Pojęcie „praca wykonywana na wysokościach” kojarzy się z pracami prowadzonymi na dachach budynków. Nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że pracą na wysokościach jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej jednego metra nad poziomem podłogi lub ziemi. Tak więc wchodząc na parapet w trakcie mycia okien, czy też na drabinę lub krzesło w trakcie innych prac, wykonujemy pracę na wysokości. A to zobowiązuje. Z jednej strony, do zachowania szczególnej ostrożności, z drugiej strony – do zapewnienia odpowiednich do rodzaju wykonywanych prac środków ochrony indywidualnej.
Szczególne wytyczne, którym powinien podporządkować się szef zatrudniający pracowników przy pracach nadziemnych, wynikają z rozporządzenia MpiPS z 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, z późn. zmianami (tekst jednolity Dz.U. z 2003 r. nr. 169, poz.1650).
Do prac na wysokościach nie będzie zaliczona praca na powierzchni, która jest osłonięta ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub też ścianami oszklonymi oraz wyposażona w inne konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.
Na powierzchniach, które wzniesione są na wysokości powyżej 1 m nad poziomem podłogi lub, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy, należy zainstalować balustrady składające się z :
a) poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m
b) krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m.
Pomiędzy poręczą i krawężnikiem powinna być umieszczona poprzeczka, lub przestrzeń ta może być również wypełniona w inny sposób, który uniemożliwi wypadnięcie osób.
W razie braku możliwości zainstalowania balustrad, trzeba zastosować inne środki ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości. Środki te powinny być odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania pracy. Ważne, by prace na wysokości organizować tak, aby pracownik nie był zmuszony do wychylania się poza poręcz balustrady.
W razie wykonywania prac na wysokości do 2 m nad poziomem podłogi na : drabinach, klamrach, rusztowaniach, które to prace nie wymagają od pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi należy przede wszystkim drabiny, klamry, rusztowania muszą być stabilne oraz zabezpieczone przed nieprzewidywaną zmianą położenia. Muszą one również posiadać odpowiednią wytrzymałość na obciążenia.
W przypadku pomostu roboczego należy pamiętać, że:
a) jego powierzchnia musi być wystarczająca dla pracowników, narzędzi oraz niezbędnych materiałów,
b) podłoga powinna być pozioma i równa oraz trwale przymocowana do elementów konstrukcyjnych pomostu,
c) w widocznym miejscu pomostu należy umieścić czytelne informacje o wielkości dopuszczalnego obciążenia.
Jeżeli prace wykonywane są na rusztowaniach powyżej 2 m lub na podestach ruchomych wiszących, należy zwrócić uwagę na zapewnienie:
a) bezpieczeństwa przy komunikacji pionowej i dojścia do stanowiska pracy,
b) stabilności rusztowań oraz ich odpowiedniej wytrzymałości na obciążenia.
Ponadto rusztowania i podesty ruchome muszą spełniać wymagania określone odpowiednio w odrębnych przepisach oraz w Polskich Normach.
Przy wykonywaniu prac na wysokościach powyżej 2 m na: słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach oraz przy ustawianiu lub rozbiórce rusztowań oraz przy pracach na drabinach i klamrach przed rozpoczęciem prac należy sprawdzić stan techniczny konstrukcji lub urządzeń, na których mają być wykonywane prace. Przede wszystkim zwrócić uwagę na ich stabilność, wytrzymałość na przewidywane obciążenia oraz zabezpieczenie przed nieprzewidywaną zmianą położenia. Sprawdzić należy również stan techniczny stałych elementów konstrukcji mających służyć do mocowania linek bezpieczeństwa.
Ponadto pracodawca powinien zagwarantować stosowanie przez pracowników, odpowiedniego do rodzaju wykonywania prac, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, tj. szelek bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów konstrukcji, szelek z pasem biodrowym ( do prac w podparciu – na słupach lub masztach ), amortyzatory, urządzenia samohamowne. Powinien także zapewnić stosowanie przez pracowników hełmów ochronnych przeznaczonych do prac na wysokościach. W/w wymagania mają również zastosowanie do prac wykonywanych na galeriach, pomostach, podestach, i innych podwyższeniach, w sytuacji, gdy rodzaj prac wymaga od pracownika :
a) wychylania się poza balustradę na której stoi
b) przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości.
Zaopatrując się w środki ochrony indywidualnej, pracodawca powinien pamiętać, że
producent lub upoważniony przez niego przedstawiciel mają obowiązek dostarczenia instrukcji użytkowania środków do wyeliminowania upadków przy pracy na wysokościach. Ta instrukcja powinna zawierać :
a) nazwę i adres producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela,
b) sposób przechowywania, użytkowania, czyszczenia, konserwacji, obsługi i dezynfekcji ,
c) informację o : skuteczności ochrony wynikającej z badań technicznych, odpowiednim dodatkowym wyposażeniu środków i charakterystyce ich części zamiennych, klasie ochrony dla różnych poziomów zagrożeń używania tych środków,
d) datę ważności lub okres trwałości,
e) objaśnienie wszelkich oznaczeń,
f) nazwę, adres i numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej uczestniczącej w procesie oceny zgodności tych środków.
Ponadto środki ochrony indywidualnej powinny być oznakowane przez producenta znakiem CE. Znak ten oznacza, że środki spełniają zasadnicze wymagania, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 21 grudnia 2005 roku.(Dz.U.nr 259,poz.2173)
Nie wystarczy jednak wiedzieć co to jest praca na wysokości lub jakie są środki ochrony zdrowia dla pracujących pracowników ale także przed dopuszczeniem pracownika do takiej pracy pracodawca powinien pamiętać o kilku podstawowych sprawach.
Po pierwsze: ustalenie, czy pracownik może wykonywać pracę na wysokości.
Kobiety w ciąży nie mogą wykonywać pracę na wysokościach oraz wchodzić i schodzić po drabinach i klamrach. Można ją jednak zatrudnić do wykonywania prac na stałych galeriach, pomostach, podestach, i innych stałych podwyższeniach, które posiadają pełne zabezpieczenie przed upadkiem. Ponadto przy pracy tej nie może wystąpić potrzeba stosowania środków ochrony indywidualnej przed upadkiem np. lin i szelek.
Młodociani nie mogą mieć powierzoną pracę na wysokości powyżej 3 m. W szczególności pracami takimi są :
a) przy budowie, naprawie i czyszczeniu kominów,
b) prace związane z przymusową pozycją ciała, w ograniczonej przestrzeni,
c) narażające na zmienny mikroklimat - prace prowadzone na zewnątrz budynków
Natomiast młodociani, którzy ukończyli 17 lat mogą wykonywać prace na wysokości do 10 m , ale maksymalnie do 2 godzin na dobę. Jednocześnie warunkiem dopuszczenia młodocianego do wykonywania tego rodzaju prac jest pełne zabezpieczenie przed wypadkiem oraz wyeliminowanie innych zagrożeń.
Po drugie do pracy na wysokościach nie wolno dopuścić pracownika, który nie został wyposażony w odpowiednie środki ochrony indywidualnej, przewidziane do stosowania na określonym stanowisku.
Obowiązkiem pracodawcy jest nieodpłatne dostarczenie pracownikowi takich środków oraz poinformowanie pracownika o sposobie posługiwania się nimi.
Obowiązkiem zaś pracownika jest używanie dostarczonych przez pracodawcę środków ochrony indywidualnej, w szczególności dotyczy to sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości np. liny, szelki, a także kaski ochronne.
Aby sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości prawidłowo spełniał swoje podstawowe funkcje, powinien być dobrany odpowiednio do stanowiska, na którym ma zostać zastosowany, a także do czynności, jakie ma wykonywać pracownik.
Po trzecie pracodawca powinien ustalić czy prace nie powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby.
Niektóre prace wymagają asekuracji, w związku z czym powinny być wykonywane przez co najmniej dwóch pracowników. Wykaz tych prac określony został przez ministra pracy i polityki socjalnej w rozporządzeniu z 28 maja 1996 roku.
Zgodnie z tym aktem prawnym, co najmniej dwie osoby powinny wykonywać prace na wysokości powyżej 2 m, jeżeli przy pracach tych wymagane jest zastosowanie środków ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości.
Pracodawca powinien również pamiętać, że niektóre prace na wysokościach tj. prace na masztach i wieżach antenowych, wymagają szczególnej sprawności psychofizycznej.
Oznacza to, że pracownik ma prawo powstrzymania się od wykonywania tego rodzaju pracy, jeżeli jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy oraz stwarza zagrożenie dla siebie i innych pracowników. Pracownik może powstrzymać się od wykonywania tego rodzaju prac po uprzednim zawiadomieniu przełożonego lub samego pracodawcy.
Po czwarte pracownik przed dopuszczeniem do pracy na wysokościach musi przejść profilaktyczne badania lekarskie, dopuszczające go do pracy na wysokościach.
Pracodawca ma obowiązek skierowania na badania lekarskie nowo zatrudniane osoby oraz pracowników przenoszonych na inne stanowiska, na których występują czynniki szkodliwe lub warunki uciążliwe, a takie warunki są przy pracy na wysokości.
W związku z tym w skierowaniu na profilaktyczne lub wstępne badania lekarskie pracodawca ma obowiązek wskazać, że pracownik będzie wykonywał pracę na wysokości. Podstawą dopuszczenia pracownika do pracy na wysokości jest orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do tego rodzaju prac.
Po piąte przed dopuszczeniem do pracy pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym lub innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych ( lub przenoszonego na takie stanowisko ), pracodawca powinien przeprowadzić instruktaż stanowiskowy.
Czas trwania tego instruktażu stanowiskowego należy ustalić, biorąc pod uwagę przygotowanie zawodowe pracownika, jego dotychczasowy staż pracy i zagrożenia, które występują na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.
Instruktaż ten przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub sam pracodawca. Osoby przeprowadzające instruktaż musza posiadać odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe, jak również muszą być przeszkolone w zakresie metod prowadzenia takiego instruktażu stanowiskowego.
Po zakończeniu instruktażu należy przeprowadzić pracownikowi sprawdzian wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Pozytywny wynik tego sprawdzianu pozwoli takiego pracownika dopuścić do wykonywania pracy na wysokościach.
Fakt odbycia instruktażu stanowiskowego pracownik ma obowiązek potwierdzić na piśmie w karcie szkolenia wstępnego. Kartę tę pracodawca przechowuje w aktach
Osobowych pracownika, w części A.
Prawidłowość przestrzegania zasad bezpiecznej pracy na wysokościach kontroluje Państwowa Inspekcja Pracy. Na pierwszy ogień idą pracodawcy z sektora budowlanego.
To właśnie w tej branży coraz więcej jest wypadków i ofiar śmiertelnych. Najwięcej ofiar traci życie lub zdrowie wskutek upadków z wysokości. Mimo rozwoju technologii, wprowadzeniu szeregu nowoczesnych zabezpieczeń stanowisk pracy oraz systematycznych kontroli liczba wypadków przy pracy nie maleje, lecz wzrasta.
Główne nieprawidłowości to :
- niewłaściwie montowane rusztowania robocze
- brak środków ochrony zbiorowej przed upadkiem z wysokości
- brak wyposażenia lub niestosowanie przez pracowników wymaganych środków ochrony indywidualnej, w tym w szczególności ochrona głowy i środków chroniących przed upadkiem z wysokości
- brak zabezpieczenia przewodów zasilających urządzenia elektryczne przed uszkodzeniem mechanicznym
- nieprawidłowe zabezpieczenie ścian zewnętrznych i szybów dźwigów.
Konsekwencje naruszenia przepisów o bezpieczeństwie pracy na wysokościach mogą być dość dotkliwe. Stosownie bowiem do art.283 paragraf 1 Kodeksu Pracy, każda osoba odpowiedzialna za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy ( pracodawca, osoba działająca w jego imieniu, pracownik służb bhp ) albo osoba kierująca pracownikami lub innymi osobami fizycznymi np. brygadzista, która nie przestrzega przepisów lub zasad bhp, podlega karze grzywny w wysokości od 1000 do nawet 30 000 zł.
Bibliografia:
- www.prawo.egospodarka.pl
- www.ciop.pl
- www.pracaizdrowie.com.pl
- Gazeta Polskie Forum Ochrony Pracy
pousiu18