BADANIA FIZYKALNE
UKLADU SERCOWO - NACZYNIOWEGO

1. Zebranie wywiadu klinicznego i rodzinnego.

2. Badanie dłoni, skóry oraz błon śluzowych.

3. Badanie fizykalne serca:

        - badanie palpacyjne i opukiwanie okolic serca

          ( położenie serca uderzenie koniuszkowe, pulsacje i drgania)

        - osłuchiwanie tonów i szmerów serca.

4. Badanie naczyń obwodowych (palpacyjne, osłuchowe, pomiary

    i  próby) – dotyczy naczyń kończyn górnych, dolnych, szyi, tułowia

    i brzucha.

    a) badanie tętnic obwodowych:

        - cel, zasady i techniki badania tętna na tętnicach obwodowych,

        - pomiar ciśnienia krwi

   b) badanie obwodowych naczyń żylnych,

        - ocena tętna i ciśnienia żylnego na naczyniach szyi,

        - ocena stanu naczyń i krążenia żylnego na kończynach.

    c) badanie układu limfatycznego.

5. Obrzęki jako skutek niewydolności serca oraz obwodowego układu naczyniowego.

BADANIE FIZYKALNE SERCA

1.  Badanie palpacyjne okolic przedsercowych,

      - ułożenie ręki z wyprostowanymi palcami na ścianie klatki piersiowej i wyczucie drgań lub pulsacji na powierzchni,

      - lokalizacja „ uderzenia koniuszkowego” – V lub VI lewa przestrzeń międzyżebrowa w linii środkowo – obojczykowej

      ( pozycja ciała )

       - osoby otyłe i z rozedmową klatką- pozycja na lewym boku

       / oceniamy jakość i rodzaj uderzenia koniuszkowego/

       silne- zwiększona pojemność minutowa np.: wysiłek, gorączka;

       rozlane i słabe – uszkodzenie komór np.: w zawale, niewydolności;

       kłapiące – przy wadach zastawki lewej.

       - opukiwanie klatki piersiowej dla oceny położenia i wielkości serca

       ( III, IV, V międzyżebrze po lewej i prawej stronie mostka).

Osłuchiwanie tonów serca

n                    Zasady osłuchiwania:

   - sprawny stetoskop, zachowanie kolejności badania: koniuszek, podstawa serca, okolice aorty i tętnicy płucnej ( lewa i prawa strona mostka), ułożenie pacjenta i zachowanie podczas badania.

Technika osłuchiwania :

    - I ton serca( S1), najbardziej słyszalny na koniuszku serca, wiąże się ze skurczem komór i można go wyczuć na tętnie obwodowym. Pochodzi z zamknięcia zastawek dwudzielnej i trójdzielnej.

    - II ton serca (S2), Oceniamy go po przyłożeniu stetoskopu w 2 przestrzeni międzyżebrowej po prawej stronie mostka ( pole aortalne),

     lub 2,3 przestrzeń międzyżebrowa po lewej stronie ( pole tętnicy płucnej). Pochodzi z zamknięcia zastawek półksiężycowatych aorty i tętnicy płucnej.

    Słyszymy w/w tony jako dźwięki: „ lab-dab”

    Oceniamy częstość, rytmiczność, rozległość i charakter.

    - III i IV ton serca (S3, S4), to nieprawidłowe tony serca, które są słyszalne jako dodatkowe oprócz prawidłowych tonów u pacjenta

     w pewnych specyficznych stanach.

    - III ton – fizjologicznie występuje u np. sportowców – zwiększona      

                  pojemność wyrzutowa

                 - patologiczny występuje w ciężkim osłabieniu lewej komory

      lub zatorze tętnicy płucnej. Tony te są określane jako galopujący rytm.

    - IV ton – jest tonem dodatkowym , występującym przy skurczu przedsionków słyszalny u pacjentów z przerostem lewego przedsionka.

BADANIA NACZYŃ OBWODOWYCH

1.Badanie tętnic obwodowych (szyi, kończyn górnych i dolnych)

   Tętnice i ich tętnienie widoczne jest tylko w zaawansowanej miażdżycy,

   u osób wyniszczonych a także w tętniakach lub przetokach

   tętniczo – żylnych.

2. Obmacywanie tętnic

   Zwracamy uwagę na ich przebieg, gładkość, sprężystość ściany

    oraz tętnienie.

    Wężykowaty przebieg, nierówna i mało sprężysta ściana świadczy

     o stwardnieniu tętnic. Tętnice należy badać symetrycznie.

3. Osłuchiwanie tętna

   Badanie pozwala wysłuchać przez stetoskop szmery przepływu krwi

   o różnej częstotliwości. Jest metodą wczesnego rozpoznawania przewężeń

  w tętnicach. Możemy osłuchiwać w spoczynku i po niewielkim wysiłku -

  szmery wtedy są bardziej słyszalne. Tętnice osłuchujemy z reguły słuchawką

  z lejkiem, nie uciskając zbyt mocno naczynia i  zachowując kierunek

  od obwodu ku głowie.

Badanie tętna

n                    Tętno szyjne – można badać przy pomocy kciuka

    i trzema palcami ręki.

    Delikatne i zdecydowane uciśnięcie tętnicy szyjnej obok krtani powoduje wyczuwanie tętna, odzwierciedlającego pracę lewej komory. Jeśli tętno jest słabo lub trudno wyczuwalne a dobrze wyczuwamy na obwodzie

    ( promieniowe, ramienne), sugeruje między innymi zmiany aortalne.

n                    Tętno na tętnicy ramiennej – badamy kciukiem, skupiając się na jego cechach ( największa wrażliwość ruchowa kciuka).

n                    Tętno na tętnicy promieniowej – zasada: prawa tętnica – lewa ręka bada.

    Oceniamy szybkość i rytm, objętość i czas pojawienia się.

    Może być pomocne badanie tętna na obydwu tętnicach promieniowych.

Badanie tętna

n                    Tętno na tętnicy udowej – tętno udowe jest równie cenne jak tętno szyjne.

    U pacjentów z chorobą aorty lub tętnicy biodrowej jest ono słabsze lub nieobecne. Pacjent leży płasko, końce palców umieszczamy w okolicy więzadła pachwinowego.

n                    Tętno na tętnicy podkolanowej- zlokalizowane głęboko

    w dole podkolanowym przez dociśniecie do kości udowej (kolano lekko zgięte).

    Badanie ocenia pacjentów z chorobą naczyń obwodowych, szczególnie z objawami chromania przestankowego.

n                    Tętno grzbietu stopy i piszczelowe tylne- stosowane również w ocenie chorób naczyń obwodowych, czasem podczas znieczulenia i wybudzenia. Tętno grzbietowe stopy jest badane wzdłuż grzbietu a piszczelowe za 

     kostką przyśrodkową.

Badając tętno, zwracamy uwagę na:

       - temperaturę powierzchni ciała,

       - zabarwienie skóry,

       - wzór naczyniowy,

       - owłosienie,

       - zmiany skórne ( odbarwienie, obrzęki),

       - czucie i czynność ruchową.

Badania fizykalne dodatkowe przy ocenie
wydolności tętnic to:

Próba marszowa – wykonywana przy bólach o charakterze chromania przestankowego.

Modyfikacją tej próby jest wykonywanie w określonym  rytmie zaciskanie i rozwieranie dłoni uniesionej kończyny górnej z pomiarem czasu i zmiany zabarwienia oraz bólu w obrębie dłoni i przedramienia.

   Podobnie wykonywana jest próba na kończynach dolnych z ich uniesieniem.

   Zaczerwienienie i przekrwienie obejmujące nie jednolicie, nieregularnie i plamiaste stopy, są następstwem stanu lub niedrożności drobnych tętniczek

BADANIE NACZYŃ ŻYLNYCH

4. Ocena tętna żylnego na szyi

    Przy pozycji leżącej, płaskiej żyła szyjna wewnętrzna jest całkowicie wypełniona, pozycja pod kątem 450, jest widoczne tętnienie jej dokładnie ponad obojczykiem

    i w tej pozycji wykonujemy pomiar. Pamiętać należy

    o zniesieniu napięcia mięśni mostkowo - sutkowych, odginając lekko szyję.

    Tętno żylne należy odróżnić od tętniczego, oceniając kształt fali (posiada dwa szczyty w cyklu).

    Obserwowane tętnienie w pozycji siedzącej może świadczyć o podwyższeniu ciśnienia żylnego szyjnego

    ( zaburzenia prawej strony serca).

5.  Ocena stanu krążenia żylnego kończyn dolnych

      Zwracamy uwagę na zmiany wzoru naczyń, obecność 

      żylaków, owrzodzeń.