System produkcji – układ elementów i relacji między tymi elementami oraz relacji transformacji systemów wyjścia i systemu wejścia. System produkcyjny jest to celowo zaprojektowany układ energetyczny i informacyjny eksploatowany przez człowieka i służący produkcji dóbr do konsumpcji bądź dalszego przerobu.
Wektor wejścia: kapitał finansowy lub rzeczowy. Kapitał finansowy: własny, obcy, kapitał rzeczowy: wyposażenie techniczne, budynki budowle, sieć energetyczna i informatyczna. Ludzie: kapitał ludzki= kierownictwo, personel inżynieryjno-techniczny, personel administracyjno biurowy, personel wykonawczy, kwalifikacje i doświadczenia pracujących. Materiały i surowce: wszelkiego rodzaju surowce i przedmioty podlegające obróbce, czyli przedmioty które uczestniczą jednorazowo w procesie wytwarzania zużywając się całkowicie. Energia- ciepło prąd, paliwa stałe i gazowe, wodę gazy i powietrze sprzężone. Know how-patenty, wzory, dotychczasowe doświadczenia produkcyjne, dokumentacja techniczna i organizacyjna, prognozy rynkowe.
Wektor wyjścia- wektor wejścia trzeba poddać transformacji (obróbce)- wyroby przemysłowe, usługi produkcyjne, produkty uboczne, surowce wtórne, odpady, informacje. Część elementów wyjścia jest przyjazna dla człowieka i są oczekiwanym celem procesu wytwarzania, a część powstaje przy okazji procesu – negatywna (odpady, ścieki, wyziewy, hałas, wibracje, szkody górnicze). Neutralny charakter mają informacje, dotyczą one jakości wytworzonych wyrobów, technologii, kosztów, doświadczenia, umiejętności.
Otocznie systemu produkcyjnego.
Otoczenie bliższe- otoczenie jednostki organizacyjnej zabezpieczającej funkcjonowanie tego systemu (badania i rozwój, zaopatrzenie, personel, układ kosztowy, ewidencja, marketing, sprzedaż, serwis)
Otoczenie konkurencyjne- dostawcy, klienci, nowo wchodzący, substytuty, konkurent
Otoczenie makro- system prawny, stan gospodarki, system polityczno społeczny, uwarunkowania lokalne, rozwój infrastruktury, układ globalny, demografia.
Produktywność- jest to relacja wektora wyjścia systemu produkcji do wektora wejścia czyli relacja efektu systemu do nakładów potrzebnych na ich wytworzenie.
Produktywnośc cząstkowa- mierzy relację wektora wyjścia do poszczególnych czynników wytwórczych np. zatrudnienia.
Wydajność społeczna- w przedsiębiorstwie wydajność/l.zatrudnionych
Wydajność indywidualna- wydajność/godzina
Produktywność marginalna- relacja przyrostu wektora wyjścia do przyrostu czynników wytwórczych
Procesem produkcyjnym nazywamy logiczny ciąg przemian tworzywa obrabianego jakie wymusza człowiek względem produktu do konsumpcji względnie odrębnego ciągu przemian.
Proces przygotowania prod obejmuje opracowanie strategii produktu, projektowanie strategii zarządzania, pozyskanie i gromadzenie materiału, konstrukcyjne przygotowanie produktu, przygotowanie techniczno-organizacyjne, rozplanowanie produkcji, plan generalny zakładu, przygotowanie czynników materialnych i niematerialnych, zabezpieczenie zasilania
Proces podstawowy- to działania na surowce i materiały dla zmian ich kształtu, własności funkcji i struktury
Proces pomocniczy- związany jest z utrzymaniem ruchu: remonty, konserwacja, dostarczanie mediów, zapewnienie infrastruktury, utylizacja odpadów
Proces obsługi- związany jest z obsługą administracyjną bezpieczeństwem pracy, ochroną obiektów, utrzymaniem czystości
Procesy informatyczne- dotyczą informacji o technologii, zarządzaniu, warunkują sterowanie proces produkcyjnym, są odbiciem więzi społecznych powstałych w trakcie procesów wytwarzania
Proces marketingu, sprzedaży i obsługi- związane są z dostarczaniem produktów i procesem obsługi klienta, dbanie o markę
Cechy procesu produkcyjnego: 1. Celowy- celem jest wytwarzanie pewnych sum wartości użytkowych, 2. Ekonomiczny- związany z minimalizacją nakładów i uzyskanie najlepszych efektów, 3. Dynamiczny- nastawiony na ciągłe zmiany w technikach i technologiach wytwarzania, 4. Samodoskonalącym- udoskonala dotychczasowy sposób realizacji.
Procesy dzielimy na:
- dyskretne- to elastyczne kompleksy uwarunkowane logicznie w czasie i przestrzeni, przygotowane do charakterystyki ilościowo-jakościowej wytwarzanych wyrobów, człowiek oddziałuje bezpośrednio, lub w procesie komp. wspomagania, rozwój tych procesów idzie w kierunku elastycznych systemów wytwarzania, automatyzacji produkcji
- ciągłe- z reguły procesy aparaturowe przebiegają z pełnym wykorzystaniem dnia roboczego, a typowe procesy aparaturowe przebiegają w przemysłach: chemicznych, hutniczym, energetyce, spożywczym, cementowym, papierniczym; kierunki rozwoju tych procesów aparaturowych to wzrost skali produkcji, automatyzacja, wydłużanie pracy bezawaryjnej.
Cykl produkcyjny wyrobu jest to czas kalendarzowy od rozpoczęcia wytwarzania wyrobu do momentu jego zakończenia, czyli przekazania gotowego wyrobu. Składa się z 3 części, 1- przygotowanie, 2- wytwarzanie, 3- montaż i wykończenie. Czas cyklu składa się z czasu trwania (czas operacji technologicznych, czas kontroli i pomiaru, czas transportu między stanowiskami, czas procesów naturalnych i czas składowania) i czasu przerwy (przerwy w normalnym czasie pracy, czas wolny od pracy uzasadniony prawnie, przerwy nieplanowane).
- szeregowy- jest systemem najprostszym i polega na kolejnym obrabianiu przedmiotu składającego się na partię lub serię wyrobów
- równoległy- polega na przekazywaniu wyrobu natychmiast po przekazaniu wyrobu na stanowisku, obrabiamy wyroby równolegle, nie czekamy na koniec produkcji wyrobu.
- Mieszany- staramy się połączyć zalety systemu szeregowego i równoległego poprzez wyeliminowanie przerw i skrócenie czasu. Składa się on z operacji długiej (to taka operacja która jest dłuższa od poprzedzającej i dłuższa od następującej po niej) i operacji krótkiej (to operacja która jest krótsza od poprzedzającej i krótsza od następującej po niej)
Faza techniczna to zwarta część procesu prod., stanowiąca zamknięty ciąg przemian technologicznych. Faza ta dzieli się na mniejsze części procesu powiązane wspólną metodą obróbki. Fazy techniczne i ich związki w trakcie przebiegu procesu produkcyjnego stanowią o strukturze proc. prod. wg. faz technologicznych danego przedsiębiorstwa.
Struktura przedsiębiorstwa rozpatrywana wg. wyrobów oraz faz technolog. Stanowi podstawę do podziału procesu prod. pomiędzy poszczególne komórki produkcyjne stanowiąc tym samym podstawę do ustalania tzw. struktury prod. zakładu czy przeds.
Struktura produkcyjna- rozmieszczenie komórek produk. Podstawowych jak i pomocniczych oraz ze wszystkimi więziami wewnętrznymi i zewn. wynikającymi z procesu zarządzania.
Czynniki wpływające na strukturę produkcyjną:
- struktura procesu prod.
-stopień złożoności wytwarzanych wyrobów
-różnorodność procesów cząstkowych składających się na daną fazę prod.
-techniczne wyposażenie jednostki prod.
-struktura zasileń
-wielkość i kwalifikacje zatrudnionych
-szybkość krążenia środków obrotowych
-intensywność wykorzystania maszyn i urządzeń
-wielkość zajętej produkcji
-sterowanie i kontrola przebiegu produkcji
-jakość produkcji
-równomierność i rytmiczność produkcji
Stanowisko robocze jest najważniejszym elementem w strukturze prod. Stanowi ono podstawową komórkę zdolną do samodzielnego wykonania zadania roboczego.
Struktura pierwszego stopnia- formy powiązania komórek zerowych. Najczęściej są to gniazda prod. lub linie prod. Gniazda mogą mieć charakter przedmiotowy lub technologiczny.
Struktura produkcyjno- administracyjna powstaje z połączenia , nałożonej na strukturę prod. wymaganej względami kierowania i administrowania.
Specjalizacja przedmiotowa- strukturę przedmiotową tworzy się poprzez wydzielenie maszyn i urządzeń, wg przebiegu produkcji niezbędnych do wytworzenia danego wyrobu.
Typy i formy organizacji procesu produkcyjnego:
-Typ produkcji wyrobu system organizacji pracy przy produkcji tego wyrobu. Obejmuje on system stosowanych środków, meto produkcji i system org. pracy na stanowiskach roboczych.
-Prod jednostkowa to prod jednorazowo jednego lub kilku sztuk wyrobu produkowanego jednorazowo lub powtarzalnie o nieregularnych odstępach czasu. Wyroby produkowane są na konkretne zamówienia odbiorcy., to powoduje, że prod wytwarzana jest w szerokim asortymencie. Cykl prod jest długi, a koszt prod bardzo wysoki.
-Prod seryjna może być jednorazowa niepowtarzalna lub powtarzalna. Odstępy powtarzalne mogą być periodyczne lub nieregularne. W zależności od powtarzalności może być prod rytmiczna lub nierytmiczna.
-Prod małoseryjna, drobnoseryjna, średnioseryjna i wielkoseryjna. Seria jest to zadysponowana do produkcji liczba wyrobów określonej konstrukcji ,kolejne serie są realizowane wg tej samej dokumentacji. Seria stanowi podstawę do planowania operatywnego i rozliczania kosztów produkcji. Prod wielkoseryjna zbliżona jest do prod masowej, a drobnoseryjna do jednostkowej.
-Prod masowa jest realizowana w sposób ciągły i dotyczy zbliżonych do siebie wyrobów. Asortyment jest ograniczony. Wymagane są wysoko wyspecjalizowane urządzenia, kwalifikacje pracowników nie są wysokie. Koszt jednostkowy nie jest wysoki, a cykl prod nieporównywalnie krótki w porównaniu do prod jednostkowej. Wymaga długiego i szczegółowego przygotowania procesu prod. W prod masowej materiał jest codziennie pobierany na stanowisko, a wyroby przekazywane na magazyn.
Zalicza się program produkcji, program prod ilościowej- jest to bardzo zawodne kryterium nadające się do produkcji danego sektora ale nie miedzy sektorami.
-stopień podobieństwa działań na stanowiskach roboczych
-pracochłonność partii
-współczynnik zmienności robót na stanowisku
- prod potokowa cechuje się liniowym rozmieszczeniem stanowisk wg. kolejności procesu technologicznego. Jej organizacja oparta jest na specjalizacji przedmiotowej. Liniowe rozmieszczenie stanowisk daje tzw. linię potokową, daje ona zamknięty cykl procesu produkcyjnego.
- prod. niepotokowa to produkcja grupowa lub gniazdowa. Wyodrębnia się gniazda przedmiotowe i technologiczne. Ze względu na rodzaj kooperacji zewnętrznej mówimy o gniazdach zamkniętych lub otwartych
- postępowy przebieg procesu zgodnie z kolejnością obróbki
- synchronizacja i koordynacja robót na stanowiskach
- wysoka stabilizacja procesu produkcji
- produkcja ma charakter masowy lub wielkoseryjny
- proces ma charakter ciągły im wyższa forma potoku tym proces sprawniejszy
- równomierność produkcji, równomierne obciążenie stanowisk
- montaż
- obróbka
- potok zmienny: niezsynchronizowany- występuje zmiana asortymentu produkcji, wiąże się z przestawieniem maszyn i urządzeń
- potok stały: synchronizowany, takt swobodny(potok regulowany przez pracowników a tempo pracy wyznacza najsłabsze ogniwo), takt wymuszony (w którym takt wymusza przez szybkość poruszającego się urządzenia transportującego, dzielimy go na zautomatyzowany i niezautomatyzowany)
Im wyższy typ produkcji tym wyższa forma organizacji i odwrotnie. Relacje pomiędzy typami a formami skutkują tzw. odmianami procesu produkcji.
Zasadniczą wielkością decydującą o rytmiczności i równomierności jest rytm. Rytm można odnosić do komórki prod i serii wyrobów. Rytm odniesiony do serii określa okres czasu jaki upływa pomiędzy spływem dwóch kolejnych serii produkcji.
Rytm komórki prod jest najmniejszą wspólną wielokrotnością rytmów serii wyrobów wytwarzanych w danej komórce prod.
Rytm odniesiony do wyrobu jest określany taktem.
Takt jest to okres czasu jaki upływa pomiędzy spływem dwóch kolejnych wyrobów. Jest on wielkością charakterystyczną dla produkcji potokowej. Wymiarem taktu jest minuta.
Wyróżnia się takty:
-takt średni daje obraz wielkości uśrednionych.
-takt roboczy daje realna wielkość spływu na stanowiskach
Prod rytmiczna to taka w której pracownik pracuje z jednakową intensywnością, maszyny i urządzenia w jednakowym obciążeniu, a zużycie materiału i surowców jest porównywane w jednakowych interwałach czasowych. W wyniku takiej produkcji może powstać równomierna prod mierzona spływem wyrobów gotowych w jednostkach czasu nie musi bowiem uzyskiwać poprzez odpowiednie sterowanie zapasami produkcji gotowej, czy manipulacjami w dokumentacjach.
Prod równomierna- należy jej oczekiwać w wyniku prod rytmicznej. Rytmiczność jest miarą uporządkowania.
Wyznaczanie serii ekonomicznej wyrobu:
1. Rynek, popyt- wpływa na wielkość serii
2. Koszty alternatywne
Poszukujemy optimum- czynników sprzyjających:
-dążymy do zwiększenia wartości serii
· Wzrost wydajności pracy
· Zmniejsza się udział prac przygotowawczych w stosunku do wielkości produkcji
· Zmniejsza się ilość przestojów maszyn i urządzeń w związku z przezbrajaniem
· Lepsze, efektywniejsze wykorzystanie czasu pracy
· Wykorzystanie maszyn i urządzeń wyspecjalizowanych
· Poprawa jakości wytwarzanych produktów
· Stwarza możliwość nowoczesnych form organizacji produkcji
· Zwiększenie zapasów produkcji w toku
· Warunki zbytu wyrobów
· Koszt kredytu i możliwości jego pozyskania
Zapasy magazynowe związane są z magazynowaniem surowców, półfabrykatów, wyrobów gotowych
Zapasy produkcji w toku: są cykliczne (zapasy odnawiane cyklicznie, to zapas w ciągłym ruchu, dzielą się na zapasy operacyjne- to przedmioty znajdujące się w stanie obróbki a podlegające operacjom technologicznym, operacjom kontrolnym; i zapasy międzyoperacyjne- to zapasy produkcji znajdujące się między stanowiskami) i poza cykliczne (to zapasy wyłączone czasowo z normalnego strumienia obrabianych przedmiotów)
Zapasy transportowe stanowią przedmioty znajdujące się aktualnie w transporcie międzyoperacyjnym. O ich wielkości decyduje organizacja cyklu produkcyjnego wyrobów
Zapasy obrotowe są funkcją niesynchronizacji czasów trwania poszczególnych operacji, zapasy te zmieniają się w zależności od czasu trwania operacji. Skutkom nieprzewidzianych przerw losowych w produkcji ma zapobiec tworzenie tzw. zapasów gwarancyjnych, zwykle tworzone są na stanowiskach specjalizacyjnych, trudnych dla zastąpienia a mający duży wpływ na wykonanie programu produkcyjnego.
Zapas kompensacyjny jest tworzony dla zneutralizowania skutków różnej intensywności na stanowiskach pracy szczególnie znaczenie ma w przypadku synchronizowania linii produkcyjnej.
Zapasy decydują o ciągłości procesu produkcyjnego i zabezpieczającego z drugiej strony stanowią koszt, decydują o tzw. kosztach zamrożenia środków obrotowych stąd w procesach gosp., decyzyjnych ważną kwestią jest optymalizacja poziomu zapasów. We współczesnych procesach prod. powszechna jest orientacja na minimalizowanie poziomu zapasów co znalazło wyraz w metodzie JIT(just in tiure). Polega ona na zabezpieczeniu logistycznym systemów wytwarzania bezpośrednio z aktualnej dostawy bez procesu magazynowania. Taki system wymaga jednak dużej dyscypliny w zakresie organizacji przebiegu procesu wytwarzania jak i bezwzględnej pewności dostaw.
Normowanie pracy- jest procesem niezbędnym do wyznaczenia zużycia czynników wytwórczych na jednostkę produktu. Normowanie może dotyczyć czasu pracy, zużycia energii, materiałów, surowców, zużycia maszyn i urządzeń a także czasu pracy.
Norma pracy- należy rozumieć pewien miernik wyrażający w określonym jednostkach nakład pracy ustalony do wykonania zadania roboczego w określonych warunkach uznany za niezbędny ze względów ekonomicznych, technicznych i organizacyjnych wymaganych przez fizjologię pracy. Normy pracy ustalać można dla pracowników i urządzeń łącznie lub oddzielnie. Przy ustalaniu norm pracy można określić także proporcje między ilością urządzeń a liczebnością obsługujących ich pracowników.
Normy techniczne ustala się na podstawie racjonalnie zaprojektowanego procesu produkcyjnego w oparciu o krytyczną analizę organizacji i metod pracy przy realizacji normowanego zadania.
Normy statystyczne- ustala się w sposób sumaryczny bez analizowania metod pracy, bez metod statystycznych i szacunków. Normy pracy mogą występować jako normy czasu pracy, ilości, obsługi, obsady.
Normy czasu pracy określa minimalny czas na wykonanie danego zadania roboczego, operacji. Poszczególne składniki normy ustala się w oparciu o normatywy czasu, normatywy procentowe lub wskaźnikowe, normatywy technologiczne lub dane paszportowe stanowiska.
Norma obsługi- stanowi relację zachodzącą między pracownikiem względnie grupą pracowników a obsługiwaną przez nich maszyną. Normy te stosowane są w przemysłach gdzie występuje obsługa wielowarsztatowa (przemysł włókienniczy, metalowy, chemiczny).
Norma obsady- ilość niezbędnej pracy zróżnicowanej pod względem kwalifikacji koniecznej do zapewnienia sprawnego funkcjonowania maszyny, urządzenia lub jakiegoś układu. Normy obsady stosuje się dla prac trudnych do zwymiarowania np. obsada placu magazynowego, obsada poza przodkowa w górnictwie. Obsada nie może być zbyt mocno rozczłonkowana.
3 grupy metod normowania:
1. sumaryczne- należy łączyć ze statystycznymi normami przyjmując jako kryterium sposób rachunkowego określania normy czasowej. Wśród nich wyróżnia się szacunkową, statystyczną, porównawczą i tzw. sumarycznych badań,
- m szacunkowa jest ustalana na podstawie osobistego doświadczenia normisty, ma charakter subiektywny, od doświadczenia, rzetelności, wiedzy normującego zależy jej poziom, w praktyce jest akceptacją dotychczasowego sposobu wykonywania zadania
- m statystyczna polega na rejestracji czasu wykonywania zadania na oczyszczeniu szeregu obserwacji i wyliczaniu pewnej średniej którą przyjmuje się jako podstawę normy
- m porównawcze ustala się w nich normy czasu pracy na analogiczne, względnie podobne operacje wykonywane w zbliżonych warunkach
- m sumarycznych badań oparta jest na mierzeniu czasu pracy przy czym pomiar dokonywany jest dla całego zadania roboczego bez analizy struktury czasu pracy.
2. analityczne wyróżniamy metody matematyczno-obliczeniowe i metody badawcze
- m matematyczno-obliczeniowe polegają na obliczaniu w oparciu o normatywy czasowe poszczególnych elementów wchodzących w skład normy a także w oparciu o wyliczenia matematyczne charakteryzujące zależność czasu głównego od pewnych parametrów charakteryzujących maszyny czy urządzenia. Czas główny wyliczony jest jako funkcja drogi ruchu narzędzia skracającego oraz prędkości wieku tego narzędzia. Pozostałe elementy czasu strukturalnego oblicza się na podstawie normatywu
- m badawcze dokonuje się pomiaru wykonania poszczególnych elementów strukturalnych (najczęściej m chronometrażu) i po dokonaniu odpowiednich zabiegów obliczeniowych ustala się elementy składowe normy
3. projektowe- najrzadziej stosowane dające najlepsze wyniki to m inżynierska- polega na dokładnym zaprojektowaniu zgodnie z zasadami ergonomii realizacji procesu wytwarzania i obliczaniu na podstawie metod należących do tzw. work study optymalnego czasu wykonania danego zadania roboczego. Wykorzystuje się tutaj specjalne tablice tzw. czasów mikroruchów do których sprowadza się projektowane zadanie robocze.
...
majestic444