Sztuka manieryzmu trafiła w Rzeczypospolitej Szlacheckiej na podatny grunt kultury sarmackiej. Polska szlachta traktowała wówczas sztukę instrumentalnie, widząc w niej głównie źródło dekoracji i dodawania splendoru swym siedzibom. Sztuka manieryzmu odpowiadała tym potrzebom. W połączeniu z wielkimi magnackimi fortunami, jakie pod koniec XVI w. powstawały w Polsce, sztuka manieryzmu miała zapewnione idealne warunki rozwoju. Manieryzm był w Polsce stylem importowanym głównie przez artystów włoskich (Santi Gucci, Wawrzyniec Senes, Bernardo Morando), oraz niderlandzkich (Antoni van Opberghen). Jego najsilniejszy rozwój przypada na koniec XVI i pierwszą połowę XVII wieku.
W okresie manieryzmu pojawiły się nowe ornamenty, niezwiązane ze sztuką starożytną, rozpowszechniane za pomocą grafik. Ornamenty te były dziełem projektantów, głównie północnoeuropejskich. W XVI wieku pojawił się :
ornament zwijany (rollwerk)
ornament okuciowy
ornament małżowinowo-chrząstkowy
ARTYŚCI I ICH DZIEŁA:
Arrasy wawelskie z kolekcji Zygmunta Augusta
Bitwa pod Orszą
Ołtarz Bodzentyński
Anton Mőller – Budowa świątyni
Jakub i Franciszek Parr – brama na Zamku Piastów Śląskich w Brzegu
Kodeks Behema - U ludwisarza
Jan Cini, warsztat Berrecciego - Nagrobek Szydłowieckich w Opatowie ze sceną Lamentu Opatowskiego
Marcin Kober – portret Stefana Batorego
i Anny Jagiellonki
Samostrzelnik – Ewangeliarz Piotra Tomickiego
I portret Barbary z Szydłowskich Tarnowskiej
i Anny z Tęczyńkich Szydłowieckiej
ANALIZA GDAŃSKA
Antoni van Obbergen – Wielki Arsenał w Gdańsku (fasada)
Główną fasadę budynku od ulicy Piwnej zdobią:
dwa wielkie rustykowane portale, zwieńczone kartuszami z herbami Gdańska, podtrzymywanymi przez lwy
posąg Minerwy umieszczony we wnęce usytuowanej na wysokości górnej kondygnacji
kamienne maski
ornamenty okuciowe
postacie gdańskich wojowników (trzech pikinierów, halabardzisty i wachmistrza)
szczyty z wąsatymi sfinksami i wybuchającymi granatami.
po obu stronach fasady wznoszą się dwie ośmioboczne, wysokie wieżyczki, zwieńczone hełmami z blachy, mieszczące ślimakowate schody.
Fasada od strony Targu Węglowego ma nieco skromniejsze portale i szczyty. Umieszczono na nich postacie dwóch muszkieterów, chorążego, konstabla i kapitana. Figura z leżącą u jej stóp ściętą głową przedstawia Kozaka, który ściął na rynku lwowskim głowę swego dowódcy, Jana Podkowy, samozwańczego hospodara mołdawskiego, nieuznanego przez króla Stefana
Willem van den Blocke – Brama Wyżynna
Masywna forma bramy nawiązywała do bram miejskich w Antwerpii (Sint-Jorispoort - Brama św. Jerzego z 1543-45, Kipdorppoort z 1550), opartych na wzorach włoskich. W przyziemiu cztery zdwojone pilastry toskańskie flankują trzy półkoliście zamknięte przeloty – środkowy, najwyższy, przeznaczony był dla ruchu kołowego, dwa boczne dla ruchu pieszego. Takondygnacja jest oblicowana rustyką z piaskowca, którego ciosy ozdobione zostały głęboko rytym ornamentem roślinnym. Górna kondygnacja, która musiała zakrywać uniesioną bronęśrodkowego przelotu, ozdobiona jest fryzem heraldycznym z trzema silnie wypukłymi herbami: pośrodku Rzeczypospolitej, po prawej Gdańska, po lewej Prus Królewskich. Fryz jest podzielony płaskimi, nieklasycznymi pilastrami, które kontynuują podziały pionowe dolnej kondygnacji i znajdują przedłużenie na attyce w rzeźbach czterech lwów. Całość nakryta jest płaskim dachem czterospadowym. Na fasadzie znajdują się ponadto sentencje łacińskie:
§ Sapientissime fiunt quae pro Republica fiunt – "Najmądrzej dzieje się wszystko, co się dzieje dla Rzeczypospolitej"
§ Iustitia et Pietas duo sunt Regnorum omnium Fundamenta – "Sprawiedliwość i pobożność to dwie podstawy wszystkich królestw", lub też jeśli przeczytamy tylko dolną linię – Rum omnium Fundamenta – "Rum podstawą wszystkiego", co uznawane jest za typowy ówczesny gdański humor.
§ Civitatib.(us) haec optanda bona maxime Pax Libertas et Concordia – Dobra najbardziej dla państw pożądane to pokój, wolność, zgoda
Napisy, cyfry i herby były dawniej obficie złocone.
Na elewacji wschodniej, zwróconej ku Katowni, znajduje się płaskorzeźbiony herb Cesarstwa Niemieckiego, dodany w 1884.
Przed bramą znajdował się most zwodzony (właściwie trzy kładki: środkowa szeroka i dwie boczne, węższe), przerzucony nad fosą.
Abraham van den Blocke - Kamienica Złota
Kamienica została wzniesiona w latach 1609-1617 na zamówienie ówczesnego burmistrza Gdańska Johanna Speymanna, według projektu architekta Abrahama van den Blocke.
Fasada posiadała kamienne złocenia wykonane w Rostocku. Na ścianie frontowej umieszczono płaskorzeźby ze scenami batalistycznymi oraz postaciami władców, w tym Zygmunta III Wazy i Władysława Jagiełły. W centralnej części fasady znalazły się herby używane przez Speymanna.
Złota brama
ostała wzniesiona w roku 1612 na miejscuczternastowiecznej bramy gotyckiej (Brama Długouliczna).
Budowla jest dziełem architekta Abrahama van den Blocke. W jej budowie uczestniczył także Jan Strakowski. Architektura jest utrzymana w stylu manieryzmu niderlandzkiego i charakteryzuje się typowym dla tego okresu wyrafinowaniem. Do bramy przylega od strony północnej późnogotycki Dwór Bractwa św. Jerzego.
W roku 1957 budynek został odbudowany po zniszczeniach wojennych.
We fryzie na ścianie frontowej umieszczono cytat z Psalmu 122: ES MVSSE WOLGEHEN DENEN DIE / DICH LIEBEN ES MVSSE FRIEDE SEIN INWENDIG IN DEINE MAVREN VND / GLVCK IN DEINEN PALASTEN PSA - 122 („Niech zażywają pokoju ci, którzy ciebie miłują. Niech pokój będzie w twoich murach, a bezpieczeństwo w twych pałacach!”).Łaciński napis na bramie od strony ulicy Długiej głosi: Concordia res publicæ parvæ crescunt - discordia magnæ concidunt ...
tranulcia