Systemy operacyjne

dr inż. Anna Kamińska

S29

Części systemu komputerowego

•                     Sprzęt

–        jednostka centralna (procesor)

–        pamięć

–        urządzenia wejścia-wyjścia

•                     System operacyjny

•                     Programy użytkowe

•                     Użytkownicy

Co to jest system operacyjny

•                     System operacyjny nadzoruje i koordynuje posługiwanie się sprzętem przez różne programy użytkowe, które pracują na zlecenie różnych użytkowników

•                     System operacyjny (jądro) -  program, który działa nieustannie

Cele tworzenia
systemów operacyjnych

•                    Wygoda użytkownika

•                    Efektywne działanie systemu komputerowego

Składowe systemu:zarządzanie pamięcią operacyjną

•                     Pamięć operacyjna

–        obszar pamięci dostępny bezpośrednio dla procesora

–        magazyn szybko dostępnych danych, eksploatowanych wspólnie przez jednostkę centralną i urządzenia wejścia-wyjścia

•                     Aby program mógł być wykonany, musi być zaadresowany i załadowany do pamięci

Składowe systemu: zarządzanie pamięcią dyskową

•                     Pamięć operacyjna - nietrwała (traci zawartość po odłączeniu zasilania)

•                     Pamięć pomocnicza (dyskowa) rozszerza pamięć operacyjną

•                     Pamięć pomocnicza powinna móc trwale przechowywać duże ilości danych

Składowe systemu:
zarządzanie plikami

•                     Pliki - sposób przechowywania informacji

•                     Plikach zawierają

–        programy (w postaci źródłowej lub wynikowej)

–        dane

•                     Dla ułatwienia użytkowania pliki są organizowane w katalogi

Składowe systemu:
zarządzanie procesami

•                     Proces - program wykonywany przez procesor wraz z jego otoczeniem

•                     Otoczenie -  zbiór zasobów, z których proces musi korzystać, aby wypełnić swoje zadanie

•                     Zasoby - np. czas jednostki centralnej, pamięć, pliki, urządzenia We/Wy

Interpreter poleceń

•                     Interpreter poleceń - interfejs między użytkownikiem a systemem operacyjnym

•                     Interpreter może być (w zależności od systemu operacyjnego)

–        zawarty w jądrze systemu

–        specjalny program

Zadania systemu operacyjnego

•                     Zarządzanie pamięcią operacyjną

•                     Nadzorowanie pracy programów

•                     Tworzenie struktury dysków (katalogów
i plików)

•                     Nadzorowanie współpracy wszystkich dostępnych w systemie urządzeń

•                     Sygnalizacja błędów

•                     Zapewnienie komunikacji użytkownika
z komputerem

Rodzaje systemów operacyjnych

•                     MS-DOS

•                     Windows 95/98/Me

•                     Windows NT

•                     OS/2 WARP - pierwszy wielozadaniowy graficzny system operacyjny dla komputerów IBM PC

•                     Unix/Linux

Różnice między BSD i System V

•                     Najważniejsza różnica - standardowa powłoka systemu

–        System V - powłoka Bourne’a

–        BSD UNIX - powłoka C

•                     Niektóre polecenia jednej wersji są niedostępne w drugiej lub działają nieco inaczej

Standaryzacja systemu Unix

•                     SVID (System V Interface Definition) – zgodność z Unixem AT&T.

•                     POSIX norma IEEE (Institute for Electrical and Electronic Engineers) i ANSI (American National Standards Institute) nr P1003 – międzynarodowy standard oparty na Systemie V i BSD.

Standaryzacja Systemu Unix

•                     X/OPEN – standard utworzony przez organizacje wytwórców systemu UNIX, Europa.

•                     X-Consortium  - standaryzacja interfejsów działających w oparciu o technologie X-Window.

•                     SIGMA –normy niezależne od rodzaju sprzętu, Japonia.

Posługiwanie się systemem

•                     System Unix - uniwersalny, bardzo rozbudowany

•                     Komercyjne odmiany mają zwykle po kilka tysięcy stron dokumentacji (kilka tysięcy poleceń)

•                     Podczas wykładu omawiane będą ogólne cechy systemów unixowych

•                     Przykłady: HP-UX, Solaris

Konfiguracje sprzętowe

•                     Pod kontrolą Unixa mogą pracować różne komputery, np.
-              PC
-              komputery przeznaczone dla jednego
              użytkownika (stacje robocze, ang.
              workstations)
- instalacje wieloterminalowe

Instalacje wieloterminalowe

•                     Składniki instalacji wieloterminalowej
- komputer centralny (tzw. serwer)
- terminale podłączone do serwera

•                     Przez łącza (np. kable sieci lokalnej) do serwera można podłączyć inne komputery (np. PC), pełniące rolę terminali

Terminale

•                     Terminale (końcówki) - urządzenia do komunikacji użytkowników z systemem

•                     Podstawowe elementy terminala

–        monitor

–        klawiatura

•                     Terminale można łączyć do serwera

–        bezpośrednio przez łącza szeregowe

–        przez okablowanie lokalnej sieci LAN

Terminale

•                     W charakterze terminali mogą być użyte

–        klasyczne terminale znakowe

–        specjalne terminale graficzne (np. X-terminale),

–        komputery (zwykle klasy PC) używane               do naśladowania (emulowania terminali)

•                     Konsola systemowa (konsola operatora) - wyróżniony rodzaj terminala

System operacyjny Unix

Pierwsze kroki w systemie Unix

Podstawowe informacje

•                     Unix rozróżnia duże i małe litery

•                     Naciśnięcie <Ctrl-C> zwykle przerywa  wykonywanie dowolnego programu

Konto użytkownika

•                     W systemie Unix może pracować jednocześnie wielu użytkowników

•                     Każdy użytkownik musi mieć swoje konto

•                     Konto zakłada administrator systemu

•                     Konto zabezpieczone jest hasłem

Sesja

•                     Sesja - praca z systemem Unix

–        zgłoszenie chęci pracy (login)

–        zakończenie (exit, logout)

•                     Aby przyłączyć się do systemu, należy podać nazwę konta użytkownika i hasło

•                     Często na początku sesji są wyświetlane komunikaty od administratora systemu

Terminal

•                     W trybie tekstowym polecenia mogą być wydawane bezpośrednio w wierszu poleceń

•                     W trybie okienkowym - należy najpierw uruchomić okno terminala (nazwy różne w zależności od producenta)

•                     Gotowość interpretera sygnalizuje znak zachęty - zwykle %, $ lub #

Identyfikacja terminali

•                     Każdy terminal zgłaszający się w systemie Unix otrzymuje unikalną nazwę systemową,

•                     Wyświetlenie systemowej nazwy danego terminala - polecenie
tty

•                     Polecenie wyświetla nazwę pliku specjalnego związanego z terminalem (np. /dev/tty01)

...