rozwinięta strategia rozwoju województwa lubelskiego – w granicach 5 %.

Dokumenty związane z zarządzaniem strategicznym:
1) program ochrony środowiska
2) plan gospodarki odpadami (sporządzane na potrzeby kontroli ze strony RIO), nie angażuje się tutaj partnerów prywatnych
3) ośrodki pomocy społecznej – tworzą strategię rozwiązywania problemów społecznych (sporządzany raz na 4 lata). Powinna w sposób praktyczny pokazywać realizację celów zawartych w strategii.
 

ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE W SAMORZĄDZIE TERYTORIALNYM

Nie ma możliwości zarządzania prze chaos, należy stosować zarządzanie przez cele oraz zarządzanie związane ze strategią rozwoju.

STRATEGIA- długofalowy plan działania określający kierunki rozwoju jednostki samorządowej w oparciu o metody związane z ich wdrażaniem (tzw. Plany operacyjne) opracowane w procesie formułowania celów i działań przy współudziale najważniejszych aktorów życia lokalnego.
Właściwa strategia powinna być opracowana w oparciu o partycypację społeczną, musi odnosić się do konkretnych zasobów, ma spowodować ich pomnożenie, wyegzekwowanie.

2007 r. – ustawa o zasadach wspierania rozwoju lokalnego

ELEMENTY STRATEGII ROZWOJU SAMORZĄDU :
1) część diagnostyczno-analityczna
- raport o stanie jednostki samorządu terytorialnego
- analiza danych, które powinniśmy pozyskać z otoczenia
- sformułowanie tez
- sformułowanie mocnych i słabych stron – analiza SWOT
- analiza problemów: identyfikacja problemów, analiza przyczynowo- skutkowa problemów
-> daje nam to podstawę do sformułowania celów strategicznych. W procesie analizy celów dokonuje się tzw. Kaskadowania celów.

ANALIZA STRATEGICZNA
              cel strategiczny
                            cel pierwszy -------------------------              >cele operacyjne
                            cel drugi ------------------------------------^
                                          działanie 1
                                          działanie 2

Określenie strategii realizacji działań związanych z uszczegółowieniem celów operacyjnych.

2) część strategiczna (planistyczna)
- etap wykonawczy powinien być zbieżny z możliwością finansową jednostek samorządowych
- określenie praktycznych zasad wdrażania strategii: kto będzie odpowiedzialny za realizację, za nadzór nad wdrażaniem, kto będzie monitorował jak osiągane są cele; jakie będą stosowane procedury związane z implementacją strategii
- zasady wykonywania monitoringu i ewaluacji strategii:
* co zostało zrobione?
* dlaczego coś się nie udało?
* czy osiągnęliśmy zaplanowane wskaźniki?
* co można ewentualnie zmienić?
- strategia powinna być dostosowana do zmieniającej się rzeczywistości  („dokument kroczący”) – powinna być dostosowywana pod kątem strategii, pod kątem przemian rzeczywistości
- zmianie mają ulegać koszty, sposoby realizacji (bieżące monitorowanie)
-promocja i informacja na temat strategii : ma za zadanie integrować samorząd ze wspólnotą lokalną, ma pozwalać na akceptację odbiorców tej strategii

CECHY SPECYFICZNE ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO W SAMORZĄDZIE:
1) Kompleksowość w podejściu do pewnych problemów rozwojowych (łącznie wszystkich sfer życia społeczno-gospodarczego)
- analizy mają współgrać ze sobą (analizy w sferze gospodarczej, społecznej, przestrzennej, ekologicznej, prawnej, kulturowej itd.)
- nie możemy do danego obszaru podchodzić cząstkowo
2) Efektywność wykorzystania potencjału rozwojowego (endogeniczne czynniki rozwoju)
- chodzi o zasoby, które mamy wewnątrz, u siebie
3) Traktowanie danej jednostki samorządowej jako części otoczenia, jako pewnej całości
- działanie w ramach systemu samorządowego, prawnego itp.
4) Zorientowanie na przyszłość – myślenie przyszłościowe strategiczne
5) Zorientowanie na wyniki
- osiąganie celów, które zostały zaplanowane (dążenie do zrealizowania danego celu)
6) Przestrzeganie zasady racjonalnego gospodarowania
- realna analiza naszej sytuacji gospodarczej ale i również sytuacji otoczenia

ZASADY ZWIĄZANE Z ZARZĄDZANIEM STRATEGICZNYM (sformułowana przez Tomasz Markowski i Tadeusz Marszał)
1) KOHERENCJI – planowanie jasne, przejrzyste i zrozumiałe dla społeczności lokalnej
2) KONKURENCYJNOŚCI – nastawienie na pobudzanie konkurencyjności danej jednostki terytorialnej, przez rozwój kapitału społecznego, gospodarczego i finansowego (działanie jasne i przejrzyste zapewnia zdrową poprawną konkurencyjność)
3) KOORDYNACJI – skoordynowana szczególnie w większych jednostkach szczebla samorządowego (powiat, województwo)
4) UCZCIWOŚCI I RÓWNOŚCI – doprecyzowanie zasady pierwszej, zarządzanie samorządem ma być ukierunkowane na jak najwyższy poziom uczciwości i zapewniać równe szanse rozwojowe podmiotom otoczenia w zależności od ich pozycji i funkcji
- odpowiednie sformułowanie priorytetów: dojście do konsensusu – co? Komu? Kiedy?
5) FISKALNEJ POPRAWNOŚCI – odpowiednia korelacja pomiędzy kosztami zarządzania a otrzymanymi przychodami, powinny być zachowane właściwe proporcje
6) ELASTYCZNOŚCI - wykazywanie elastyczności tak aby wszystkie instytucje i podmioty mogły właściwie reagować na zmiany lub duże wahania koniunkturalne, które mogą zachodzić w rozwoju społeczno- gospodarczym
7) HOLIZMU – należy w sposób całościowy spoglądać na obszar regionu, kraju konkretnego systemu i uwzględniać skutki podejmowanych decyzji dla wszystkich wzajemnie powiązanych ze sobą samorządów, podmiotów itd.
8) SZCZEGÓLNOŚCI – ma sprzyjać tworzeniu unikatowych rozwiązań organizacyjnych przystających do zróżnicowanych potrzeb podmiotów i obszarów współtworzących daną jednostkę samorządową.
9) PARTYCYPACJI – ma uwzględniać różne interesy, a co za tym idzie zachęcać do współzarządzania (zaproszenie nawet największych przeciwników do współpracy)
10) SPOŁECZNEGO NASTAWIENIA – zapewnienie pewnej jakości bytu mieszkańców, rozwoju społeczno- gospodarczego, jest ważna dla kształtowania świadomości społecznej
11) SUBSYDIARNOŚCI – umożliwia zaspokajanie potrzeb społecznych przez najniższy poziom organizacyjny i ograniczenie nakładania się kompetencji różnych podmiotów
12) SUSPENSYWNOŚCI (ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU) – zarządzanie strategiczne uwzględnia konieczność ochrony środowiska w zintegrowanej formule celów ekonomicznych społecznych i środowiskowych (rozwijając się pamiętamy o środowisku, o przyrodzie, aby przyszłe pokolenia mogły również z tego korzystać)
 

IDEOWY SCHEMAT SPORZĄDZANIA STRATEGII ROZWOJU:

Informacje wstępne

                                          Przesłanki, formalne postulaty sporządzania,                                                                                    relacji do strategii poziomu wyższego, harmonogram działań
                                                                             

                                                                      Diagnoza prospektywna
              Uwarunkowania zewnętrzne                                          Uwarunkowania wewnętrzne
                                                                      Analiza SWOT 
                                                        Węzłowe problemy rozwoju
                                                                             

              Wizja rozwoju
                                                      Strategiczne sfery interwencji

                Cel strategiczny
 

Cel operacyjny                         Cel strategiczny
- ważniejsze                        - ważniejsze
zadania program         zadania program
opera...