"Choroby tarczycy"
Tarczyca jest nieparzystym gruczołem położonym na szyi, przylegającym bezpośrednio do krtani, tchawicy i przełyku. Składa się z dwóch płatów bocznych połączonych wąskim pasmem tkanki tarczycowej zwanym cieśnią. Hormony tarczycy warunkują prawidłowy rozwój i funkcjonowanie organizmu ludzkiego w ciągu całego życia. Ich stężenie wpływa na czynność ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, przemiany energetyczne i produkcję ciepła, metabolizm białek, węglowodanów i tłuszczów, bilans wodny oraz na stan kości i regulację siły mięśniowej.
Zaburzenia funkcji i/lub struktury są najczęstszymi chorobami, które skłaniają nas do szukania pomocy u specjalisty endokrynologa.
Wspomniane zaburzenia funkcji i/lub struktury tarczycy charakteryzują się różnymi, szczególnymi objawami.
· Wole obojętne u dorosłych jest najczęstszą patologią tarczycy. Jest to niezapalne i nienowotworowe powiększenie gruczołu tarczowego, przebiegające bez zaburzeń funkcji tarczycy. W większości przypadków jest ono następstwem niedoboru jodu. Wymaga pzeprowadzenia diagnostyki i ewentualnie włączenia leczenia preparatami hormonów tarczycy i jodku potasu.
· Wole guzkowe charakteryzuje się nierówną (guzkową) konsystencją.Jest częstym wskazaniem do leczenia chirurgicznego.W przypadku niepodjęcia takiej decyzji wymaga częstych kontroli celem wykluczenia procesu złośliwego.
· Niedoczynność tarczycy jest to zespół objawów klinicznych wywołanych nidoborem hormonów tarczycy. W populacji polskiej najczęściej występuje niedoczynność po operacjach tarczycy oraz w pzebiegu choroby Hashimoto (jest to przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy). Inne przyczyny to przedawkowanie leków przeciwtarczycowych stosowanych w leczeniu nadczynności (niedoczynnośc ustępuje w krótkim czasie po ich odstawieniu), po leczeniu jodem radioaktywnym, przyjmowaniu niektórych leków, w przebiegu zapaleń tarczycy (zwykle przemijająca niedoczynność), rzadko występuje niedoczynność wrodzona związana z niedorozwojem gruczołu lub zaburzeniami syntezy hormonów.
Objawy tej choroby to: znaczne osłabienie, senność, uczucie chłodu (zwłaszcza w obrębie dłoni i stóp),zwiększenie masy ciała, obrzęki, głównie w obrębie twarzy, zaparcia, suchość skóry i włosów, łamliwość włosów, zwolnienie częstości serca.
Leczeniem, niezależnie od przyczyny, jest stałe przyjmowanie preparatów tyroksyny (hormonu tarczycy) pod kontrolą lekarza.
Nieleczona niedoczynność tarczycy może z biegiem czasu doprowadzić do rozwinięcia się śpiączki hipometabolicznej. Jest to ciężki stan, bezpośrednio zagrażający życiu pacjenta, przebiegający ze znacznym obniżeniem ciepłoty ciała (nawet do 30 oC) i zwolnieniem akcji serca. I wymagający intensywnego lecznia.
· Nadczynność tarczycy jest z kolei spowodowana nadmiarem hormonów tarczycy. Przyczyny nadczynności to: choroba Graves-Basedowa ( jest to choroba z kręgu autoimmunologicznych zwiazana z nadmiernym pobudzeniem tarczycy do produkcji hormonów, o nawracającym przebiegu), obecność guzków produkujących nadmierne ilości hormonów, nowotwory złośliwe gruczołu tarczowego, początkowa faza zapalenia tarczycy, zatrucie hormonami tarczycy, przyjmowanie leków o dużej zawarości jodu.
Typowy obraz nadczynności obejmuje następujące objawy: przyspieszona akcję serca, uczucie kołatania serca, zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze, niepokój, nadpobudliwość, chwiejność emocjonalna, bezsenność, drżenia rąk, biegunki, chudnięcie pomimo zwiększonego apetytu, potliwość, uczucie gorąca, wypadanie włosów, męczliwość. U kobiet ponadto mogą wystąpić zaburzenia miesiączkowania.
U chorych na chorobę Graves-Basedowa mogą również ujawnić się inne objawy. Zwiazane jest to z toczeniem się procesu autoimmunologicznego także w tkance pozatarczycowej: w tkance łącznej pozagałkowej, w komórkach mięśni okoruchowych i powiekach. W wyniku tego dochodzi do wytrzeszczu, zaburzeń ruchomości gałek ocznych, obrzęku i zaczerwienienia spojówek i powiek. Chorzy skarżą się na ból pozagałkowy samoistny i podczas ruchu gałek, dwojenie obrazu, uczucie pieczenia, łzawienie, światłowstręt. Wystąpienie tych objawów wymaga leczenia specjalistycznego.
Leczenie nadczynności tarczycy można prowadzić stosując doustne leki hamujące syntezę hormonów tarczycy ( leki przeciwtarczycowe = tyreostatyki) lub metodami radykalnymi (leczenie jodem radioaktywnym lub chirurgiczne). Leczenie odbywa się pod kontrolą lekarza, a redukcja dziennej dawki leku zależy od oceny ustępowania objawów choroby. Jeżeli stan chorego jest dobry, to zwykle po okresie rocznej lub półtorarocznej eutyrozy(tj. wyrównanej funkcji tarczycy), lek można odstawić.
Leki przeciwtarczycowe mają szereg działań niepożądanych. Mogą one działać wolotwórczo, powodować nudności, wymioty, swędzące wysypki,bardzo rzadko - również żółtaczkę. Do najpoważniejszych objawów ubocznych należy działanie supresyjne na szpik i upośledzenie odprności. W związku z tym może pojawić się gorączka, ból gardła, angina. Wówczas chory powinien niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Obok leków tyreostatycznych w nadczynności tarczycy stosuje się również propranolol. Lek ten zwalnia częstość serca, zmniejsza potliwość oraz objawy nadpobudliwości nerwowej.
W leczeniu nadczynności tarczycy zastosowanie znalazły także preparaty hormonów tarczycy, gdyż zapobiegająone wolotwórczemu działaniu leków przeciwtarczycowych, a ponadto wydają się zmniejszać liczbę nawrotów nadczynności w przebiegu choroby Graves-Basedowa.
Wyrazem krańcowo ciężkiej nadczynności tarczycy jest przełom tarczycowy. Dochodzi do znacznego wzrostu temperatury ciała, zaburzeń rytmu serca, objawów niewydolności krążenia. Stan chorego jest ciężki. Przełom tarczycowy, podobnie jak śpiączka hipometaboliczna, wymaga intensywnego postępowania leczniczego, gdyż jest obarczony dużą śmiertelnością.
zbyszekzk