Transformacja ekonomiczna
Wyk. Dr P. Koćwin
Wykład I 29.11.2003
Transformacja to proces przemiany, przeobrażeń, przekształceń.
Transformacja systemowa w gospodarce polskiej to proces przechodzenia od socjalistycznej dominującej własności państwowej, który był oparty na centralnym planowaniu i zarządzaniu gospodarką do kapitalistycznego systemu, który jest oparty na mechanizmie rynkowym, swobodzie podejmowania działalności gospodarczej.
„Postsocjalistyczna transformacja to zastępowanie systemu gospodarki centralnie planowanej przez gospodarkę rynkową (chodzi o demokratyczne przemiany ustrojowe). Transformacja jest środkiem długofalowej polityki rozwoju.
3 podstawowe sfery transformacji:
1. liberalizacja gospodarcza i stabilizacja makroekonomiczna (uwolnienie działalności gospodarczej)
2. reformy strukturalne i i zmiany instytucjonalne (prywatyzacja, zmiany w systemie bankowym)
3. restrukturyzacja mikroekonomiczna (przedsiębiorstw i systemów)
Transformacja systemowa to przejście od gospodarki centralnej do rynkowej.
1. Transformacja ustrojowa (wprowadzenie swobód politycznych, wolność słowa, podejmowanie działalności związkowej)
2. Transformacja gospodarcza.
Transformacja gospodarcza to przeobrażenie gospodarek postkomunistycznych do gospodarek krajów rozwiniętych. Restrukturyzacja makroekonomiczna ma na celu uruchomienie mechanizmu rynkowego:
1. prywatyzacja
2. demonopolizacja gospodarki
3. dekoncentracja struktury podmiotowej (rozbicie wielkości podmiotów gospodarczych, preferencje dla powstawania średnich i małych przedsiębiorstw)
4. tworzenie i rozwój infrastruktury rynkowej, różne formy pośrednictwa (GPW jako instrument alokacji kapitału)
5. usuwanie barier zmniejszających ... uelastycznienie rynku pracy
6. liberalizacja rynku pracy
7. restrukturyzacja sektorów schyłkowych
Matysicki:
1. polityka (pluralizm polityczny)
2. obszar kultury (budowa otwartego społeczeństwa demokratycznego)
3. obszar systemu społecznego
4. obszar gospodarki
5. obszar – równowaga rynkowa
6. stosunki z zagranicą
7. luka technologiczna i cywilizacyjna (konieczności rozwoju nauki, szkolnictwa, oświaty)
Transformacja to przejście z systemu socjalistycznego do gospodarki rynkowej.
1. obszar polityki
2. obszar ekonomii
3. sfera społeczna
4. system wartości
Obszary miękkie to te które można szybko wprowadzić w życie, dlatego że istnieje duża gotowość społeczeństwa do akceptacji zmian.
- wolność
- podejmowanie działalności gospodarczej
Obszary twarde zmiany zachodzą w dłuższym okresie, np. sfera społeczna
- prywatyzacja
- zmiana struktury gospodarczej
- zmiany instytucjonalne (fundusze, giełdy)
- przechodzenie od socjalizmu do kapitalizmu (interes indywidualny)
- zróżnicowanie dochodowe.
Obszar świadomości społecznej – akceptacja do dokonywania się zmian.
- rozwój społeczny (brak strajków i napięć)
- uznanie zasad funkcjonowania gospodarki za poprawne
- poprawa sytuacji materialnej i cywilizacyjnej
- gdy różnica materialna się nie pogłębia
- gdy stosunki z państwami sąsiadującymi nie pogarszają się
7 polskich grzechów głównych (które przeszkadzają nam w budowie nowego systemu)
1. nieuczciwość – musi być jakiś poziom uczciwości w stosunkach międzyludzkich. W Polsce przyzwolenie na kradzież i nieuczciwość jest dość powszechne, akceptujemy: kupujemy kradzione, z przemytu;
2. nieufność – dziedzictwo „chłopa feudalnego”. Ludzie na wsi na obcych reagują nieufnie;
3. niezdrowa zawiść
4. lenistwo
5. kult nieudacznictwa
6. niezdolność do współdziałania
7. zmuzułmanienie – popadnięcie w całkowitą apatie, pogodzenie się ze swoim losem, nie są w stanie podjąć walki by coś zmienić;
Transformacja to przejście od pewnego stabilnego w danym okresie czasu systemu do innego też stabilnego i w określonym czasie.
1. klasyczna demokratyzacja – rozszerzenie zakresu stosunków demokratycznych w rozwiniętych krajach kapitalistycznych
2. demokratyzacja neoklasyczna – w krajach o gospodarce kapitalistycznej po okresie dyktatur politycznych, np. w Niemczech, Włoszech, Japonii – po II wojnie światowej
· denazyfikacja w Niemczech
· budowa demokracji w Japonii
· rewolucja goździkowa w Portugalii
· Grecja po dyktaturze „czarnych pułkowników”
3. prorynkowa reforma w krajach niekomunistycznych – po okresie gospodarki najemnej przywrócenie gospodarki wolnorynkowej:
· Chile po obaleniu Salwadore Allende i ustanowieniu dyktatury Pinocheta
· Dyktatura wojskowa w Argentynie
4. azjatycka transformacja postkomunistyczna:
· Chiny – system polityczny nie uległ zmianie (dyktatura)
· Wietnam
5. europejska transformacja postkomunistyczna – czym różni się od innych transformacji ?
· odznacza się bardzo szerokim zakresem zmian - politycznych, ekonomicznych
· segmentacja działań – najpierw zmiana systemu politycznego, później gospodarczego
· reformy prorynkowe musza mieć szeroki zasięg ze względu na spuściznę budowane są od podstaw,
· zmiany rewolucyjne dokonują się w warunkach względnie pokojowych;
Trzy główne elementy transformacji w sferze ekonomicznej:
1. makroekonomiczna stabilizacja
2. mikroekonomiczna liberalizacja - rozszerzenie wolności gospodarczej, liberalizacja kontroli cen, wymienialność waluty
3. przebudowa instytucjonalna - prywatyzacja, nowe instytucje (giełda, fundusze)
pkt. 2 i 3 stanowi transformację systemową
Trzeciakowski:
Równoczesność występowania zmian w sferze obronności społecznej. Transformacja ma przyczynić się do umocnienia uzyskanej suwerenności państwa.
Zmiany dzieją się we wszystkich sferach równocześnie. Transformacja dokonuje się jednocześnie w sferze własności i mechanizmu rynkowego.
Przejście od gospodarki typu industrialnego do typu gospodarki rynkowej.
Drugie przejście od procesu dostosowania gospodarki polskiej do europejskiej.
W rolnictwie przejście od gospodarki chłopskiej do gospodarki typu farmerskiego.
Główny cel transformacji wynika:
- zbudowanie gospodarki rynkowej
- konieczność dostosowania gospodarki do globalizacji
- celem przepływowa struktura gospodarki
- rozbudowa sektorów oferty eksportowej
- zmiana kwalifikacji i poziomu wykształcenia
Trzeciakowski - cele:
1. utrwalenie niepodległości państwa polskiego i integracja z UE
2. wdrożenie i utrwalenie demokracji i utrwalenie wolności gospodarczej
3. ustanowienie (zbudowanie) gospodarki rynkowej, która byłaby otwarta na gospodarkę światową i zdolna do konkurowania w różnych wymiarach i rozwijała się w sposób trwały
4. ustalenie ładu społecznego.
L. Balcerowicz („wolność i rozwój”) – ustrój szybkiego rozwoju – model docelowy
1. stabilność warunków gospodarowania (w systemie politycznym, prawnym i monetarnym co umożliwia długofalowe planowanie i działanie)
2. pełna zależność czynników ekonomicznych od zaradności uczciwej pracy
3. ochrona długofalowych indeksów podmiotów gospodarczych i całej gospodarki przed naciskiem konsumpcji (wyeliminowanie wpływów związków zawodowych)
4. w systemie idealnym szybkiego rozwoju alokacji zasobów następuje w oparciu o system rynkowy.
8 fundamentów ustroju szybkiego rozwoju:
1. stabilność makroekonomiczna (niska inflacja i mocny wymienialny pieniądz, niezależność banku centralnego
2. wolny rynek i konkurencja (poszerzenie zakresu wolności gospodarowania, ograniczenia koncesji, zezwoleń, działania antymonopolistyczne)
3. gospodarka prywatna (z dominującym udziałem podmiotów prywatnych, jest pełna swoboda podejmowania decyzji)
4. otwarcie gospodarki na świat zewnętrzny (uniknąć ochrony rynku zewnętrznego)
5. sprawna infrastruktura rynkowa (sprawne banki, fundusze, instytucje stanowiące infrastrukturę rynkową)
6. elastyczny rynek pracy (chronić przedsiębiorstwa przed naciskami płacowymi pracowników)
7. relatywnie niski udział podatków i wydatków PKB
8. stabilność polityczna
Model procesu transformacji wg Balcerowicza:
1. warunki początkowe procesu transformacji – warunki odziedziczone
2. warunki zewnętrzne, które istnieją w momencie realizacji procesu
3. rodzaj polityki gospodarczej, które realizują władze publiczne
4. wyniki procesu transformacji
Analiza 4 czynników:
W momencie początkowym mamy trzy rodzaje systemów gospodarczych:
1. model zniszczonego kapitalizmu (gospodarka socjalistyczna uprzemysłowiona) gospodarka ta była centralnie zarządzana
2. model kapitalizmu zawieszonego
3. model wypatrzonego kapitalizmu
Czynniki (pozytywnie ukryte skarby), które sprzyjają transformacji:
-...
majestic444