NIEPEWNOŚĆ IDENTYFIKACJI I WYZNACZENIA NIEPEWNOŚĆ IDENTYFIKACJI I WYZNACZENIA.pdf
(
165 KB
)
Pobierz
dr Marcin M. SMOLARKIEWICZ
Katedra Zarządzania i Programowania Bezpieczeństwem
Zakład Zarządzania Kryzysowego, SGSP
NIEPEWNOŚĆ IDENTYFIKACJI I WYZNACZENIA
RYZYKA W METODZIE ANALIZY RISK SCORE
W niniejszym artykule przedstawiono metodologię identyfikacji
i wyznaczania niepewności ryzyka w metodzie analizy ryzyka
Risk Score. Wnioskowanie poparte zostało przykładami oblicze-
niowymi.
In this article the methodology of identification and calculation
of risk uncertainty in the Risk Score method was introduced.
Analyses and calculations were based on analytical examples.
1. WstĘp
W 1976 r. Kinney i Wiruth zaproponowali wskaźnikową metodę oceny ryzyka
związanego z wykonywaną pracą (ryzyka zawodowego) za pomocą wskaźnikowej
metody Risk Score
1
. Metoda ta jest dość uniwersalnym narzędziem pozwalającym
szacować ryzyko zarówno zdarzeń rzadkich o katastrofalnych skutkach, jak rów-
nież zdarzeń dość powszechnych o niewielkich skutkach. W metodzie tej ryzyko
(
R
) wyznacza się jako iloczyn trzech czynników: prawdopodobieństwa wystąpienia
zdarzenia niekorzystnego (
P
), czasu ekspozycji na zagrożenie (
E
), oraz potencjal-
nych skutków – strat w ludziach lub strat materialnych (
S
), zgodnie z wzorem:
R
=
S
×
E
×
P
(1)
Wielkość każdego z czynników określa się na podstawie zaproponowanego przez
Kinneya i Wirutha zastawienia wartości dyskretnych wskaźników, które kwalifiku-
ją poszczególne czynniki w ramach skal umownych:
-
skutki (
S
) w przedziale od 0 do 100,
-
czas ekspozycji (
E
) w przedziale od 0 do 10,
prawdopodobieństwo (
P
) w przedziale od 0 do 10,
1
Kinney G. F., Wiruth A. D.: Practical Risk Analysis for Safety Management, US Naval
Postgraduate School, Security Department China Lake, Kalifornia 1976.
-
gdzie w każdym z przypadków przyporządkowanie czynnikowi wartości 0 oznacza
zerową wartość ryzyka.
Wartość każdego ze wskaźników (odpowiednio
P
,
E
i
S
) wylicza się, kwalifikując
prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niekorzystnego w przedziałach od 10
-6
do 5 × 10
-2
, czas ekspozycji na zagrożenie w skali od „raz w roku” do „codzien-
nie”, oraz skutki wystąpienia zdarzenia w skali od „udzielenie pierwszej pomocy”
do „wiele ofiar śmiertelnych” (straty w ludziach) i/lub w skali od „poniżej 1000
USD” do „powyżej 10 mln USD” (straty materialne).
W metodzie Risk Score wyznaczana wartość ryzyka jest również wskaźnikiem,
który jest kwalifikowany w pięciostopniowej skali, co pozwala przypisać analizo-
wanym warunkom pracy ryzyko w zakresie od „bardzo małe”, oznaczające brak
konieczności redukcji, do „bardzo duże”, który to stan wskazuje na konieczność
przerwania pracy (zaprzestania działania w tak niebezpiecznych warunkach).
Ciekawy jest fakt, że od czasu stosowania metody Risk Score, tj. od 1976 r., nie
poświęcono szczególnej uwagi następującym aspektom:
-
skala parametru
E
(czasu ekspozycji) jest określona w sposób częściowo jako-
ściowy, ciężko odnaleźć ilościowe różnice pomiędzy zdarzeniami charaktery-
zowanymi, np. jako występujące „codziennie” i „stale”;
-
skala parametru
S
(strat materialnych) jest przyjmowana od 1976 r. na tym
samym poziomie, co najwyżej w literaturze polskojęzycznej przelicza się war-
tości w USD na wartości w PLN przyjmując aktualny kurs
2
;
-
sama metoda oceny ryzyka może być zakwalifikowana jako metoda „ostrego
obcięcia”, gdzie przejście pomiędzy jednym a kolejnym obszarem ryzyka na-
stępuje po przekroczeniu określonej wartości parametru
R
;
-
nie prowadzi się rozważań nad oceną niepewności (błędu) w takim podejściu
do analizy ryzyka.
W niniejszym artykule pokazano próbę uwzględnienia przy zastosowaniu me-
tody Risk Score wyżej wymienionych aspektów.
2. Sposób wyznaczenia niepewnoŚci wartoŚci ryzyka
w metodzie Risk Score
W pracy M. M. Smolarkiewicza
3
zaproponowano metodykę szacowania nie-
pewności (błędu) ryzyka opierając się na estymacji częstości występowania zda-
2
Romanowska-Słomka I., Słomka A.: Zarządzanie ryzykiem zawodowym. Tarbonus,
Wyd. III, Tarnobrzeg 2003.
3
Smolarkiewicz M. M.: Metodyka wyznaczania niepewności określenia ryzyka na potrze-
by zarządzania kryzysowego, W: M. Lisiecki (red.), M. Raczkowska-Lipińska, B. Sitko,
W. Pokruszyński: Bezpieczeństwo wewnętrzne Rzeczypospolitej Polskiej na tle innych
państw Unii Europejskiej. Stan obecny oraz perspektywy zmian. Nakł. Wyższej Szkoły
Gospodarki Euroregionalnej im. Alcie de Gasperi w Józefowie k. Otwocka, Józefów 2009.
rzeń niekorzystnych i przybliżenie za jej pomocą wielkości prawdopodobieństwa
tych zdarzeń. Jak pokazano w tej pracy, w przypadku zdarzeń bardzo rzadkich, dla
których nie dysponuje się wystarczającą statystyką zdarzeń historycznych, wyzna-
czając częstość zdarzenia można popełnić błąd względny nawet rzędu 50%. Zbli-
żone rozumowanie można zastosować w przypadku metody Risk Score. Korzysta-
jąc z wzoru (1), oraz z zasady propagacji błędu funkcji zależnej
4
(przyjmując zało-
żenie, że błędy ograniczają się wyłącznie do błędów statystycznych), można okre-
ślić wzór na niepewność (błąd) oceny ryzyka w metodzie Risk Score w postaci:
,
D
R
=
S
×
E
× D
P
+
S
×
P
× D
E
+
E
×
P
× D
S
(2)
gdzie
E
są niepewnością (błędem) wyznaczenia wskaźników odpo-
wiednio ryzyka, prawdopodobieństwa zdarzenia, skutków i czasu ekspozycji.
Należy jednak zaznaczyć, że niepewność wyznaczenia wartości wskaźników
nie jest błędem bezpośrednim a pośrednim, wynikającym z niepewności określenia
czynników pierwotnych, takich jak rzeczywiste (nie wskaźnikowe) prawdopodo-
bieństwo zdarzenia, czy skutki materialne mierzone w USD, czy PLN. Z tego
względu, aby określić zależności pomiędzy błędem wyznaczenia wartości wskaź-
nika (
P
,
S
lub
E
), należy wyznaczyć zależność funkcyjną pomiędzy wartością
wskaźnika a czynnikiem bezpośrednio mierzonym. Na rys. 1–3 pokazano rozkłady
wartości wskaźników
S
,
E
i
P
wykorzystywanych w metodzie Risk Score, w funk-
cji bezpośrednich czynników określających ryzyko, tzn. strat materialnych wyra-
żonych w PLN (rys. 1), częstości ekspozycji na zagrożenie (rys. 2 – opis parametru
poniżej) oraz prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia (rys. 3). Do rozkładów
przedstawionych na wszystkich trzech rysunkach dopasowano funkcje potęgowe
postaci
y = ax
b
, reprezentowane przez linie proste na wykresach w skali log-log (na
wykresach, w ramkach pokazano również wartości parametrów dopasowanych
funkcji).
D
R
,
D
P
,
D
S
i
D
4
Szydłowski H.: Pracownia fizyczna. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa 1994,
s. 56.
Rys. 1.
Estymacja funkcji potęgowej do rozkładu wartości wskaźnika skutków materialnych
(S) w metodzie Risk Score (reprezentacja w skali log-log, opracowanie własne)
Rys. 2.
Estymacja funkcji potęgowej do rozkładu wartości wskaźnika czasu ekspozycji na
zagrożenie (E) w metodzie Risk Score (reprezentacja w skali log-log, opracowanie własne)
Rys. 3.
Estymacja funkcji potęgowej do rozkładu wartości wskaźnika prawdopodobieństwa
(P) w metodzie Risk Score (reprezentacja w skali log-log, opracowanie własne)
Z uwagi na fakt, że w oryginalnej pracy Kinneya i Wirutha parametr
E
(czas
ekspozycji) został mało precyzyjnie określony, w niniejszej pracy zaproponowano
przeliczenie częstości występowania ekspozycji na zagrożenie ze skali odnoszącej
się do 1 roku, do skali 1 roku wyrażonego przez liczbę godzin pracy.
W obliczeniach przyjęto następujące założenia:
-
przeliczenie częstości występowania zagrożenia (czasu ekspozycji na za-
grożenie) wykonano, korzystając z faktu, że 1 rok pracy ma 2024 godziny
robocze
5
;
-
określenie „kilka razy w roku” wyrażono jako 5 razy w roku;
-
określenie „codziennie” potraktowano jako „raz dziennie” (1 godz. dzien-
nie), czyli średnio raz na 8 godzin pracy;
określenie „stale” potraktowano jako „w każdej godzinie pracy”, czyli raz
na godzinę pracy.
Przy przeliczaniu wartości wskaźnika
S
(straty materialne) należy zwrócić uwa-
gę, że uwzględnienia wymaga nie tylko kurs USD do PLN
6
, ale również fakt, że w
1976 r. wartość 1 USD była inna niż obecnie. Przyjmując, że wskaźnikiem dewa-
luacji pieniądza jest wskaźnik rocznej inflacji, wyliczono, że inflacja w USA od
1976 do 2010 wyniosła w przybliżeniu 294%
7
. Uwzględniając dwa powyższe spo-
strzeżenia, przy przeliczaniu zakresów zmienności wskaźnika strat materialnych
S
w metodzie Risk Score przyjęto, że 1 USD (z 1976 r.) = 8,33 PLN (w 2010 r.).
Wartości wskaźników: reprezentujących straty – ofiary w ludziach i materialne
– (
S
), czas ekspozycji na zagrożenie (
E
), prawdopodobieństwo wystąpienia zdarze-
nia (
P
) oraz przedziały ryzyka (
R
) w metodzie analizy Risk Score, po uwzględnie-
niu wszystkich wyżej opisanych założeń, przedstawiono w tabelach 1 i 2.
-
3. Analiza niepewnoŚci wyznaczania ryzyka w metodzie
Risk Score na przykładach
Wyznaczenie wartości niepewności (błędu) ryzyka
R
w metodzie analizy Risk
Score wymaga zastosowania wzoru (2) oraz skorzystania z założeń opisanych
w punkcie 2 niniejszej pracy, wraz z wyznaczonymi zależnościami funkcyjnymi
pomiędzy wartościami wskaźników
S
,
E
i
P
a odpowiadającymi im czynnikami
mierzonymi bezpośrednio.
5
Przyjęto liczbę godzin pracy dla roku 2010, stosując metodę ich wyliczenia określoną
w art. 130 § 1 i 2 ustawy (Kodeks pracy) z dnia 26.06.1974 r. (Dz.U. 1998, nr 21, poz. 94,
z późn. zm.). Wyniki obliczeń dla różnych lat kalendarzowych, z uwagi na różną liczbę
godzin pracy, mogą się nieznacznie różnić (na poziomie ok. 0,05%).
6
W obliczeniach przyjęto kurs z dnia 14.04.2010, tzn. 1 USD = 2,8325 PLN;
(źródło:
http://www.nbp.pl/kursy/)
7
Obliczono, opierając się na danych i narzędziach obliczeniowych
z
http://inflationdata.com/
Plik z chomika:
drBrennan
Inne pliki z tego folderu:
FIŃSKIE CENTRA REAGOWANIA I ROZWIĄZANIA SYSTEMÓW TELEINFORMATYCZNYCH.pdf
(136 KB)
POPRAWA SPRAWNOŚCI OCENIANIA NAUCZYCIELI AKADEMICKICH PRZY WYKORZYSTANIU NARZĘDZI I TECHNIK INFORMATYCZNYCH.pdf
(1097 KB)
ANALIZA WYBRANYCH PARAMETRÓW POŻAROWYCH WEŁNY MINERALNEJ I UKŁADÓW WEŁNA MINERALNA-TYNKI CIENKOWARSTWOWE.pdf
(269 KB)
ZARZĄDZANIE LOGISTYKĄ BEZPIECZEŃSTWA CYWILNEGO − ZARYS PROBLEMU.pdf
(139 KB)
DIAGNOZOWANIE NIESPRAWNOŚCI INFORMACJI W ASPEKCIE JEJ PRZYDATNOŚCI W PROCESIE DECYZYJNYM.pdf
(197 KB)
Inne foldery tego chomika:
Akademia Obrony Narodowej
INSTYTUT EKONOMII I ZARZĄDZANIA
Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej UJ
materiały z sesji naukowych Gorzów Wlkp. - Nowa Marchia
Naczelny Sąd Administracyjny
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin