Oceny szkolne.pdf

Ocena szkolna, czyli powrót ciotki dydaktyki.

"Ja si ę zastanawiam, czy w ogóle istnieje na ś wiecie taka siła, która mogłaby zam ę czy ć ciotk ę

dydaktyk ę ." /J. Broszkiewicz/

Zagadnienie oceny zwi ą zane jest ze wszystkimi dziedzinami Ŝ ycia ludzkiego i pojawia si ę na

ka Ŝ dym jego etapie. Ka Ŝ dy z nas jest oceniany, czy chce tego, czy nie, ale te Ŝ czuje si ę

uprawniony do oceniania innych, a naszym os ą dom nie umyka nikt ani nic. Miejscem,

w którym jednak ocenianie ma szczególne znaczenie, jest szkoła. Tutaj ocenianie jest

istotnym elementem procesu dydaktyczno - wychowawczego, wymagaj ą cemu zmierzenia

efektów wspólnej pracy nauczycieli z uczniami: ma rang ę urz ę dow ą . O tym, czym jest ocena

szkolna, jakie s ą jej cele i funkcje, jak powinno si ę ocenia ć , a jak nie - trzeba przypomina ć co

jaki ś czas, aby móc zmodyfikowa ć b ą d ź zmieni ć złe nawyki w ocenianiu, aby przyjrze ć si ę

krytycznie własnej pracy z uczniem, odej ść od rutyny, która zbyt cz ę sto opiera si ę na utartych

szablonach, nie dopuszczaj ą c zmian i nowo ś ci, a przede wszystkim krytyki, nawet gdy jest

konstruktywna. Dlatego chyba "ciotka dydaktyka" nie mo Ŝ e odpocz ąć w spokojnym

prze ś wiadczeniu, Ŝ e jej nauki s ą przez wszystkich dobrze wypełniane. Ona zrz ę dzi, ona

przypomina, ona dr ę czy do znudzenia, bo wie, Ŝ e niestety zawsze ma co ś do powiedzenia,

a szczególnie w tak wa Ŝ nej i zarazem delikatnej dziedzinie, jak ocenianie.

Na podstawie aktualnie obowi ą zuj ą cego Rozporz ą dzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia

19 kwietnia 1999 r w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania

i promowania - ocenianie polega na rozpoznawaniu przez nauczyciela poziomu i post ę pów

w opanowaniu przez ucznia wiadomo ś ci i umiej ę tno ś ci w stosunku do wymaga ń

edukacyjnych wynikaj ą cych z programów nauczania oraz na formułowaniu oceny. Ocenianie

jest bardzo wa Ŝ nym elementem procesu nauczania, ale nie jest celem samym w sobie.

Powinno wspiera ć przyj ę te cele kształcenia okre ś lone programem.

Według "Nowego słownika pedagogicznego" W. Okonia ocena to wypowied ź

o charakterze warto ś ciuj ą cym, wyra Ŝ a opini ę pozytywn ą lub negatywn ą o przedmiocie,

o stanie rzeczy, o osobie, zaistniałym zdarzeniu itp.

Ocena szkolna to ustosunkowanie si ę nauczyciela do osi ą gni ęć ucznia, czego wyrazem mo Ŝ e

by ć okre ś lony stopie ń szkolny, opinia wyra Ŝ ona w pisemnej lub ustnej formie, a tak Ŝ e

zewn ę trzne objawy zachowania si ę nauczyciela. Ocena szkolna jest zatem informacj ą

o wyniku kształcenia wraz z komentarzem zwi ą zanym z tym wynikiem, a dotycz ą cym

warunków uczenia si ę , sposobu uzyskiwania informacji o wyniku oraz o poprawnej

interpretacji wyniku, a tak Ŝ e sposobie wykorzystania tej informacji w toku dalszego uczenia

si ę .

Oceniany i oceniaj ą cy musz ą zna ć b ą d ź ustali ć kryteria i reguły, według których dokonywane

jest warto ś ciowanie. Kryteria te powinny by ć sformułowane w sposób zrozumiały,

jednoznaczny i trafny, co oznacza, ze oceniaj ą cy potrafi odbiera ć opinie o skutkach swego

post ę powania w aspekcie sprawiedliwo ś ci, trafno ś ci i zgodno ś ci oceny z samoocen ą .

Ocena jest swoist ą zapłat ą za trud poniesiony przez ucznia przy zdobywaniu nowych

wiadomo ś ci i umiej ę tno ś ci oraz ich doskonaleniu, co potwierdza słuszno ść wybranej przez

niego drogi i rozwija poczucie wiary we własne mo Ŝ liwo ś ci. Oceniany i oceniaj ą cy pracuj ą

razem na efekt uwie ń czony ocen ą , gdy Ŝ ocena dana uczniowi to tak Ŝ e podsumowanie pracy

nauczyciela z tym uczniem.

Dobre ocenianie powinno budzi ć refleksje nad sposobem działania, osi ą gni ę ciami

i mo Ŝ liwo ś ciami zmian w sposobie działania. Winno te Ŝ dostarcza ć informacji zwrotnych - od

samego siebie oraz innych ludzi - o tym, jak kto ś działa i co osi ą ga, a tak Ŝ e wymaga ć jasno

sformułowanych kryteriów, ze wzgl ę du na które analizie podlega zarówno proces działalno ś ci

ucznia, jak i uzyskiwane przez niego wyniki.

Ocenianie uczniów to nie zbiór incydentalnych zdarze ń oceniaj ą cych - to proces

polegaj ą cy na wyra Ŝ aniu opinii o uczniach za pomoc ą stopni, ocen opisowych w ró Ŝ nych

okresach czasu, aby ocena wyra Ŝ ała opini ę o post ę pach w nauce i zachowaniu.

Obserwacja i rejestrowanie post ę pów uczniów w toku procesu dydaktycznego, musi

przebiega ć sukcesywnie, pocz ą wszy od wst ę pnej diagnozy stanu osi ą gni ęć niezb ę dnych do

uczenia si ę w danej dziedzinie tre ś ci programowej. To warunek indywidualizacji nauczania,

jako sposobu pomagania uczniom z trudno ś ciami w nauce oraz uczniom zdolnym w dalszym

usamodzielnianiu si ę .

Oceniaj ą cy powinni pami ę ta ć o dostarczeniu uczniowi informacji o warto ś ci jego pracy;

uwzgl ę dnia ć nie tylko osi ą gni ę cia, ale te Ŝ wysiłek wło Ŝ ony w uczynienie jakichkolwiek

post ę pów; porównywa ć dokonania ucznia z jego wcze ś niejszymi osi ą gni ę ciami, a nie

z osi ą gni ę ciami innych uczniów. Ocena ma zach ę ca ć , nie zawstydza ć (motywacyjne

znaczenie oceny!), a stopie ń trudno ś ci ocenianego zadania powinien uwzgl ę dnia ć

indywidualne mo Ŝ liwo ś ci ucznia.

W procesie kształcenia ocena wraz z kontrol ą powinny spełnia ć nast ę puj ą ce funkcje:

1. Funkcja selekcyjna , która słu Ŝ y głównie rozpoznaniu uczniów o ró Ŝ nych zdolno ś ciach.

2. Funkcja wychowawcza , która zwi ą zana jest z rozwijaniem postaw uczniów wobec

uczenia si ę , wobec swych obowi ą zków, a tak Ŝ e ukierunkowania w stron ę osi ą gania

satysfakcjonuj ą cych sukcesów.

3. Funkcja dydaktyczna - polega na porz ą dkowaniu wiedzy uczniów i wskazywaniu

sposobów eliminowania podstawowych bł ę dów.

4. Funkcja diagnostyczna - pozwala przewidzie ć rozwój intelektualny ucznia na podstawie

przeprowadzonej analizy efektów kształcenia.

5. Funkcja motywacyjna , która ma zapewni ć wła ś ciwy stosunek do pracy.

6. Funkcja kontrolna , dzi ę ki której mo Ŝ na ustali ć faktyczny stan wiedzy i umiej ę tno ś ci

uczniów w stosunku do wymaga ń programowych.

7. Funkcja metodyczna , dzi ę ki której jest mo Ŝ liwe usprawnienie procesu edukacyjnego

poprzez analiz ę i krytyczn ą samoocen ę własnej działalno ś ci dydaktyczno - wychowawczej.

S ą dy oceniaj ą ce mog ą przebiega ć według nast ę puj ą cych sposobów:

1. S ą d mimiczno - gestykuluj ą cy (gesty, postawa, czasem krótkie wykrzyknienia) wyra Ŝ aj ą cy

ocen ę pozytywna lub negatywn ą - obserwowan ą przez cał ą klas ę .

2. S ą d słowno - opisowy, bogatszy od poprzedniego, gdy Ŝ ma ju Ŝ charakter warto ś ciuj ą cy (

np. " ź le", "staranny", "bł ą d", "dokładnie" itp.).

3. S ą d liczbowy w formie skali ocen.

4. S ą d liczbowy w formie skal wielopunktowych, wykorzystywany do własnych potrzeb

nauczyciela.

Pami ę ta ć nale Ŝ y, Ŝ e noty nie mog ą stanowi ć celu samego w sobie, gdy Ŝ mo Ŝ e to spowodowa ć

obni Ŝ enie motywacji uczenia si ę , brak zainteresowania nauk ą . Mo Ŝ e zosta ć zachwiane

poczucie bezpiecze ń stwa i wsparcia, gdy Ŝ ocena nie jest najwa Ŝ niejszym bod ź cem

warunkuj ą cym efektywno ść uczenia si ę . Ocena szkolna to umowny sposób zakwalifikowania

pracy i post ę pów ucznia.

Oceny musz ą by ć powi ą zane z wymaganiami programowymi, a ka Ŝ dy stopie ń musi oznacza ć

spełnienie okre ś lonych wymaga ń . Warto ść oceniania zale Ŝ y od wymaga ń programowych - ich

poziomu, racjonalno ś ci, precyzji, jawno ś ci oraz od ich konsekwencji.

Warunki, które musi spełnia ć ocena i procedury ich osi ą gania s ą nast ę puj ą ce:

1. Obiektywno ść - opiera si ę o ustalone wymagania, które doprowadz ą do uzyskania

zbli Ŝ onych wyników w stosunku do innych osób i pomiarów prowadzonych w ró Ŝ nym czasie.

2. Niezawodno ść - zapewnia przyj ę cie sprawdzonych i mierzalnych narz ę dzi kontrolnych,

pyta ń , testów, itp.

3. Symptomatyczno ść oceny - polega na takim ustaleniu zakresu kontroli, by dotyczyła

obszaru obj ę tego t ą kontrol ą (i tylko tego obszaru).

4. Prognostyczno ść oceny - umo Ŝ liwia przewidywanie, jakie post ę py b ę dzie uzyskiwał ucze ń

z przedmiotu w dalszym okresie nauki w szkole.

5. Uzasadnienie oraz jawno ść nale Ŝ y zapewni ć przez udost ę pnienie uczniowi informacji o

pozytywnych elementach w jego pracy, o brakach i usterkach wraz ze wskazaniem sposobów

ich usuni ę cia oraz przez podanie w formie pisemnej lub ustnej stopnia szkolnego.

Głównymi mankamentami w ocenie mog ą by ć : schematyzm, powierzchowno ść ,

jednokierunkowo ść , przypadkowo ść , subiektywizm.

Warunki, które ma spełnia ć ocena, wi ąŜą si ę w zakresie oceniania szkolnego z niezb ę dnymi

kompetencjami nauczyciela, którymi s ą :

1. Umiej ę tno ść wyboru metod sprawdzania i oceniania osi ą gni ęć ucznia, testy ró Ŝ nego

rodzaju, odpytywanie ustne, przegl ą d wytworów działania praktycznego, próby pracy, prace

projektowe, teczki prac ucznia, wystawy i pokazy, skale opisowe, prace domowe, obserwacje,

ankieta i wywiad, samoocena i ocena kole Ŝ e ń ska, opinie zewn ę trzne.

2. Umiej ę tno ść tworzenia metody sprawdzania i oceniania osi ą gni ęć ucznia.

3. Umiej ę tno ść stosowania własnych i standaryzowanych metod sprawdzania oraz oceniania.

4. Umiej ę tno ść wykorzystywania wyników sprawdzania i oceniania osi ą gni ęć uczniów do

podejmowania decyzji o pojedynczych uczniach.

5. Unikanie bł ę dnego stosowania stopni szkolnych jako kary dla ucznia.

6. Umiej ę tno ść komunikowania wyników.

7. Umiej ę tno ść rozpoznawania nieetycznych, nielegalnych i w inny sposób niewła ś ciwych

metod zdobywania i wykorzystywania informacji o osi ą gni ę ciach ucznia.

Ocena szkolna daje nauczycielowi szerokie mo Ŝ liwo ś ci wyra Ŝ ania swojego stosunku do

osi ą gni ęć lub niepowodze ń ucznia i obok elementów zobiektywizowanych zawiera elementy

subiektywne (wynikaj ą ce z ludzkiej osobowo ś ci i charakteru), które razem informuj ą o

wyniku kształcenia. Nie nale Ŝ y te Ŝ zapomina ć , Ŝ e uczniowie oczekuj ą akceptacji,

zrozumienia, tolerancji, niestety tak Ŝ e dla ich niewiedzy i lenistwa, a przede wszystkim

zrozumienia i serca, którym nauczyciel kieruje si ę oceniaj ą c wszelkie działania swoich

podopiecznych, tak Ŝ e wtedy, gdy jest ono oceniane negatywnie. Oni te Ŝ , i to bardzo surowo,

oceniaj ą nauczycieli, a bardzo cz ę sto wła ś nie za stosowane przez nich sposoby oceniania.

Niech zatem jeszcze na koniec pojawi si ę upomnienie "ciotki dydaktyki", czego nauczyciele

powinni unika ć , a to w formie 7 "niegodziwych stylów oceniania szkolnego" (wg B.

Niemierki):

1. Rezygnacja, np. z ocenienia - sprawdzenie ucznia nie wymaga jakiego ś specjalnego talentu;

potrzebna jest dobra obserwacja i obiektywizm.

2. Metoda kija i marchewki - zmiana oceny przedmiotowej na wychowawcz ą , co jest

nadu Ŝ yciem i niesie za sob ą tylko dora ź ne skutki.

3. Zaniedbanie - zbyt wysokie o sobie wyobra Ŝ enia pedagogów, których ideały programowe

nie musz ą by ć na ś ladowane.

4. Nadgorliwo ść - nie nale Ŝ y przecenia ć trafno ś ci sprawdzianów, gdy rozwój osi ą gni ęć jest

intensywny.

5. Zmiana reguł w toku gry.

6. Uduchowienie - uczniowie potrzebuj ą ś rodków samooceny, a nie "jasnowidz ą cego"

i stale przesadzaj ą cego pedagoga.

7. T ę czowy blask perfekcji - bywaj ą nauczyciele znieczuleni na sytuacje innego człowieka, a

nawet czerpi ą cy rado ść z jego upokorzenia - zwykle ukrywaj ą jakie ś własne braki.

Opracowała Jadwiga Fidzi ń ska

Literatura:

Arends R.J.: Uczymy si ę naucza ć . Warszawa, 1995

Francuz W.M.: Dydaktyka kształcenia zawodowego nauczycieli o krótkim sta Ŝ u

pracy . Cz.4.// Szkoła Zawodowa. -1997 nr 12 s.14

Janiszewska J., Kuligowska K.: Jak kontrolowa ć osi ą gni ę cia uczniów. Warszawa, 1965

Niemierko B.: Mi ę dzy ocen ą szkoln ą , a dydaktyk ą . Bli Ŝ ej dydaktyki. Warszawa, 1997

Niemierko B.: Pomiar sprawdzaj ą cy w dydaktyce. Teoria i zastosowanie. Warszawa,1990

Ocenianie. Materiały szkoleniowe dla rad pedagogicznych. Warszawa, 1999

Oko ń W.: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa, 1997

Ratajczak Z.: Problemy oceny pracy nauczyciela. Warszawa, 1981

Rozporz ą dzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 kwietnia 1999 r. w sprawie

zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz

przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych. Dziennik Ustaw z

1999 r. Nr 41, poz. 413

Sołtys D., Szmigiel M.K.: Doskonalenie kompetencji nauczycieli w zakresie diagnozy

edukacyjnej. Kraków, 1997

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: