JURA Przewodnik.pdf

Jura

Krakowsko-Częstochowska

Przewodnik

Jura Krakowsko-Częstochowska – charakterystyka ogólna

Ochrona przyrody na Jurze

Zamki i warownie Jury

Sanktuaria

Informator krajoznawczy

Muzea

Sport i turystyka na Jurze

Wybrana baza noclegowa

Informacja turystyczna

Związek Gmin Jurajskich

Jura Krakowsko-Częstochowska

– charakterystyka ogólna

Jura Krakowsko-Częstochowska to jeden z naj-

bardziej malowniczych regionów Polski rozciągający

się na długości 160 km od Częstochowy do Krako-

wa. Swą nazwą nawiązuje do pasma alpejskiego na

pograniczu Francji i Szwajcarii, gdzie budujące je

skały wapienne i marglowe poraz pierwszy zostały

opisane, a powstanie ich przyporządkowano na

środkowy okres ery mezozoicznej zwany jurą. Stąd

nazwa Jura, używana zamiennie do Wyżyny Krakow-

sko-Częstochowskiej. Malowniczy krajobraz tego

regionu tworzą wręcz bajkowe formy wapiennych

ostańców, głębokie doliny, malownicze wzgórza i

dziesiątki jaskiń. Naturalny krajobraz uzupełniają

dzieła ludzkich rąk – malownicze warownie zwane

Orlimi Gniazdami – zamki i strażnice, które budo-

wane były na szczytach wzgórz i służyły obronie

terenów przygranicznych w początkach drugiego

tysiąclecia naszego wieku. Do dziś zachowały się one

w postaci ruin, niektóre zostały odtworzone i odbu-

dowane, i obok naturalnych tworów przyrody sta-

nowią niewątpliwie największą atrakcję turystyczną

Jury Krakowsko-Częstochowskiej.

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska dzieli

się na następujące mezoregiony: Wyżynę Częstochow-

ską, Wyżynę Olkuską, Rów Krzeszowicki oraz Grzbiet

Tenczyński.

Wyżyna Częstochowska jest największym pod

względem powierzchni mezoregionem o powierzchni

blisko 1300 km 2 . Zajmuje obszar pomiędzy doliną

Warty pod Częstochową a odcinkami źródłowymi

Białej Przemszy i Szreniawy. Charakterystyczne dla

Wyżyny Częstochowskiej są doliny wodące – przez

które wody płyną okresowo w czasie obfitych opa-

dów i roztopów wiosennych oraz pasma wzgórz

ułożone równoleżnikowo o wysokościach względnych

ponad 100 metrów z licznymi skałkami, ostańcami i

jaskiniami. Najwyższym wzniesieniem jest Góra Ja-

nowskiego (515 m n.p.m.) znajdująca się obok ruin

zamku w Ogrodzieńcu.

Wyżyna Olkuska rozciąga się na obszarze o po-

wierzchni 818 km 2 , którego północną granicę stanowi

dolina źródłowa Białej Przemszy i Szreniawy w okolicy

Piaseczno – Okiennik Wielki

Wolbromia a południową Rów Krzeszowicki. Krajo-

braz tu stanowi płaska wierzchowina porozcinana do-

linami zamkniętymi charakterystycznymi „bramami

skalnymi”. Najbardziej znaną jest Dolina Prądnika,

w obrębie której utworzono Ojcowski Park Narodo-

wy. Najwyższym wzniesieniem Wyżyny Olkuskiej jest

ostaniec Skałka (512 m n.p.m.) koło Jerzmanowic.

Rów Krzeszowicki położony jest na obszarze

pomiędzy Wyżyną Olkuską a Grzbietem Tenczyńskim

i zajmuje powierzchnię 225 km 2 . Stanowi go zapadli-

sko tektoniczne o długości ponad 30 km i szerokości

kilku kilometrów rozciągające się pomiędzy Trzebinią

a Krakowem, wypełnione osadami mioceńskimi.

Rzędkowice

Amonity

Zamek Ogrodzieniec w Podzamczu

różnych wymaganiach ekologicznych i pochodzeniu, a

przejścia pomiędzy zbiorowiskami wynoszą czasami

kilkadziesiąt centymetrów. Występuje tu zatem, ze

względu na bardzo różnorodny krajobraz, niezwykle

bogata flora i fauna, wiele gatunków endemicz-

nych i reliktów, mających tu swe jedyne stanowisko

w Polsce.

Na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej,

będącej pod wpływem klimatu oceanicznego, do-

minują ciepłolubne rośliny charakterystyczne dla

Europy Zachodniej. Stwierdzono występowanie tu ok.

1600 gatunków roślin naczyniowych, co stanowi 60%

całej liczby gatunków tych roślin w Polsce. W zbioro-

wiskach leśnych występują głównie grądy, mieszane

bory sosnowo-dębowe z domieszką jodły lub buka i

świetliste dąbrowy. Sporadycznie występuje buczyna

sudecka i karpacka z domieszką jodły. Zbiorowiska

nieleśne stanowią tu przede wszystkim murawy kse-

rotermiczne oraz krzaczaste zarośla leszczyny, tarni-

ny i dzikiej róży na nieużytkach i suchych wapiennych

zboczach. Osobliwością tutejszej flory są endemity,

spośród których najbardziej znanymi są: brzoza oj-

cowska, warzucha polska i przytulia krakowska.

Równie bogato przedstawia się świat zwierząt.

Spośród ssaków można spotkać tu łosie, zamiesz-

kujące Puszczę Dulowską, czy bobry. Na szczególną

uwagę zasługują nietoperze, których na Wyżynie

Krakowsko-Częstochowskiej żyje 17 gatunków m.in.

nocek orzęsiony w Jaskini Wierzchowskiej Górnej,

podkowiec duży, stwierdzony w Polsce tylko w Jaskini

Nietoperzowej oraz gacek wielkouchy i podkowiec

mały w Sokolich Górach.

Grzbiet Tenczyński, zwany także Garbem Ten-

czyńskim ciągnie się równolegle do Rowu Krzeszowic-

kiego od Krakowa po Chrzanów na powierzchni 273

km 2 . Obszar ten w większości zalesiony przypomina

pogórze poprzecinane dolinkami, ozdobiony gdzienieg-

dzie wapiennymi skałkami. Najwyższym wzniesieniem

jest Góra Zamkowa w Rudnie o wysokości 411 m n.p.m.

Okolice Janowa – Rezerwat Parkowe

Charakterystyczne dla Jury Krakowsko-Często-

chowskiej są jaskinie , stanowiące jedno z najwięk-

szych skupisk jaskiń w Polsce. Powstały w wyniku

stopniowej erozji skał wapiennych. Najdłuższą jaski-

nią jest Jaskinia Wierna w Ostrężniku o długości 1027

metrów, najgłębszą – Jaskinia Studnisko w Sokolich

Górach koło Olsztyna o głębokości 75,5 m.

Pod względem przyrodniczym Jura jest regionem

wyjątkowym. Można tu spotkać, występujące prawie

obok siebie, elementy przyrody różnych, nieraz bardzo

odległych obszarów. Na stosunkowo małym obszarze

sąsiadują ze sobą zgrupowania roślinności o skrajnie

Jaskinia Nietoperzowa w Jerzmanowicach

Ochrona przyrody na Jurze

Piękno jurajskiego krajobrazu i występowanie tu wielu

rzadkich gatunków roślin i zwierząt nie mogły pozostać

pominięte podczas ustalania miejsc wartych szczególnej

ochrony. Dlatego niemal cały obszar Jury został włączony

do Parków Krajobrazowych, a nad najcenniejszym przy-

rodniczo fragmentem Doliny Prądnika ustanowiono ścisłą

ochronę Ojcowskiego Parku Narodowego. Aby uzupełnić

ochronę przyrody na Jurze powstał szereg rezerwatów

przyrody chroniących szczególnie malownicze i cenne

fragmenty naturalnego środowiska.

Nocek duży

trobowców, 1200 odmian grzybów i ok. 200 porostów.

Występują tu 84 gatunki roślin prawnie chronionych.

Doliczono się ok. 30 zespołów roślinnych, z czego

największą powierzchnie zajmują lasy (ok. 71%). Na

wierzchowinach występują przeważnie bory mieszane,

które na stokach północnych przechodzą w buczynę

karpacką, a na południowych w buczynę ciepłolubną.

Występują również skupiska jaworów, grądy, a w do-

linach łęgi nadrzeczne. Na skałach występują murawy

kserotermiczne. Spośród roślin możemy spotkać tu

gatunki górskie, takie jak: jodła, chaber miękkowłosy,

żywiec gruczołowaty; gatunki stepowe: ostnica Jana,

aster gawędka, wisienka karłowata oraz gatunki re-

liktowe z okresu holoceńskiego: ułudka leśna i obrazki

plamiste.

Faunę Ojcowskiego Parku Narodowego reprezentuje

ok. 6000 opisanych gatunków zwierząt, a szacuje się,

że może być ich tutaj nawet 11000. Występuje tu 218

gatunków zwierząt prawnie ochronionych. Najbardziej

charakterystyczną grupą zwierząt są nietoperze, których

naliczono 17 gatunków z 25 występujących w całej Pol-

sce. Dlatego też nietoperz stał się symbolem Parku, a jego

wizerunek znajduje się w logo. Spośród ssaków możemy

spotkać ponadto sarnę, zająca, dzika, lisa, kunę leśną,

bobra, i wiele innych. Stwierdzono występowanie tu ponad

120 gatunków ptaków, m.in.: bociana czarnego, zimorod-

ka, puszczyka, jastrzębia gołębiarza, sowę uszatą, wiele

gatunków dzięciołów. Z płazów występują tu: traszka zwy-

czajna i grzebieniasta, kumak nizinny, ropucha szara, rze-

kotka drzewna a gady reprezentowane są przez zaskrońca

zwyczajnego, jaszczurkę zwinkę, padalca zwyczajnego,

żmiję zygzakowatą i gniewosza plamistego.

Ojcowski Park Narodowy

Pierwszy projekt utworzenia rezerwatu przyrody w

Dolinie Prądnika i Sąspowskiej powstał pod kierunkiem

prof. Władysława Szafera już w 1924 roku. Nie doszło jed-

nak do jego realizacji przed II wojną światową, ponowne

starania rozpoczęły się w roku 1953. 14 stycznia 1956 roz-

porządzeniem Rady Ministrów utworzono Ojcowski Park

Narodowy, szósty z kolei w Polsce. Obecnie, wśród 23 par-

ków narodowych, jest najmniejszy i zajmuje powierzch-

nię 2146 ha. W 1981 r. w związku z utworzeniem w woj.

krakowskim Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych

ustanowiono wokół OPN strefę ochronną o powierzchni

7000 ha. Jej ponowne prawne usankcjonowanie nastąpiło

w związku z korektą granic Parku w 1997 r. Powierzchnia

strefy ochronnej, zwanej otuliną wynosi obecnie 6777 ha.

W krajobrazie OPN występują formy dolinne, do

których należą jary o głębokości do 100 m, niewielkie

dolinki krasowe, wąwozy i terasy oraz wierzchowiny z

ostańcami. Największe doliny to Dolina Prądnika i Doli-

na Sąspowska – krasowe jary, charakteryzujące się pła-

skim dnem i stromymi, często pionowymi lub podciętymi

zboczami z licznymi ostańcami o niezmiernie ciekawych

formach, jak np. Igła Deotymy czy Maczuga Herkulesa.

Kolejnym elementem wapiennej rzeźby są tu jaskinie ,

których na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego nali-

czono ponad 400, a przypuszcza się, że jest ich znacznie

więcej. Najdłuższe z nich to: Jaskinia Łokietka i Ciemna,

udostępnione do zwiedzania turystom.

Na bogactwo flory składa się 1000 gatunków ro-

ślin naczyniowych, ponad 230 gatunków mchów i wą-

Ojców – Korytarz główny Jaskini Łokietka

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: