Sacri canones.pdf

Konstytucja Apostolska „Sacri Canones”

JAN PAWEŁ BISKUP

SŁUGA SŁUG BOŻYCH

NA WIECZNĄ RZECZY PAMIĄTKĘ

CZCIGODNYM BRACIOM

PATRIARCHOM, ARCYBISKUPOM, BISKUPOM

I UMIŁOWANYM SYNOM

PREZBITEROM,

DIAKONOM I WSZYSTKIM WIERNYM

KOŚCIOŁÓW WSCHODNICH

Święte Kanony, których „nieskażoną i niezmienną naukę” Ojcowie, zgromadzeni pod

przewodnictwem legatów wysłanych przez naszego Poprzednika, Hadriana I, na siódmym Soborze

Powszechnym w Nicei w 787 r. potwierdzili w pierwszej zasadzie kanonicznej tego Soboru, „radując się w

nich jak znalazca wielkiej zdobyczy”. Tenże Sobór ogłosił w skróconej formie także te kanony, które -

zgodnie z tradycją - wprowadzili łaskawie Apostołowie oraz „sześć świętych Soborów powszechnych i

Synody lokalnie zgromadzone”, a także „nasi święci Ojcowie”.

Rzeczywiście Sobór ten, kiedy potwierdził, iż autorzy świętych kanonów oświeceni „przez jednego i

tego samego Ducha” ustanowili „co potrzeba”, uznał owe kanony za jeden zbiór praw kościelnych i

zatwierdził ten jakby „Kodeks” dla wszystkich Kościołów wschodnich, co uczynił już wcześniej synod

Quinisextum, zgromadzony w Rotundzie pałacu w Konstantynopolu w 691 r. poprzez dokładniejszy opis

tego samego zakresu praw w swym kanonie drugim.

Wobec tak zadziwiającej rozmaitości obrządków czyli spuścizny liturgicznej i teologicznej,

duchowej i ustrojowej poszczególnych Kościołów wywodzących się z czcigodnych tradycji:

aleksandryjskiej, antiocheńskiej, ormiańskiej, chaldejskiej i konstantynopolitańskiej, nie bez słuszności

święte kanony uważane są za tę szczególną część tejże spuścizny, która stanowi jedną wspólną podstawę

zasad organizacji wszystkich tych Kościołów. Nie istnieje bowiem niemal żaden wschodni zbiór norm

ustrojowych, w którym nie zajmowano by się świętymi kanonami, przekraczającymi już przed Soborem

Chalcedońskim liczbę pięciuset, ustanowionymi lub uznanymi jako podstawowe prawa Kościoła przez

zwierzchnią władzę tegoż Kościoła, i w którym nie powołano by się na nie jako na szczególne źródło prawa.

Dla poszczególnych Kościołów było zawsze oczywiste, że moc każdego porządku dyscypliny kościelnej

leży w tych normach, które wypływają z tradycji uznanych przez najwyższą władzę kościelną lub zawarte są

w kanonach promulgowanych przez tę władzę i że zasady prawa partykularnego obowiązują wtedy, gdy

zgodne są z prawem nadrzędnym, a nie mają mocy, jeśli są z nim sprzeczne.

„Wierność wobec świętości wydała tę spuściznę dyscypliny kościelnej tak, że wśród tylu tak

wielkich trudności i przeszkód, które Kościoły wschodnie zniosły czy to w dawnych, czy w nowszych

czasach, zostało jednak zachowane własne, niezmienione oblicze Wschodu, co zaiste dokonało się nie bez

wielkiego pożytku dla dusz” (AAS 66 [1974] 245). W tych pięknych słowach świętej pamięci Pawła VI

wygłoszonych w Kaplicy Sykstyńskiej podczas pierwszego posiedzenia plenarnego członków Komisji dla

Rewizji Kodeksu Prawa Kanonicznego Wschodniego brzmi to, co Sobór Watykański II postanowił o

„największej wierności” w zachowywaniu przez wszystkie Kościoły tej spuścizny ustrojowej, domagając się

także, by „starały się powrócić do tradycji odziedziczonej po przodkach”, gdyby od nich „ze względu na

okoliczności czasu lub osób wbrew słuszności odstąpiły” (Dekr. Orientalium Ecclesiarum , 6).

Sobór Watykański II dobitnie i jasno ukazał także, iż „skrupulatna wierność wobec starożytnych

tradycji” wraz z „modlitwami, przykładnym życiem, wzajemnym lepszym poznaniem się, współpracą i

braterskim szacunkiem dla rzeczy i ludzi” najbardziej przyczyniają się do wypełniania przez Kościoły

wschodnie mające pełną łączność z rzymską Stolicą Apostolską „szczególnego obowiązku popierania

jedności wszystkich chrześcijan, szczególnie wschodnich” (Dekr. Orientalium Ecclesiarum , 24) zgodnie z

zasadami dekretu O Ekumenizmie .

Nie można w tym miejscu pominąć faktu, że Kościoły wschodnie nie będące jeszcze w pełnej

łączności z Kościołem katolickim rządzą się tą samą, zasadniczo jedną spuścizną dyscypliny kanonicznej -

„świętymi kanonami pochodzącymi z pierwszych wieków Kościoła”.

Co się zaś tyczy całości ruchu ekumenicznego, pobudzonego przez Ducha Świętego dla osiągnięcia

doskonałej jedności całego Kościoła Chrystusowego, nowy Kodeks nie tylko w najmniejszym stopniu nie

stoi mu na przeszkodzie, ale przeciwnie, jak najbardziej go wspiera. Kodeks ten strzeże bowiem owego

podstawowego prawa osoby ludzkiej: wyznawania wiary w swym własnym obrządku, najczęściej wyssanym

z mlekiem matki, co stanowi zasadę wszelkiego „ekumenizmu”. Kodeks nie pominął też niczego, by

katolickie Kościoły wschodnie przy niezmienności porządku spełniając życzenia Soboru Watykańskiego II,

„kwitły i z nową siłą apostolską spełniały powierzone sobie zadanie” (Dekr. Orientalium Ecclesiarum , 1).

Wynika z tego, iż kanony Kodeksu katolickich Kościołów wschodnich muszą posiadać tę samą moc

co przepisy Kodeksu Prawa Kanonicznego Kościoła łacińskiego, to jest obowiązywać, dopóki nie zostaną

uchylone bądź zmienione przez najwyższą władzę kościelną ze słusznych przyczyn, a bezsprzecznie

najważniejszym ich celem, w pełni zgodnym ponadto z życzeniami samego Zbawiciela naszego, Jezusa

Chrystusa, jest pełne zjednoczenie wszystkich Kościołów Wschodu z Kościołem katolickim.

A przecież wspólne wszystkim Kościołom wschodnim dziedzictwo świętych kanonów z upływem

wieków w przedziwny sposób zespoliło się z charakterem każdej wspólnoty chrześcijan, z których składają

się poszczególne Kościoły. Ponadto tak przepoiło imieniem Chrystusa i Jego ewangelicznym orędziem całą

kulturę tych wspólnot, reprezentujących nieraz jedną i tę samą narodowość, że sięgnęło do samego ducha

narodów, nietkniętego i ze wszech miar najgodniejszego.

Kiedy nasz Poprzednik, Leon XIII, ogłosił, iż „uznana prawnie rozmaitość liturgii i dyscypliny

kościelnej” jest u schyłku XIX wieku „wspaniałą ozdobą dla całego Kościoła” i że zapewnia ona „boską

jedność wiary katolickiej”, uznał także, że ta sama rozmaitość jest tym, od czego „nic nie jest, być może,

bardziej godnego podziwu dla uwidocznienia znamienia powszechności w Kościele Bożym” (Leon XIII, List

ap. Orientalium dignitas , 30 listopada 1894, wstęp). Potwierdza to także jednomyślna wypowiedź Ojców

Soboru Watykańskiego II, zgodnie z którą „duchem jedności przepojona rozmaitość Kościołów jeszcze

wspanialej ujawnia powszechność niepodzielnego Kościoła” (Konst. Lumen gentium , 23), i „nie tylko nie

przynosi szkody jedności, ale ją raczej uwydatnia” (Dekr. Orientalium Ecclesiarum , 2).

Wszystko to mając przed oczyma, uważamy, iż ten Kodeks, który teraz promulgujemy, oceniać

należy przede wszystkim w oparciu o dawne prawo Kościołów wschodnich. Jednocześnie jesteśmy w pełni

świadomi zarówno jedności, jak i rozmaitości przepojonej jej duchem, a kiedy obie się łączą, zarówno cały

Kościół „otrzymuje siłę do nigdy nie słabnącego życia, jak i we wspanialszy sposób jawi się jako sama

oblubienica Chrystusa, którą mądrość świętych Ojców rozpoznała ukrytą w dawidowej przepowiedni: «Stoi

królowa po twojej prawicy odziana we wzorzystą szatę ze złotogłowiu»” (Ps 44; Leon XIII, List ap.

Orientalium dignitas , 30 listopada 1894, wstęp).

Niezmienna od czasu rozpoczęcia kanonicznej kodyfikacji Kościołów wschodnich wola Biskupów

Rzymu promulgowania dwóch Kodeksów, jednego dla Kościoła łacińskiego, drugiego dla katolickich

Kościołów wschodnich, dostatecznie wyraźnie ukazuje, iż chcą oni zachować to, co z Bożej opatrzności

zachodzi w Kościele: zespolony jednym Duchem oddycha niejako przy pomocy dwóch płuc, Wschodu i

Zachodu, i płonie miłością do Chrystusa jakby jednym sercem z dwiema komorami.

Równie oczywisty jest nieustanny i zdecydowany zamysł najwyższego Prawodawcy Kościoła o

starannej pieczy i wiernym poszanowaniu wszystkich obrządków wschodnich, wypływających ze

wspomnianych już pięciu tradycji, wielokrotnie została wyrażona w Kodeksie przy pomocy odrębnych

norm.

To samo wynika także z różnych form ustroju hierarchicznego Kościołów wschodnich, wśród których

szczególnie wyróżniają się Kościoły patriarchalne. Podmiotami najwyższej władzy kościelnej są w nich na

mocy prawa kanonicznego patriarchowie i synody. Dzięki oznaczeniu tych form odpowiednimi nazwami dla

korzystającego z Kodeksu od razu widoczne jest zarówno indywidualne oblicze każdego Kościoła

wschodniego, zatwierdzone przez przepis kanoniczny, jak i samodzielny status oraz pełna łączność z

Biskupem Rzymu, Następcą św. Piotra, który jako zwierzchnik wspólnoty opartej na miłości strzeże prawnie

uznanej rozmaitości, a zarazem czuwa, by sprawy partykularne nie tylko nie stanowiły przeszkody dla

jedności, ale raczej jej sprzyjały (por. Konst. Lumen gentium , 13).

Ponadto w tym zakresie można wyraźnie spostrzec, iż Kodeks ten powierza prawu partykularnemu

poszczególnych Kościołów samodzielnych wszystko to, co według ich uznania nie jest niezbędne dla dobra

wszystkich Kościołów wschodnich. Odnośnie do tych kwestii nasz zamysł jest taki, by podmioty władzy

ustawodawczej w poszczególnych Kościołach samodzielnych jak najszybciej zatroszczyły się o normy

szczególne, uwzględniające tradycję własnego obrządku oraz wskazania Soboru Watykańskiego II.

Staranna piecza nad obrządkami winna być całkowicie zgodna z najwyższym celem wszystkich

Kościołów, polegającym w całości na dbałości o zbawienie dusz. Dlatego wszelkie elementy przestarzałe i

zbędne w wydanych wcześniej przepisach bądź niezbyt zgodne z potrzebami czasów nie zostały do Kodeksu

włączone. W stanowieniu zaś nowych praw miano na względzie przede wszystkim to, co rzeczywiście lepiej

odpowiada wymogom dbałości o zbawienie dusz w bogactwie życia Kościołów wschodnich, a zarazem

przedstawia łączność i związek z rozumną tradycją, zgodnie z poleceniami naszego Poprzednika Pawła VI,

wydanymi z początkiem prac nad rewizją Kodeksu: „nowe normy niech jawią się nie jako obce ciało wbite

gwałtownie w kościelne spoiwo, ale niech wykwitają niejako samoistnie z norm już istniejących” (AAS 66

[1974] 246).

Pragnienia te są jasno widoczne w uchwałach Soboru Watykańskiego II, gdyż Sobór ten „ze skarbca

Tradycji wydobył stare i nowe” (Konst. ap. Sacrae disciplinae leges , AAS 75 [1983], część II, XII), ową

tradycję pochodzącą od Apostołów poprzez Ojców, zewsząd ożywioną przenoszeniem Orędzia Ewangelii do

nowego życia.

Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, który się teraz ukazuje, winien być uważany jakby za

nowe dopełnienie nauki przedstawionej przez Sobór Watykański II. Kanoniczne unormowanie całego

Kościoła zostanie nareszcie osiągnięte dzięki niemu oraz dwom poprzedzającym go źródłom: Kodeksowi

Prawa Kanonicznego Kościoła łacińskiego promulgowanemu w 1983 r. oraz „Konstytucji apostolskiej o

Kurii Rzymskiej” z 1988 r., dodanej do obu Kodeksów jako podstawowe narzędzie Biskupa Rzymu dla

„zjednoczenia, spajającego niejako cały Kościół” (Konst. ap. Pastor bonus , 2).

Jeśli więc skierujemy teraz myśl ku pierwszym etapom kanonicznej kodyfikacji Kościołów

wschodnich, Kodeks ten jawi się jako port, do którego zmierzano przez ponad sześćdziesiąt lat ciągłej

żeglugi. Jest bowiem zbiorem praw, w którym po raz pierwszy wszystkie kanony dyscypliny kościelnej

wspólne dla katolickich Kościołów wschodnich zostają razem zebrane i ogłoszone przez Najwyższego

Prawodawcę Kościoła, po tylu tak wytężonych pracach trzech utworzonych przez tegoż Prawodawcę

Komisji. Pierwszą z nich była Komisja Kardynalska dla Prac Przygotowawczych Kodyfikacji Wschodniej,

ustanowiona przez naszego Poprzednika Piusa XI (AAS 21 [1929] 669), pod przewodnictwem kardynała

Piotra Gasparri. Członkami tej Komisji byli kardynałowie: Alojzy Sincero, Bonawentura Carretti oraz

Franciszek Ehrle, przy współudziale sekretarza Hamleta Jana Cicognani, asesora Świętej Kongregacji,

zwanej Kongregacją do Spraw Kościoła Wschodniego, później kardynała.

Po doprowadzeniu w przeciągu sześciu lat do końca wielce uciążliwych prac przygotowawczych,

dzięki wysiłkowi dwóch zespołów biegłych, wybranych po większej części spośród hierarchów Kościołów

wschodnich (por. L'Osservatore Romano , 2 kwietnia 1930, s. 1), po śmierci kardynała Piotra Gasparri

zapadło postanowienie o przystąpieniu do powołania „Papieskiej Komisji dla Redakcji Kodeksu Prawa

Kanonicznego Wschodniego”. Celem tej Komisji, powstałej 17 czerwca 1935 r., było, jak wynika z samej jej

nazwy, ustalenie tekstu kanonów i kierowanie ułożeniem „Kodeksu Prawa Kanonicznego Wschodniego”.

Należy też zwrócić uwagę, że sam papież postanowił, by w Obwieszczeniu o powołaniu Komisji, które

ukazało się w Acta Apostolicae Sedis (AAS 27 [1935] 306-308), tytuł przyszłego Kodeksu wzięty był w

cudzysłów dla zaznaczenia, że wybrano go jako tymczasowo najbardziej odpowiedni, „dopóki nie znajdzie

się jeszcze lepszy”.

Przewodniczącymi Komisji dla Redakcji Kodeksu Prawa Kanonicznego Wschodniego byli: kardynał

Alojzy Sincero - do śmierci, kardynał Maksym Massimi oraz, po jego śmierci, kardynał Jerzy Piotr XV

Agagianian, patriarcha Kościoła Ormiańskiego.

Wśród kardynałów tworzących wraz z przewodniczącym pierwotne kolegium członków Komisji,

mianowicie Eugeniusza Pacelli, Juliusza Serafini oraz Piotra Fumasoni Biondi, pierwsze miejsce zajmuje

imię kardynała Eugeniusza Pacelli, który następnie jako z Bożej Opatrzności Zastępca Chrystusa i Pasterz

całego Kościoła, zatroskany wielce o dobro Kościołów wschodnich, niemal w całości dokonał dzieła

kanonicznej kodyfikacji wschodniej. On to bowiem z dwudziestu czterech tytułów, z których zgodnie z jego

wolą składał się Kodeks Prawa Kanonicznego Wschodniego przygotowany we wspomnianej Komisji,

czterema listami apostolskimi wydanymi z własnej inicjatywy ( Crebrae allatae sunt , Sollicitudinem nostram ,

Postquam Apostolicis Litteris i Cleri sanctitati ) promulgował nie mniej jak dziesięć bardziej pilnych.

Pozostałe natomiast z tekstem ostatecznie zaaprobowanym przez kardynałów - członków Komisji i w

znacznej części już wydrukowane z polecenia papieża „do promulgacji”, kiedy nadszedł ostatni dzień jego

życia, a następnie po zapowiedzeniu Soboru Watykańskiego II przez Jana XXIII, jego następcę na Katedrze

św. Piotra, pozostały w archiwum Komisji.

Z biegiem lat, aż do chwili zaprzestania działalności Komisji w połowie 1972 r., w kolegium

członków o poszerzonym z polecenia papieskiego składzie pracowało liczniejsze grono kardynałów,

zastępujących kolejno swych zmarłych poprzedników. Po zakończeniu Soboru Watykańskiego II, w 1965 r.

do Kolegium przyjęci zostali także wszyscy patriarchowie katolickich Kościołów wschodnich. Wreszcie z

początkiem ostatniego roku prac Komisji dla Redakcji Kodeksu Prawa Kanonicznego Wschodniego

kolegium członków składało się z sześciu zwierzchników Kościołów wschodnich i Prefekta Kongregacji

Kościołów Wschodnich.

Od czasu zaś powstania Komisji dla Redakcji Kodeksu Prawa Kanonicznego Wschodniego, a stąd

najdłużej, pracował z wielką starannością i roztropnością jej sekretarz, O. Akacjusz Coussa [B.A.], później

kardynał. W tym miejscu wspominamy go z uznaniem wraz z wybitnymi konsultorami Komisji.

Skład oraz kształt Papieskiej Komisji dla rewizji Kodeksu Prawa Kanonicznego Wschodniego

utworzonej w połowie 1972 r. całkowicie zadecydowały o jej wschodnim charakterze, ponieważ składała się,

z przedstawicieli wielu różnych Kościołów, na pierwszym miejscu z czcigodnych patriarchów wschodnich.

Natomiast dzieło Komisji nosi wybitne znamię kolegialności. Formuły kanonów opracowywane stopniowo

w zespołach biegłych wydelegowanych ze wszystkich Kościołów zostały bowiem wysłane w pierwszej

kolejności do wszystkich biskupów katolickich Kościołów wschodnich, aby swoje zdanie wypowiedzieli w

sposób - o ile to możliwe - kolegialny. Następnie formuły te, rozważone ponownie w specjalnych zespołach

roboczych stosownie do życzeń biskupów, po uważnym zbadaniu przez członków Komisji i, jeśli przypadek

tego wymagał, po wielokrotnych przeróbkach zostały przyjęte przy idealnej zgodności głosów na

posiedzeniu plenarnym w listopadzie 1987 r.

Musimy przyznać, że Kodeks ów „stworzyli sami ludzie Wschodu” zgodnie z wolą naszego

Poprzednika Pawła VI, wyrażoną podczas uroczystego rozpoczęcia prac Komisji (AAS 66 [1974] 246).

Wszystkim i poszczególnym, uczestniczącym w tych pracach, dziś wyrażamy obszerne podziękowanie.

Przede wszystkim z wdzięcznością uczcijmy nieżyjącego kardynała Józefa Parecattila z Kościoła

Malabarskiego, który przez cały niemal czas, z wyjątkiem ostatnich trzech lat, wielce zasłużył się dla

nowego Kodeksu jako przewodniczący Komisji. Wraz z nim w sposób szczególny wspominamy zmarłego

arcybiskupa Klemensa Ignacego Mansourati z Kościoła Syryjskiego, pełniącego w pierwszych,

najtrudniejszych latach funkcję wiceprzewodniczącego Komisji.

Wypada jednak wspomnieć także żyjących, a zwłaszcza czcigodnych braci: Mirosława Stefana

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: