ZADANIA DO ĆW 2 JAK MIERZYMY PRODUKT NARODOWY? ZAGADNIENIA 1. ZADANIE (1) NA POMIAR PKB I JEGO SKŁADNIKÓW 2. ZADANIE (2) NA PKB NOMINALNY, REALNY i STOPĘ WZROSTU PKB 3. APPENDIX RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH 1. POMIAR PRODUKTU NARODOWEGO PKB i JEGO SKŁADNIKI METODOLOGIA SNA 1. ISTOTA PROBLEMU Rozwišżemy zadanie, w którym za pomocš danych liczbowych przedstawimy, jak powstaje kategoria PKB, czyli produkt narodowy. Dane dotyczš wyimaginowanego kraju będšcego członkiem Uni Cytrusowej, Cytrynolandii1. 1 Do Unii Cytrusowej powstałej w 1982 roku wchodzš ponadto: Grejpfrutolandia i Melonlandia. 2. ZADANIE 1 W krainie zwanej Cytrynolandiš funkcjonuje plantacja uprawy cytryn (plantacja) i przedsiębiorstwo zajmujšce się produkcjš soku cytrynowego (firma). W roku 2009 zebrano na plantacji 20 cytryn, które sprzedano producentowi soku po 1,10 czł. Firma wyprodukowała z zakupionych cytryn 6 butelek soku cytrynowego i sprzedała je po 10 czł plus 10% podatku poredniego (VAT, podatek poredni = TI), tak więc cena rynkowa butelki wyniosła 11 czł. Plantacja wypłaciła pracownikom wynagrodzenie w łšcznej wysokoci 6 czł, natomiast firma wypłaciła wynagrodzenie w łšcznej kwocie 10 czł. Firma poniosła koszty w zwišzku z amortyzacjš wyciskarki soku w wysokoci 4 czł. Plantacja i firma podzieliły po równo swój wypracowany zysk, przeznaczajšc 50% na wypłatę dywidendy (zysk podzielony), a drugie 50% przeznaczyła na inwestycje (zysk niepodzielony, zatrzymany). Gospodarstwa domowe z otrzymanych dochodów (wynagrodzenia i dywidendy) zapłaciły 10% podatku dochodowego (podatek bezporedni = TD), który zasilił budżet (G). Rzšd Cytrynolandii zakupił 1 butelkę soku cytrynowego. 1. Ile wynosi dochód osobisty (PI = Personal Income)? 2. Ile wynosi produkt krajowy netto - PKN (NNP = Net National Product)? 3. Ile wynosi dochód narodowy (NI = National Income), czyli produkt krajowy netto w cenach czynników produkcji (PKNfc)? 4. Ile wynosi łšczny dochód państwa (G)? 5. Ile wynosi zysk plantacji, a ile firmy? 6. Czy rzšd Cytrynolandii (budżet) zanotował nadwyżkę, czy deficyt? 7. Oblicz dochód osobisty do dyspozycji (DPI = Disposable Personal Income). 8. Oblicz PKB (GDP = Gross Domestic Product) Cytrynolandii. Odpowiedzi: 1. PI = 36,00 czł. 2. PKN = 62,00 czł. 3. NI = 56,00 czł. 4. Dochód Cytrynolandii (G) = 9,60 czł. 5. Zysk plantacji = 14, a zysk firmy = 26 czł. Zysk, który pozostał w pastwach, tj. zysk zatrzymany (ZyskZ) wynosił odpowiednio 7 i 13 czł. 6. Budżet Cytrynolandii zamknšł się deficytem w wysokoci 1,40 czł. 7. DPI = 32,40 czł. 8. PKB = 66,00 czł. Poznalimy treć zadania i odpowiedzi. Teraz przejdmy do rozwišzania. W naszym modelowym zadaniu mamy tylko 2 pstwa (plantację i firmę2, czyli fabrykę soku cytrynowego).3 Uproci to nam rozwišzanie i zrozumienie problemu. 2 Nazwijmy jš The Best Lemon Juice S. A. 3 W Cytrynolandii w 2009 r. zarejestrowanych było 199 tys. pstw. Według Małego Rocznika GUS 2010 w Polsce zarejestrowanych (posiadajšcych REGON bez osób prowadzšcych indywidualne gospodarstwa rolne) było 3 742 673 podmiotów gospodarczych z tego 2 815 617 osoby fizyczne prowadzšce działalnoć gospodarczš [w:] Mały Rocznik Statystyczny 2010, GUS, Warszawa 2010, s.494. 4 Por. coroczne rankingi największych firm w Polsce publikowanych przez Rzeczpospolitš (www.rp.pl). KROK 1 . RACHUNEK WYNIKÓW Najpierw musimy obliczyć wartoć nowo wytworzonš w pstwach. W tym celu musimy obliczyć przychód i poniesione koszty, aby wyliczyć wynik finansowy. Do tego wykorzystamy uproszczony rachunek finansowy. Tab. 1 przedstawia rachunek wyników firmy The Best Lemon Juice. Tab. 1 Rachunek wyników. The Best Lemon Juice S. A. Przychody (Sprzedaż)60,00 Koszty bez A30,00EBITDA30,00 Amortyzacja4,00EBIT (Zysk operacyjny)26,00 Odsetki0,00EBT (Zysk brutto)26,00 Podatki ( CIT = 0%)0,00EAT (Zysk netto)26,00 Zyski Zatrzymane13,0050,00% Dywidendy13,0050,00% 100,00% RACHUNEK WNIKÓW31.12.2009 (czł) Przedstawiony w tab. 1 rachunek wyników stosowany jest w sektorze korporacyjnym również w Polsce.4 Wyjanijmy krótko, co oznaczajš poszczególne pozycje: Przychód Przychód jest wielkociš netto sprzedanych dóbr (soku cytrynowego), czyli NIE uwzględnia podatku poredniego VAT. Koszty bez A Pozycja ta obejmuje poniesione koszty operacyjne z wyjštkiem kosztów amortyzacji = A. EBITDA Earnings before Interest, Taxes, Depreciation and Amortization Jest to zysk przedsiębiorstwa przed potršceniem odsetek od zacišgniętych kredytów (koszty finansowe), podatków i amortyzacji. Amortyzacja Koszty poniesione w wyniku zużycia się rodków trwałych. Koszty te nie stanowiš odpływu rodków pieniężnych (gotówki) w pstwie. Zakupiony rodek trwały jest nakładem inwestycyjnym (w momencie zakupu następuje odpływ gotówki - rodków pieniężnych), którego zużycie jest następnie zarachowane w koszty (koszty amortyzacji) i stopniowo rozliczane w rachunku wyników. Z amortyzacjš zwišzane jest pojęcie umorzenie. Umorzenie stanowi zmniejszenie się wartoci rodka trwałego. W aktywach bilansu mamy podanš wartoć rodków trwałych po umorzeniu. Innymi słowy, zużycie rodka trwałego jest traktowane jako koszt działalnoci operacyjnej pstwa i przedstawiane w rachunku wyników = koszt amortyzacji, z jednej strony, i z drugiej jako zmniejszenie się jego wartoci = umorzenie, przedstawiane w majštku pstwa. Wartoć umorzenia i amortyzacji sš sobie równe w danym okresie. EBIT Earnings Before Interest and Taxes Jest to zysk operacyjny, czyli zysk przed odliczeniem podatków i odsetek. Odsetki koszty finansowe EBT Earnings Before Taxes Zysk przedsiębiorstwa uwzględniajšcy wszelkie koszty i przed zapłaceniem podatku dochodowego (CIT w naszym przykładzie zakładamy, że podatek CIT = 0%). Odpowiednik zysku brutto. EAT Earnings After Taxes Zysk przedsiębiorstwa uwzględniajšcy wszelkie koszty i po zapłaceniu podatku dochodowego. Odpowiednik zysku netto. Zyski zatrzymane zyski niepodzielone Zysk zatrzymany przez pstwo i przeznaczony na zwiększenia jego majštku w celu wygenerowania większych przychodów i zysków. Czyli sš to inwestycje pstwa, inaczej nieskonsumowany zysk. Dywidendy zyski podzielone Zysk podzielony jest zyskiem przeznaczonym dla włacicieli(a) pstwa. Jest to zysk, który staje się dochodem gospodarstw domowych (włacicieli czynników produkcji). Powróćmy do rozwišzania naszego zadania. KROK 2 . RACHUNEK WYNIKÓW PLANTACJI i FIRMY Na podstawie danych zawartych w zadaniu sporzšdzamy 2 rachunki wyników: dla plantacji i firmy. Pokazuje to tab. 2a i 2b. Tab. 2a. Rachunek wyników plantacji. Przychody (Sprzedaż)20,00 Koszty bez A6,00EBITDA14,00 Amortyzacja0,00EBIT (Zysk operacyjny)14,00 Odsetki0,00EBT (Zysk brutto)14,00 Podatki ( CIT = 0%)0,00EAT (Zysk netto)14,00 Zyski Zatrzymane7,0050,00% Dywidendy7,0050,00% 100,00% Tab. 2b. Rachunek wyników firmy. Przychody (Sprzedaż)60,00 Koszty bez A30,00EBITDA30,00 Amortyzacja4,00EBIT (Zysk operacyjny)26,00 Odsetki0,00EBT (Zysk brutto)26,00 Podatki ( CIT = 0%)0,00EAT (Zysk netto)26,00 Zyski Zatrzymane13,0050,00% Dywidendy13,0050,00% 100,00% Plantacja wyprodukowała (zebrała) 20 cytryn (iloć = Q) i sprzedała je na rynku po cenie netto (p = 1,00 czł). Tak więc przychód plantacji wynosi Qxp = 20x1 = 20. Kosztem na plantacji jest tylko koszt osobowy w wysokoci 6,00 czł. Pozostałe koszty: amortyzacji i odsetek = 0. Z uwagi na to, że podatek dochodowy CIT5 = 0, wynik finansowy na każdym poziomie (operacyjnym, brutto, netto) jest taki sam i wynosi: 20 6 = 14. Zysk netto został podzielony po połowie na zysk zatrzymany i podzielony (14x50%) i wynosi odpowiednio 7 i 7 czł. 5 CIT Corporate Income Tax podatek dochodowy od spółek kapitałowych. PIT Personal Income Tax podatek od spółek osobowych i osób fizycznych. 6 Pozostałe koszty: odsetki i CIT = 0, tak jak w rachunku wyników plantacji. Firma wyprodukowała z zakupionych na plantacji cytryn 6 butelek soku cytrynowego (Q = 6), sprzedała je po cenie netto10 czł (p = 10). Tak więc przychód firmy wynosi 6x10 = 60 czł. Koszty, jakie poniosła firma: koszty zakupu surowców (cytryn), czyli przychód netto plantacji = 20 czł, koszty amortyzacji = 4 czł i koszty osobowe (płace) = 10 czł.6 Całkowite koszty wynoszš więc 20+4+10 = 34 czł, czyli wynik netto wynosi 26 czł. Zysk netto również dzielony jest po połowie i wynosi odpowiednio 13 i 13 czł. KROK 3 . OBLICZAMY PKB Dokonalimy więc niezbędnych obliczeń na poziomie mikroekonomicznym. Teraz przechodzimy do obliczenia kategorii produktu narodowego, czyli wyliczenia wartoci nowo wytworzonej w Cytrynolandii w 2009 r. Mamy tylko 2 produkty: cytryny i sok cytrynowy. Z uwagi jednak, że cała produkcja plantacji (20 cytryn) została sprzedana firmie, to mamy tylko jeden produkt finalny = sok cytrynowy. Jak pamiętamy, PKB w górnej częci modeli ruchu okrężnego liczony jest w cenach rynkowych, a więc takich cenach, które zawierajš podatek poredni (Ti = VAT). Powracajšc do zadania, finalna sprzedaż soku cytrynowego wynosi 60 czł netto, ale podatek poredni Ti = 10% (VAT value added tax, czyli 10% od wartoci dodanej = 60, czyli Ti = 6 czł. Tak więc cena rynkowa sprzedanego soku cytrynowego wynosi 60 + 6 = 66 czł. Konkludujšc, wartoć nowo wytworzonych dóbr (soku cytrynowego) w cenach rynkowych wynosi 66 czł, czyli PKB w Cytrynolandii w 2009 wynosi 66 czł. KROK 4 . OBLICZAMY SKŁADNIKI PKB PKB PKB, czyli produkt krajowy brutto wynos...
biedronqa_a