Andragogika ukazuje problematykę edukacji dorosłych na tle współczesnej cywilizacji. Ukształtowała się w II poł. XXw. (niem. pedagog Aleksander Kapp 1833). W Polsce – Nies.... , Radlińska.
Przedmiotem badań andragogiki jest edukacja młodzieży i ludzi dorosłych rozumiana jako ogół procesów oświatowo-wychowawczych, obejmujących kształcenie i samokształcenie, wychowanie i samowychowanie oraz wielostronnie pojmowana działalność oświatowa (Wujek) Andragogika bada różne zjawiska wychowawcze dotyczące młodzieży pracującej i dorosłych. Przedmiotem jej badań są procesy planowego i celowego wychowania człowieka oraz wpływy wychowawcze niezamierzone i żywiołowe.
Wg. Turasa – andragogika główny akcent kładzie na kuracyjną rolę wychowania i samowychowania człowieka dorosłego. Proces wychowania i rozwoju traktuje jako ciągłe doskonalenie ludzkiej osobowości.
Celem badań andragogiki – wg.Wujka– jest wyjaśnienie istoty rzeczywistości edukacji dorosłych, wykrywanie prawidłowości działań i na tej podstawie ustalenie norm skutecznego działania edukacyjnego. Prawa rozwoju oświaty dorosłych dotyczą trendów, zmian jakościowych oraz podstawowego kierunku edukacji dorosłych.
Zadania andragogiki (wg.Wujka)
*szukanie odpowiedzi na pytania, jak przebiegają procesy wychowawcze w tej fazie życia człowieka
*wykrywanie zależności między zjawiskami wychowawczymi i formułowanie wniosków
*przedstawienie prawidłowości przebiegu procesów wychowawczych
*wykrywanie i wskazywanie zjawisk niepożądanych
*formułowanie celów i zasad edukacji dorosłych
*dostarczenie wiedzy koniecznej do konstruktywnego przekształcania rzeczywistości
Działy andragogiki:
andragogika ogólna / teoria wychowania dorosłych / dydaktyka dorosłych / andragogika edukacji kulturalnej / andragogika porównawcza / historia oświaty dorosłych i myśli andragogicznej
.Na rozwój człowieka istotny wpływ mają:
- czynniki genetyczne
- środowisko
- własna działalność
Rozwój człowieka ma charakter etapowy (dzieciństwo, dorastanie, wczesna dorosłość, wiek średni, późna dorosłość). Przechodzi przez kolejne stadia, w ściśle określonym i nieodwracalnym porządku. Osiągniecie przez człowieka postaci dojrzałej, oznacza zarazem z biologicznego punktu widzenia – kres rozwoju, po czym następuje okres zmian regresywnych. Rozwój zdaniem Levinsona, polega na wielokrotnych przemianach struktury życia. Jego koncepcja odrzuca hierarchiczną gradację okresów rozwoju. Każdy z tych okresów odgrywa swoją ważną rolę w całym cyklu rozwojowym jednostki. Rozwój człowieka powinien przejawiać się w wyzbywaniu się niektórych negatywnych nastawień, przekonań, oczekiwań, nawyków – wyniesionych z okresu dzieciństwa. W pełnym cyklu rozwojowym jednostki – zmiany rozwojowe i regresywne.
W wieku dojrzałym rozwój idzie niekiedy w parze z regresem, kiedy następuje on poprzez zaangażowanie w jeden rodzaj aktywności, kosztem innych. Ponadto u ludzi dorosłych występuje regres często fizyczny, jako proces nieuchronny, uwarunkowany genetycznie. rozwoju.
Możliwości rozwoju intelektualnego:
inteligencja płynna à wrodzona, po 20 r.ż. ¯
inteligencja skrystalizowana à nabyte nawyki umysłowe, wyuczony zapas słów, strategia rozwiązywania problemów, może ujawnić pewien wzrost pod wpływem rosnącego z czasem doświadczeni.
Wg. Fromma, podstawową cechą współczesnego człowieka jest jego merkantylny charakter. Charakter taki opiera się na postrzeganiu samego siebie jako towaru, jako wartości wymiennej. Tacy ludzie pozbawieni są celów. Pochłaniają ich nieprzerwane zajęcia i starają się to czynić z możliwie największą efektywnością. Zdaniem Fromma – podstawowym celem charakteru merkantylnego jest „właściwe funkcjonowanie” w danych warunkach oraz konkretnych sytuacjach.
Nowe formy generatywności – we współczesnym świecie.
Być generatywnym – oznacza bycie twórczym, kreatywnym. Strukturę życia należy samemu kształtować poprzez twórcze przekształcenie otaczającej jednostkę rzeczywistości. W obliczu trudnych sytuacji człowiek dokonuje trudnych wyborów, które często służą jego rozwojowi.
Obszary wartości podstawowych:
- poczucie własnego ja
- poczucie spełnienia
- uczucie bliskości
- kreatywność
- poszukiwanie sensu
- współczucie i solidarność
Jednak każda wartość podstawowa może ujawnić swe negatywne oblicze. Wymiar edukacyjny w całym cyklu życia człowieka objawia się w nieustannym poszukiwaniu stanu równowagi między wartościami a doświadczeniami.
PROBLEMY LUDZI STARSZYCH
Problemy zdrowotne:
-wielochorobowość geriatryczna
-zespoły bólowe (w ch. somatycznych)
-ch. psychiczne (degradacje psychiczne)
-spadek sprawności fizycznej i psychicznej (¯ liczba kontaktów)
-powstawanie zmian zwyrodnieniowych
-zniedołężnienie fizyczne i psychiczne
Problemy ekonomiczne:
*wraz z przejściem na emeryturę – pogorszenie sytuacji finansowej, obniżenie standardu życiowego, ubóstwo
*problemy ekonomiczne – ograniczenie życia towarzyskiego, samotność, depresja
*przemiany społeczne - bezrobocia, przestępczości, utrata bezpieczeństwa socjalnego ludzi starszych
*z badań wynika, że w połowie 1990 r co trzecie gospodarstwo emerytów i rencistów znajdowało się poniżej minimum socjalnego
*w związku z bezrobociem – ograniczone możliwości zarobkowania na emeryturze
*koniec XX w i poł. XXI w – wyższe wskaźniki pauperyzacji dzieci i młodzieży niż osób dorosłych
warunki mieszkaniowe: -im starsi ludzie tym gorszy standard i skromniejsze wyposażenie mieszkania w podstawowe urządzenia, przy czym, jeżeli osoba mieszka samotnie, to najczęściej dysponuje większą powierzchnią mieszkaniową na jedną osobę
-z badań (Synak) wynika, że większość starszych osób chce mieszkać samodzielnie zgodnie z zasadą „zażyłość na dystans”.:
Dyskryminacja – nierówne traktowanie członków danej grupy społecznej lub kilku grup społecznych w odniesieniu do innych ludzi:
*pozbawienie lub ograniczenie praw
*prześladowanie
*nieprzychylne (wrogie) nastawienie, uprzedzenie
Dyskryminacja społeczna może opierać się na przyzwoleniu społecznym lub może być prawnie usankcjonowana, (jawna/ukryta).
Wobec osób starszych dostrzega się obojętność, dystans. Zanika szacunek dla wieku. Badania dowodzą, o istnieniu negatywnych wyobrażeń o starości, najczęściej połączonych z lękiem. Istnieje kult młodości – duży wpływ reklam. Starość wiązana jest często z niedołężnieniem, chorobą, uzależnieniem od innych (obawy). Powoduje to często obniżenie nastroju, spadek motywacji i chęci do życia.
Zjawisko subkultury osób starszych – izolowanie się osób starszych od młodszej generacji (Leszczyńska-Rejchert).
Zdaniem Trafiałek marginalizacja populacji osób starszych postępuje stopniowo.
-wycofanie z pełnienia ról społecznych
-zawężanie się kontaktów międzyludzkich
-ograniczony dostęp do wielu dóbr, usług, instytucji
-narastająca izolacja, bierność, obojętność, bezradność prowadzą do niemal całkowitego wycofania się z życia społecznego
Pozycja społeczna człowieka starszego – zmieniała się na przełomie dziejów ludzkości. Wśród dzikich plemion – zwyczaj zabijania starców, którzy nie mogli nadążyć za koczującą gromadą. Zwyczaj ten wygasł wraz z wynalezieniem ognia i rozwojem rolnictwa. Wraz z rozwojem cywilizacji – osoby starsze zyskały na prestiżu. W starożytnym Rzymie, Atenach, Sparcie – gerontokracja. Rewolucja przemysłowa i demograficzna - liczby osób w wieku podeszłym i ¯ ich pozycji społecznej. Kryzys ekonomiczny - bezrobocia.
Status społeczny determinują czynniki:
społeczne / kulturowe / demograficzne / polityczne
Problemy adaptacyjne ludzi starszych
*nagłe zmiany à silne emocje (zagubienie, zakłopotanie, zerwane/ograniczone kontakty)
*źródła problemów przystosowawczych: trudności materialne, zagrożenie bezrobocia, brak poradnictwa psychiatrycznego, złe relacje międzyludzkie
związane są z: zaprzestaniem pracy zawodowej, ze zmianą ról w rodzinie, ze śmiercią współmałżonka i osób najbliższych, z wciąż zmieniającymi się warunkami społeczno-gospodarczymi i obyczajowymi.
Lepszą adaptację warunkują:
-lepszy stan zdrowia
-wyższy poziom wykształcenia
-posiadanie hobby
-pozytywny stosunek społeczeństwa do osób starszych
-dla lepszej jakości życia – wycofanie z pracy zawodowej powinno być stopniowe
Zdaniem gerontologów osoby starsze warto zachęcać do:
-uczestniczenia w samorządach mieszkańców i różnych stowarzyszeniach
-aktywnego udziału w grupach samopomocy
-podtrzymania kontaktów z byłym zakładem pracy
-najróżniejszych form aktywności.
Ważne jest wyrabianie woli życia – wskazanie nowych celów życiowych, kształtowanie postaw i pożądanych nawyków, pojawienie się konieczności przystosowania do nowego wymiaru czasu wolnego (aktywnego).
Problemy emocjonalne:
Szereg sytuacji psychotraumatycznych wyzwala problemy emocjonalne.
Sytuacje psychotraumatyzujące:
6
*okres przejścia na emeryturę
*syndrom „pustego gniazda”
*straty socjoekonomiczne
*trudności w zaspokajaniu potrzeb wyższego rzędu
*zmieniająca się psychika
*coraz bardziej widoczny ubytek sił
okres starości – okresem strat
- brak perspektyw
- uświadomienie sobie problemu nadchodzącej śmierci
Problemy emocjonalne przejawiają się lękiem, który wzrasta z wiekiem. Problemy te wiążą się ze zmniejszającym poczuciem bezpieczeństwa.
Samotność (wg. Szczepańskiego) – obcowanie z sobą samym. Koncentracja na sprawach swojego wewnętrznego świata.
Osamotnienie – brak kontaktu z innymi i sobą samym
Wg. Pędlicha – rodzaje samotności osoby starszej:
- cywilna
- mieszkaniowa socjalna,subiekt
Wg. Pawłowskiej samotność może przejawiać się w trzech sferach:
-społecznej (fizyczna) à pozbawienie społecznej sieci powiązań i wspólnego społecznego doświadczenia
-psychicznej àczłowiek czuje się nikomu niepotrzebny
-moralnej àpoczucie osamotnienia w swoich poglądach oraz preferowanych wartościach.
Samotność psychiczna (wg. Gajdy) – brak więzi psychicznych z drugim człowiekiem
Przyczyny samotności:
*narastająca agresja unikanie kontaktów
*sytuacje losowe
*dystans społeczny – kulturowy i obyczajowy
*negatywne stereotypy (niska samoocena – bierność – samotność)
*izolacja psychiczna i społeczna
*proces industralizacji i urbanizacji prowadzące do rozluźnienia wspólnot rodzinnych i małżeńskich
Poczucie utraty niezależności:
· wywoływany stres, niepokój
· zamknięcie się w sobie
· uczucie zażenowania
Obszary uzależnienia osób starszych
- w ujęciu jednostkowym i zbiorowym
- psychiczne
- funkcjonalne
- ekonomiczne
RODZINA
Przejawy dysfunkcjonalności rodziny:
ozwody
zrost liczby urodzeń pozamałżeńskich i związków nieformalnych
Obszary zagrożeń życia rodzinnego:
rganizacja życia rodzinnego
ięzi uczuciowe w rodzinie
unkcje i zadania rodziny
Czynniki wewnątrzrodzinne integracji/dezintegracji
Cechy indywidualne członków rodziny,
Układ międzyosobniczy
Jakość więzi emocjonalnych w rodzinie,
Cele i system wartości, Organizacja życia rodzinnego, podział obowiązków, sytuacja ekonomiczna rodziny
Czynniki zewnątrzrodzinne:
· Polityka socjalna państwa,
· Ideologia społeczna środków masowego przekazu,
· Przemiany kultury i wykształcenia,
· Procesy uprzemysłowienia (ruchliwość społeczeństwa).
Przyczyny i skutki przemian pracy:
Przyczyny:
miany ustrojowe
badania naukowe Postęp techniczny
Skutki przemian pracy:
Zmiana gospodarki od centralnie sterowanej, nakazowo – rozdzielczej do gospodarki rynkowej
Przemiany w zawodach
Narzucają potrzebę orientacji, jakie są tendencje kształtowania i doskonalenia zawodowego
Wpływ na treści, metody, formy, środki dydaktyczne, system praktyk
Potrzeba kształtowania pożądanych cech pracowników (mobilność zawodowa, gotowość do podejmowania ryzyka, przedsiębiorczość, kreatywność)
Uważanie konkurencji za zjawisko normalne
Konieczność kształcenia ustawicznego
Zmiana świadomości współczesnego człowieka
Zadania edukacji dorosłych dla budowy społeczeństwa demokratycznego (wg S. Kaczora):
Tworzyć pozytywny klimat dla właściwego traktowania w społeczeństwie, wychowania i kształtowania politycznego
W programach edukacyjnych świadomie włączać treści polityczne
Pogłębianie świadomości politycznej
Upowszechnienie dobrych doświadczeń w zakresie działalności politycznej
Sztuka przekazywania treści (za Jacewiczem):
Im wartość informacyjna przesłania, jest większa, tym łatwiej ją upowszechnić
Ważne jest dobre sformułowanie treści
Trafne sformułowanie treści
nformacja powinna być zwięzła i rzeczowa
Przyjazne sformułowanie treści
Dokładne poznanie adresata
Funkcje kultury:
Adaptacyjna, Integracyjna, Komunikacyjna, Przekazywania dziedzictwa kulturowego
Kształtowanie indywidualnego oblicza jednostki
Edukacja kulturalna – w 3 wymiarach:
1. Edukacja kulturalna jako edukacja humanistyczna przygotowująca jednostki i społeczeństwa do życia w świecie zhumanizowanych wartości
2. Wychowanie estetyczne – kształtowanie wrażliwości na piękno
3. Przygotowanie do uczestnictwa w kulturze
Kształcenie ustawiczne – proces kształcenia trwający przez całe życie od narodzin aż do kresu jego istnienia. Jest to proces ciągły, dynamiczny i zintegrowany i nie daje się zamknąć na określonym etapie jego życia. Idea kształcenia ustawicznego stawia w centrum zainteresowania działalność rozwojową człowieka, jego kreatywność. Posiada bogaty wydźwięk humanistyczny, czyli zorientowania na dobro rozwojowe człowieka. Edukacja ustawiczna wskazuje potrzebę stworzenia człowiekowi optymalnych warunków do całożyciowej edukacji.W kształceniu ustawicznym chodzi nie tylko o dostarczenie odpowiedniej wiedzy, ale i o budzenie świadomości społecznej oraz kształcenia właściwych postaw. Edukacja ustawiczna to sposób kreowania współczesnego człowieka, który będzie zdolny pokierować współczesną szybko zmieniającą się rzeczywistością.
Głównym celem jest ...
Blackkalia