MASTERING W DOMOWYM STUDIU.pdf

TECHNOLOGIA Mastering w domowym studiu

w domowym studiu

Tomasz Hajduk

Na czym polega mastering i czy

można zrobić go w domowym stu-

diu? W niniejszym tekście odpowie-

my na parę pytań związanych z tym

dla niektórych tajemniczym tema-

tem i pokażemy Wam jak samemu

można podjąć się próby masteringu

własnych produkcji.

Na czym polega mastering? Znako-

micie wyjaśnił to Tom Meyer, właściciel

studia Master & Servant w wywiadzie

dla naszego pisma (patrz str. 72). Dzi-

siejszy mastering polega nie tylko na

ustaleniu właściwej kolejności nagrań

i wyrównaniu poziomów, to także pro-

ces dostosowania brzmienia nagrań do

kanonów brzmieniowych jakie obowią-

zują na rynku, dostosowanie brzmienia

nagrań do większości systemów odsłu-

chowych i w końcu proces poprawy

brzmienia osiągniętego podczas mik-

sów, czyli tzw. końcowy szlif. Wiele osób

twierdzi, że mastering to trzeci podsta-

wowy proces produkcji nagrań – po reje-

stracji śladów i miksach. Jest w tym

dużo prawdy. Jeżeli chodzi o wysokobu-

dżetowe produkcje sprawa jest oczywi-

sta – artyści bez wahania inwestują

w zawodowy mastering by mieć pew-

ność, że zrobili wszystko, aby płyta

zabrzmiała jak najlepiej. W tym tekście

chciałbym się jednak skupić na produk-

cjach niskobudżetowych, na nagraniach

powstających w domowych studiach,

często na niedrogim sprzęcie.

w domu utworów na płytę demo chcieli-

byście zapewne, by płyta ta po trafieniu

do odtwarzacza w dziale A&R jakiejś

wytwórni zabrzmiała jak najlepiej,

potężnie i powaliła na kolana wszyst-

kich tam obecnych. Tak, to byłoby pięk-

ne... Prawdą jest, że pierwsze wrażenie

często decyduje o sukcesie.

Inny przykład. Wielu z nas jest też

didżejami. Niejeden didżej wpadł pew-

nie kiedyś na pomysł tego, by włączyć

do setu własną twórczość, nad którą

dłubie po cichu w domu. Nie ma się co

dziwić, trzeba pokazywać swój talent,

a nic lepszego nie może się zdarzyć

didżejowi niż widok tłumu bujającego

się w klubie do jego własnego przeboju.

Trzeba dodać, że muzyka klubowa oraz

nagłośnienie klubowe też jest nie lada

wyzwaniem dla osób realizujących

nagrania. W tym przypadku właściwy

mastering pozwoli wmiksować Waszą

produkcję w resztę granego materiału.

Trzecim przykładem jaki znam, dla

którego warto zgłębić podstawy tajem-

nej sztuki masteringu jest sytuacja, gdy

chcemy pochwalić się swoim hobby no-

wo poznanej dziewczynie. Gdy włączysz

Choć wydaje się, że

najbardziej efek-

tywną metodą maste-

ringu w warunkach

domowego studia

jest korzystanie z na-

rzędzi programo-

wych, to jednak wiele

osób woli przeprowa-

dzać finalną obróbkę

nagrań za pomocą

zewnętrznych urzą-

dzeń. Na rynku jest

kilka urządzeń temu

dedykowanych.

Sprzęt taki wyposa-

żony jest w zestaw

wszystkich potrzeb-

nych narzędzi: kom-

presor, limiter, ko-

rektor, exiter. Najpo-

pularniejsze z nich

to: TC Electronics Fi-

nalizer 96K, Focusrite

Platinum Mixmaster

(na zdjęciu) oraz

Behringer Ultramizer

Pro DSP1424P.

jej amatorsko brzmiący, buczący

drum’n’bass na taniej wieży hi-fi, uśmiech-

nie się tylko z politowaniem. Co innego,

gdy odtworzysz dobrze brzmiący i rasowo

wyprodukowany kawałek, przy którym

zapyta z niedowierzaniem „to naprawdę

twoja produkcja?”. Tak. Zdecydowanie

warto poznać podstawy domowego

masteringu! Zatem do dzieła!

Głośność to nie wszystko

Jednym z głównych problemów jest

właściwa głośność nagrań. A może

raczej uczynienie naszych nagrań naj-

głośniejszymi ze wszystkich nagrań

świata... No tak. To kwestia wielce dys-

kusyjna. Ale jak się okazuje coraz więk-

sza liczba artystów przestaje przywiązy-

wać wagę do głośności. Ostatnie lata

pokazują, że próbując zrobić „najgło-

śniej”, zepsuto tym sposobem wiele cie-

kawych albumów, których nie da się

słuchać – że wspomnę te, które wszyst-

kim w redakcji przychodzą od razu na

myśl: „Vapor Trails” Rush, „By The Way”

Red Hot Chili Peppers, „One” Dirty Vegas

czy „Music” Madonny. Szkoda, bo to

naprawdę niezłe albumy. Skąd wzięła

się taka fascynacja głośnością nagrań?

Duży wpływ na to miały zapewne stacje

radiowe, które prześcigając się w tym by

zagrać najgłośniej w eterze, instalują

w studiach emisyjnych limitery powo-

dujące zwiększenie głośności sygnału

do granic możliwości. Wielu artystów,

Po co mastering?

Nie dziwi fakt, że każdemu zależy na

tym, by jego produkcje brzmiały jak naj-

lepiej. Co więcej, chcemy by nasze nagra-

nia wyróżniały się na tle innych nawet

wtedy, a może w szczególności wtedy,

gdy są to nagrania demo. Kiedy wypala-

cie kilka własnych, wyprodukowanych

Estrada i Studio • czerwiec 2005

Mastering

słysząc utwory swoje tudzież konkurencji

przez radio, zaczęło się zastanawiać: „dlacze-

go mój utwór nie brzmi tak dobrze jak w ra-

diu?” I zaczął się wyścig kto zrobi głośniej.

Nikogo nie dziwi dziś określenie „wypasiony

master”, oznaczające maksymalnie głośne

nagranie. Utwory poddawane są pierwszej

kompresji już podczas miksów, potem inży-

nier masteringowy otrzymuje zadanie zrobie-

nia kawałka jeszcze głośniej, najgłośniej jak

się da. Następnie utwór trafia do radia i prze-

puszczany jest przez jeszcze jedną „prasę”.

Z przyzwoitego brzmienia nie zostaje nic, tyl-

ko męczący knot, którego nie da się słuchać

dłużej niż dwie minuty.

Ustalmy więc od razu to, że zadaniem

masteringu nie jest uczynienie utworu jak

najgłośniejszym. Chodzi raczej o to, by dopa-

sować brzmienie utworów do jakości brzmie-

nia, jaką posiadają inne produkcje obecne na

rynku. Znam jeden dobry sposób na zdefinio-

wanie tego właściwego brzmienia. Spróbuj

wyobrazić sobie swój kawałek na składance,

wśród utworów w podobnym stylu, albo

nawet w różnych stylach. Robiąc sobie taką

składankę i porównując utwory łatwo doj-

dziesz do wniosku, co można poprawić

w twoim utworze. Mowa oczywiście o ogól-

nym brzmieniu, proporcjach basu, środka

i wysokich tonów, poziomie wokalu, stopy czy

werbla. Wszelkie artystyczne kwestie nie są tu

brane pod uwagę.

Korzystając z dostępnych w edytorach audio mierników pozio-

mu należy sprawdzić różnicę między poziomem maksymalnym,

a poziomem średnim. Przyjmuje się, że optymalne brzmienie go-

towego nagrania uzyskamy wtedy, gdy różnica między pozio-

mem maksymalnym a średnim wynosi ok. 14dB. Chcąc uzyskać

bardzo głośne nagranie można ją zmniejszyć do 12dB, choć

czasem można się też spotkać z wręcz morderczym 9dB...

Najważniejszy jest miks

Cofnijmy się o krok, do etapu miksu. Koń-

cowy miks to podstawa. Musi zabrzmieć jak

najlepiej. Im lepiej zabrzmi końcowy miks,

tym lepsze będzie finalne brzmienie utworu.

Nie warto w tym miejscu odpuszczać i liczyć

na to, że poprawi się wszystko podczas ma-

steringu. Szczególnie, jeśli jest to produkcja

realizowana w domu. Zrób finalny miks najle-

piej jak możesz. Gdy już ustawisz proporcje

instrumentów, zwróć szczególną uwagę na

brzmienie całości, posłuchaj czy utwór nie jest

przebasowany, albo czy nie jest za jasny, nie

ma za dużo hi-hatu i czy wokal jest odpowied-

nio głośno. Spróbuj pomyśleć w tym momen-

cie co będziesz chciał poprawić w brzmieniu

tego kawałka potem, na etapie masteringu,

i popraw to wszystko co możesz właśnie na

etapie miksu. Następnie zadbaj o to, by miks

miał jak najwyższy poziom szczytowy, najle-

piej w granicach -2dB. Jeśli poziom miksu jest

Jeśli nasze pomieszczenie odsłuchowe lub wykorzystywany

system monitorowy okazuje się nie do końca doskonały, wów-

czas war to podeprzeć się narzędziem prezentującym rzeczy-

wistą charakterystykę odtwarzanego materiału audio – anali-

zatorem widma. Jednym z najlepszych i najbardziej wszech-

stronnych narzędzi tego typu jest PAS Spectrum Analyzer.

Wersja Pro Lab kosztuje 110 euro i można ją kupić bezpo-

średnio na stronie producenta: www.audio-software.com .

Demo programu działa bez żadnych ograniczeń przez 14 dni.

Estrada i Studio • czerwiec 2005

TECHNOLOGIA Mastering w domowym studiu

za niski lub za wysoki, spróbuj podnieść lub

obniżyć poziom wszystkich ścieżek w miksie

tak, by zbliżyć się do właściwej wartości. Kie-

dy miks będzie gotowy, dobrze jest umieścić

go w specjalnie opisanym folderze. Może się

zdarzyć, że będziesz miał kilka wersji osta-

tecznego miksu, z podbitym wokalem, gło-

śniejszą stopą czy werblem itd. Warto mieć

wszystko właściwie opisane i w jednym miej-

scu. W moim komputerze takie foldery noszą

nazwę Final Mix i umieszczam je zawsze

w folderze każdego projektu. Innym folderem,

który zawsze tworzę dla każdego projektu,

jest folder Master przeznaczony na ostatecz-

ne, sfinalizowane wersje utworu.

Innym rozwiązaniem są plug-iny o specjal-

nym przeznaczeniu. Są to wtyczki, których

jedynym zadaniem jest finalizacja nagrań.

Należą do nich np. aplikacje Izotope Ozone

i T-Racks. Plug-iny tego rodzaju uzbrojone są

najczęściej w kompresor wielopasmowy, pro-

cesor poszerzenia bazy stereo oraz limiter.

Uruchamia się je w kanale efektowym Output

Bus sekwencera lub edytora.

Jeszcze innym, nieco droższym

rozwiązaniem są karty z proceso-

rem efektów w rodzaju TC Power-

Core lub UAD-1. Urządzenia te

posiadają na pokładzie zestaw

wysokiej klasy efektów i są świet-

nym rozwiązaniem w przypadku,

gdy ktoś myśli o masteringu

w domowym zaciszu.

Kompresja

Użycie kompresora jest pomocne w wyrównaniu poziomu na-

grania. W wielu miejscach można zaobserwować wyskakujące

szczyty sygnału, które powodują, że nawet po normalizacji do

wyższego poziomu nagranie wciąż pozostaje za ciche. Te znacz-

nie głośniejsze od reszty punkty szczytowe występują najczę-

ściej w momentach użycia różnych efektów perkusyjnych, mo-

mentach działania filtru z dużym rezonansem lub miejscach,

gdzie uderzenie stopy pokrywa się z basem powodując nagły

skok poziomu sygnału. Zastosowanie lekkiej kompresji do całej

ścieżki powoduje wyrównanie poziomu nagrania i likwiduje

niepożądane skoki dynamiki. Zastosowanie

kompresora sprawi także, że brzmienie

stanie się bardziej zwarte, a całość wyda

się bardziej osadzona i utwór zabrzmi pro-

fesjonalnie.

Ustawienie kompresora do działań ma-

steringowych różni się nieco od ustawień

podczas tradycyjnego stosowania kompresji

do pojedynczych ścieżek. Jeżeli posiadasz

kompresor z automatycznym ustawieniem

czasu ataku i powrotu (Attack i Release)

wypróbuj właśnie takich ustawień. Jeżeli nie

masz opcji Auto ustaw czas ataku na 10ms

a wartość parametru Release na 300ms

i pokręć gałkami w tym rejonie do momentu

aż uzyskasz zadowalające Cię brzmienie.

Parametr Ratio powinien mieć ustawienie

w okolicach 1.3:1, natomiast ustawienie

progu działania kompresji (Threshold) po-

winno oscylować w granicach -3 do -4dB.

Ustawienia takie mają na celu uzyskanie

lekko osadzonego, lecz jak najbardziej natu-

ralnego brzmienia całości.

Narzędzia

Wiele osób robiących mastering własnych

nagrań preferuje wykorzystanie do tego osobnej

aplikacji, innej niż ta, której używają do rejestra-

cji śladów i miksu lub użycie zewnętrznego

urządzenia. Jest to o tyle dobre rozwiązanie,

że po takiej zmianie otoczenia i załadowaniu

miksu do edytora (np. Sound Forge czy Wave-

Lab) często można spojrzeć na utwór niejako

„z boku”. Praca nad gotowym miksem w innej

aplikacji pomaga odświeżyć słuch i ułatwia

wybór właściwego kierunku działania. Nowo-

czesne edytory mają na pokładzie wszelkie nie-

zbędne narzędzia do domowego masteringu.

Użycie zewnętrznego sprzętu też jest jedną

z opcji wykorzystywanych przy domowym

masteringu. Na rynku jest kilka urządzeń ku

temu dedykowanych. Najbardziej znane to TC

Finalizer, Focusrite Mixmaster oraz Behringer

Ultramizer. Jeśli ktoś ma dosyć siedzenia

przed monitorem może pokusić się o inwesty-

cję w podobny sprzęt.

W przypadku posiadania nowoczesnego

sekwencera, jakim jest np. Cubase SX czy

Cakewalk Sonar, problem właściwych narzędzi

także mamy rozwiązany. Wśród fabrycznych

wtyczek znajdują się takie, które z powodze-

niem sprawdzą się podczas masteringu.

Przebieg pracy

Przebieg działań masteringo-

wych można podzielić na trzy

główne procesy. Mniej więcej

właśnie w ten sposób, w takiej

kolejności działają wszyscy inży-

nierowie masteringu na świecie:

1. Kompresja

Ma ona na celu zlokalizowanie i usunięcie

tzw. peaków. Kompresję stosuje się też do

uzyskania zwartego, spójnego brzmienia

całości.

2. Korekcja

Korekcja służy ogólnej poprawie brzmienia,

wyrównaniu spektrum, likwidacji dudniących

częstotliwości i np. usunięciu sybilantów.

3. Limiting

Ograniczenie poziomu szczytowego sygna-

łu do maksymalnej dopuszczalnej przez

urządzenia cyfrowe wartości i podniesienie

poziomu średniego.

Taka jest właściwa kolejność działań

masteringowych. Jednym z częściej w tym

momencie zadawanych pytań jest „Czy lepiej

zastosować kompresję przed użyciem filtrów

i korektorów, czy może lepiej po?”. Dlaczego

akurat taka kolejność jak powyżej? Załóżmy,

że chcesz nieznacznie podnieść poziom naj-

niższych częstotliwości w miksie. Jeżeli zro-

bisz to korektorem przed kompresją, użyty

następnie kompresor wyrówna to co podbiłeś

do poprzedniego poziomu. Są oczywiście

wyjątki od tej reguły. Jednym z nich jest sytu-

acja, gdy osoby początkujące, zaczynające

dopiero zabawę w realizację nagrań, często

nie dysponujące przyzwoitej jakości monitora-

mi odsłuchowymi narzekają na to, że ich mik-

sy wychodzą zamulone oraz nie wiedzieć cze-

mu za ciche. Częstym powodem tej sytuacji

(poza jeszcze częściej występującymi błędami

w aranżacji, doborze barw i wreszcie kiep-

skim nagraniu) jest zbyt duża zawartość nie-

kontrolowanych, najniższych częstotliwości

w miksie. Przed zastosowaniem kompresji

Innym rodzajem kompresji jaką można zastosować jest

kompresja wielopasmowa (Multiband Compression). Kom-

presor wielopasmowy pozwala na dokładniejszą kontrolę

brzmienia. Warto użyć kompresora wielopasmowego w przy-

padku, gdy mamy poważniejsze kłopoty z miksem. Możemy

kontrolować w ten sposób oddzielne, interesujące nas pasma,

nie dotykając pozostałych. Dzięki temu całość brzmi bardziej

naturalnie niż w przypadku kompresji szerokopasmowej.

Kompresory wielopasmowe mają najczęściej następujący

podział pasm:

- 20Hz-150Hz – pasmo najniższych częstotliwości,

- 150Hz-5kHz – pasmo kontroli niskiego i wysokiego środka,

- 5kHz-20kHz – częstotliwości najwyższe.

Kiedy wypróbujesz działania kompresora wielopasmowego

zauważysz, że przypomina on trochę korektor. W przypadku

kompresji celem do jakiego należy dążyć jest jak najbardziej

naturalne brzmienie. Dlatego redukcja (Gain) każdego pasma

nie powinna przekraczać wartości -3dB. Wyjątkiem są utwory

z gatunku nowoczesnej elektroniki, gdzie nie ma dziś właściwie

żadnych reguł. (Więcej na temat kompresji i jej zastosowania

znajdziecie w EiS 10/2003, a małe kompendium wiedzy na te-

mat kompresji szerokopasmowej w EiS 12/2003).

Dithering

Jeśli pracujesz z dźwiękami o rozdzielczości większej niż

16 bitów (zapis plików 24-bitowych to obecnie norma,

ale materiał trzeba doprowadzić potem do postaci 16-bi-

towej, gdyż z taką rozdzielczością zapisujemy dźwięk na

płytach CD w standardzie Red Book), potrzebne będzie

Ci urządzenie lub wtyczka do ditheringu. Dithering to

wprowadzanie do materiału niesłyszalnego szum, który

sprawia, że materiał końcowy będzie brzmiał przyjemniej

dla ucha, zwłaszcza w cichszych par tiach. Profesjonalne

urządzenia ditheringowe nie należą do najtańszych, lecz

na szczęście większość współczesnych sekwencerów po-

siada już niezłej jakości wtyczki do ditheringu. Dithering

przeprowadza się na końcu procesu masteringowego.

Estrada i Studio • czerwiec 2005

Mastering w domowym studiu TECHNOLOGIA

warto w takim przypadku użyć filtru górno-

przepustowego do usunięcia wszystkiego

poniżej 40Hz. Najczęściej zabieg taki wyjaśnia

problemy i sprawia, że miks zaczyna „oddy-

chać” prawidłowo.

wykorzystując program CARA, o którym pisze-

my na str. 84).

Do prawidłowego przeprowadzenia procesu

masteringu w domu potrzebne będą oczywi-

ście dobre monitory. Porządny odsłuch to pod-

stawa. Najlepiej jak będą to kolumny o możli-

wie najbardziej płaskiej charakterystyce.

Warto zainwestować w najlepsze głośniki na

jakie możemy sobie w danej chwili pozwolić.

Dobrze będzie umieścić monitory w odpo-

wiednim miejscu tak, by głośniki wysokoto-

nowe znajdowały się na wysokości uszu. Jeśli

to możliwe, zestawy powinny stać na specjal-

nych podstawkach, co jest lepszym rozwiąza-

niem niż stawianie ich na rezonującym biur-

ku czy innych meblach. Jeśli Twoje kolumny

nie przenoszą najniższego basu to koniecznie

zastosuj subwoofer. Kłopoty z niskimi często-

tliwościami to typowy problem domowych

produkcji. Czemu miałbyś dołączyć do grona

Taśmy i lampy

Wielu inżynierów masteringu, oprócz kom-

presorów, filtrów i limiterów, ma w zanadrzu

jakąś swoją tajną broń – urządzenia bądź

wtyczki, które sprawiają, że finalny dźwięk

staje się wyjątkowo przyjemny dla ucha, peł-

ny, ciekawy. O jakich urządzeniach bądź

wtyczkach mowa? Jeśli chodzi o domowe stu-

dio, to świetnie sprawdzi się tutaj emulator

brzmienia taśmy magnetycznej Steinberg

Magneto, dostępny na pokładzie sekwence-

rów Cubase i Nuendo. Można też wykorzystać

wtyczki symulujące brzmienie klasycznego

sprzętu analogowego. Jedną z najciekawszych

propozycji tego typu jest wtyczka polskiej fir-

my PSP – Vintage Warmer. Ciekawą propozy-

cją są też aplikacje firmy Voxengo, np. Lamp-

thruster czy Warmfier nadające brzmieniu

„lampowego” charakteru. Plug-iny tego typu

można włączyć w szereg efektów przed lub po

korekcji – nie ma w tym temacie jednej uni-

wersalnej zasady, chodzi raczej o to, by dobrze

zabrzmiało.

Mastering w Cubase SX i Nuendo

1. Stwórz nowy projekt.

2. Zaimpor tuj plik audio utworu, który chcesz masterować.

3. W kanale inser t włącz następujące plug-iny w następującej kolejności: Slot 1 – Multiband Compressor, Slot 2 – Filter

Q, Slot 3 – Magneto, Slot 4 – Dynamics (z włączonym Limiterem).

Za pomocą takiego zestawu wtyczek przeprowadzisz bez problemu proces masteringu nagrania. Gdy wszystko będzie już

ustawione właściwie, ekspor tuj plik jako Master. Zwróć uwagę na poziom uzyskanej w ten sposób ścieżki – możesz kon-

trolować poziom przy pomocy regulatorów Magneto – Input i Output Level.

Odsłuch

Miejsce, w którym będziesz przeprowadzać

mastering swoich utworów jest także bardzo

ważnym elementem. W pomieszczeniu o nie-

najlepszej akustyce ciężko będzie przeprowa-

dzić prawidłowo cały zabieg. Nie bez przyczyny

w profesjonalnych studiach masteringowych

montowane są specjalne pochłaniacze fal

dźwiękowych, faliste sufity ze specjalnych

materiałów i pułapki zapobiegające powsta-

waniu fal stojących. (Optymalizację akustycz-

ną pomieszczenia możesz przeprowadzić np.

TECHNOLOGIA Mastering w domowym studiu

tych, których nagrania są przebasowane,

bądź w ogóle nie mają basu...

Warto zaopatrzyć się także w dobrej jakości

słuchawki. Przydadzą się jako odsłuch alter-

natywny, na którym będziesz mógł porównać

rezultaty swojej pracy. Najważniejszą rzeczą

jest jednak poznanie swojego środowiska

odsłuchowego. Pomaga w tym słuchanie dużej

ilości nagrań na zestawie odsłuchowym, który

służy nam do pracy. Tak najlepiej można

poznać akustykę domowego studia, a znając

niedostatki pomieszczenia możemy uwzględ-

nić te informacje podczas pracy osiągając przy-

zwoity rezultat końcowy w nagraniach.

Jeszcze inną wtyczką wartą uwagi jest Soni-

former firmy Voxengo. Sam producent nazywa

wtyczkę kompresorem spektralnym. Głównym

zadaniem Soniformera jest wyrównanie spek-

trum dźwiękowego utworu do zadanej charak-

terystyki brzmieniowej. Dostępne ustawienia

fabryczne pomogą Wam uzyskać właściwe

brzmienie i są dobrym punktem wyjścia do

uzyskania właściwego brzmienia. Soniformer

powinien być wpięty w łańcuchu wtyczek

przed korekcją i limiterem.

Korekcja

Może się zdarzyć (i często się zdarza), że kiedy porównasz

swój utwór z komercyjnymi nagraniami zauważysz różnicę

w brzmieniu. Profesjonalnie zrobione nagrania komercyjne

brzmią zazwyczaj klarownie w górze pasma, mają idealnie

wyrównany środek, bas nie dudni i charakteryzuje się

energetycznym, ciekawie podbitym najniższym dołem. Naj-

lepszym sposobem na uzyskanie takiego brzmienia jest

właśnie użycie korekcji. Wymaga to jednak trochę prak-

tyki, dobrego słuchu, dobrych korektorów i jak najlepszych

monitorów. Co zrobić gdy nie posiadasz żadnej z tych rze-

czy? Zadowalające rezultaty w domowym studiu można

osiągnąć metodą prób i błędów, poprzez wyznaczenie so-

bie właściwego kierunku działania i dążeniu do tego celu.

Z czasem zobaczysz, że Twój słuch zaczyna rozróżniać co

brzmi lepiej lub gorzej. Nabranie wprawy w stosowaniu ko-

rekcji masteringowej wymaga nieraz wielu lat, wiedzą

o tym wszyscy inżynierowie dźwięku. Po miesiącu treningu

nie zostaniesz mistrzem w tej dziedzinie, ale porównując

rezultaty z nagraniami komercyjnymi na pewno czegoś się

nauczysz. Pamiętaj, każdy utwór brzmi inaczej i inaczej

trzeba do niego podejść.

Najlepszym rodzajem korektorów do masteringu są ko-

rektory parametryczne. Wybierz do tego zadania najlepszy

korektor parametryczny jaki masz. Pierwszą rzeczą, na

którą trzeba zwrócić uwagę, jest najniższy dół (poniżej

40Hz). Osoby początkujące nie zwracają często uwagi na

ten przedział pasma z powodu słabej jakości odsłuchów.

Zbyt mocny sygnał w tym paśmie zabiera energię całemu

miksowi i sprawia, że nagranie może być mało dyna-

miczne. Zastosowanie filtru górnoprzepustowego ustawio-

nego na 40Hz może sprawę wyjaśnić. Nie dotyczy to róż-

nych odmian muzyki dance, w których najniższy dół (o ile

jest kontrolowany) jest istotnym czynnikiem brzmienia.

A oto wybrane przykłady zastosowania korekcji masterin-

gowej. Poniższy przykład trzeba traktować jednak tylko

i wyłącznie jako punkt wyjścia do własnych ustawień.

- 60-80Hz – delikatne podbicie w tym rejonie doda cie-

pła i masywniejszego dołu do całego miksu,

- 100-160Hz – jeśli słyszysz dudnienie war to poszukać

i podciąć właściwą częstotliwość w tym właśnie rejonie,

- 200-300Hz – jeżeli miks jest „zamulony” możesz lekko

podciąć ten przedział pasma,

- 1,5-4kHz – za dużo energii w tym przedziale sprawi, że

nagranie będzie brzmiało zbyt ostro,

- 10-20kHz – lekkie podbicie w tej strefie doda miksowi

przestrzeni, powietrza i blasku.

Podczas pracy z korektorem war to pamiętać o tym, że

zazwyczaj lepiej jest obciąć niż podbijać. Swobodniej

można potraktować dźwięki najniższe i z najwyższego

przedziału pasma. Jeżeli słyszysz, że miks jest „rozma-

zany” spróbuj poszukać przyczyny w niskich częstotliwo-

ściach i podciąć gdzie trzeba, zamiast podbijać tony

średnie i wysokie by uzyskać pożądaną czytelność.

Jeśli masz kłopoty z użyciem korektora, możesz posłużyć

się którymś z „inteligentnych” narzędzi w stylu Freefilter

firmy Steinberg czy korektora z ustawieniem Matching we

wtyczce Izotope Ozone. Plug-iny te najpierw „uczą się”

ustawień z innego, wzorcowego nagrania, a potem można

ustawienia zastosować do naszych utworów. Inną wtyczką

tego typu jest plug-in Soniformer firmy Voxengo, który

podbija lub obcina pasmo brzmienia do zadanego wcze-

śniej kształtu. Prawdziwi zawodowcy wiedzą jednak, że

cudów nie ma i brzmienie każdej piosenki najlepiej wy-

pracować samemu nie licząc na cudowne narzędzia, któ-

rych niewłaściwe zastosowanie może przynieść więcej

szkody niż pożytku. Tak więc najlepiej przygotuj nagranie

wzorcowe, najlepszy korektor jaki posiadasz, właściwie

„nastrój” słuch i do dzieła! To duża przyjemność, kiedy

uda się samemu wykręcić brzmienie zbliżone do ideału.

Trochę uwag

Jeśli spróbujesz zrobić mastering swoich

nagrań z zachowaniem właściwej kolejności

poszczególnych etapów pracy, przykładając

odpowiednią wagę do każdej kolejnej czynno-

ści, jestem pewny, że efekt końcowy mile Cię

zaskoczy. Najważniejsze jest to, byś kierował

się własnym słuchem. Najlepszym sposobem

na wyłapanie błędów i rzeczy do poprawienia

jest słuchanie rezultatów na wielu różnych

systemach odsłuchowych, wliczając w to tak-

że domowe miniwieże i głośniki telewizora.

Dobrze zrobione nagranie powinno zagrać jak

trzeba na każdym rodzaju sprzętu. Nie ogra-

niczaj się do słuchania tylko własnego utwo-

ru. Zawsze miej pod ręką dwa, trzy nagrania

wzorcowe, w podobnym stylu i jak najlepszej

jakości. Porównanie swojej produkcji do

dobrze zrobionych utworów pomaga wybrać

właściwy kierunek działania. Pomocna będzie

też kartka i ołówek. Rób notatki dotyczące

tego, co trzeba poprawić w Twoim kawałku

w stosunku do utworów wzorcowych. Takie

działanie pomaga zbliżyć się do ideału nawet

wtedy, gdy Twoje studio nie przypomina

masteringowego laboratorium, a Ty nie jesteś

guru światowego masteringu.

Proces masteringu pozwala spojrzeć na wła-

sne utwory niejako z boku – łatwiej można

wychwycić błędy popełnione w aranżacji i mik-

sie. Może zdarzyć się, że w pewnym momencie

Narzędzia software do masteringu

Jest kilka specjalnych narzędzi programo-

wych do masteringu nagrań. Jednym z nich jest

Izotope Ozone, aplikacja wyposażona w zestaw

wszystkich urządzeń jakie będziemy potrze-

bować. Na pokładzie Ozone znajdują się: kom-

presor wielopasmowy, wielopasmowy exciter,

korektor, specjalny pogłos masteringowy i pro-

cesor do poszerzania bazy stereo. Do tego do-

chodzi maksymalizator głośności (loudness

maximizer), czyli specjalnej konstrukcji limiter.

Korektor Ozone posiada ciekawą funkcję pracy

nazwaną Matching, która pozwala na automa-

tyczne dopasowanie widma utworu do pobra-

nego wcześniej spektrum utworu referencyj-

nego. Choć Ozone wygląda jak ultracyfrowe

urządzenie rodem ze świata Matrixa, wewnątrz

kryje się emulator starego sprzętu analogowe-

go i ogólne brzmienie aplikacji nie jest tak

„zimne” jak mogłoby się wydawać.

Innym pluginem, który można wykorzystać

także do masteringu nagrań, jest PSP Vintage

Warmer. Plug-in nie dość, że świetnie wygląda,

to jeszcze posiada doskonałe brzmienie nada-

jące ścieżkom charakteru, głębi i ciepła. Jest to

jedna z tych aplikacji, które koniecznie trzeba

wypróbować i wpiąć w szeregu insert podczas

masteringu. Efekty mogą Was zaskoczyć!

Limiting

Kiedy zrobiliśmy dobry miks, pozbyliśmy się wyskakujących szczytów sygnału, a potem za pomocą korekcji wygładziliśmy

brzmienie, pora na moment kiedy możemy ostatecznie podnieść głośność naszego utworu dbając jednocześnie o zacho-

wanie właściwego poziomu.

Limiting, czyli ograniczanie, to inny rodzaj kompresji. Limiter oddziałuje jedynie na szczyty sygnału, możemy dzięki

temu zwiększyć poziom średni nagrania, co spowoduje zwiększenie jego głośności. Limiter umieszcza się na końcu łańcu-

cha efektów masteringowych. Większość tego typu aplikacji posiada specjalny wskaźnik pokazujący moment działania li-

mitera. Im częściej zapala się lampka wskaźnika, tym bardziej nasz miks będzie „ściśnięty” na końcu. W różnych limite-

rach różnie ustawia się poziom tłumienia. W limiterze Waves L2 odpowiada za to parametr Threshold. Dobrym rozwiąza-

niem dla osób niedoświadczonych jest ustawienie parametru Release w funkcji Auto. Doświadczenie pokazuje, że nie po-

winno się wprowadzać większego tłumienia poziomu szczytowego nagrania niż 6dB. Powyżej tej war tości dźwięk staje się

nieprzyjemny dla ucha, męczący, traci szczegóły dźwiękowe. Osoby bardziej doświadczone mogą zainteresować się limi-

terem Elephant firmy Voxengo. Jest to zaawansowany ogranicznik pracujący w kilku różnych trybach. Funkcję limitera

wielopasmowego posiada także PSP Vintage Warmer działający w stylu sprzętu analogowego, szczególnie przy ustawieniu

LimitSlow. Niektóre limitery, w tym wspomniany L2, wyposażono również w funkcję ditheringu. Używając tej aplikacji nie

trzeba mar twić się o ten proces w przypadku, gdy pracujemy z plikami o wyższej rozdzielczości.

Końcowa myśl dotycząca ograniczania jest taka: jeżeli mamy dobrze brzmiący miks, właściwie (z wyczuciem) zastoso-

waliśmy finalną kompresję i korekcję okaże się, że nie trzeba prasować limiterem pliku dźwiękowego w celu podbicia gło-

śności. Właściwie zrobiony miks powinien być wystarczająco głośny, by nie potrzeba było specjalnych zabiegów aby dorów-

nać głośnością komercyjnym nagraniom. W takim przypadku limiter tylko wyrówna brzmienie i sprawi, że utwór będzie miał

właściwy poziom i spójne brzmienie. Jeżeli tak nie jest, oznacza to, że gdzieś czai się błąd. War to cofnąć się wstecz i po-

prawić niedostatki. Nie bój się eksperymentować. Wypróbuj wszystkich ustawień i dostępnych narzędzi. Celem jest jak naj-

lepsze brzmienie. War to pamiętać, że mastering jest tylko jednym z procesów wpływających na jakość brzmienia. War to

podszkolić się także w tej dziedzinie, gdyż po jakimś czasie okaże się, ze mastering w domowym studiu jest możliwy i po-

trzebny, choćby tylko po to, by przygotować profesjonalne demo. A od dobrego demo już tylko krok do sukcesu...

Estrada i Studio • czerwiec 2005

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: