Jelonek_Tomasz_ks_-_Święty_Paweł_i_jego_listy.pdf

Święty Paweł i jego listy

Tomasz Jelonek

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE 2

Żyd z Tarsu 2

Żyd, Grek i Rzymianin 3

Uczeń Gamaliela 3

Prześladowca 3

Nawrócenie 3

Początek działalności 4

Pierwsza podróż misyjna 4

Spotkanie w Jerozolimie 5

Starcie z Piotrem 6

Druga podróż misyjna 6

PIERWSZY LIST DO TESALONICZAN 8

DRUGI LIST DO TESALONICZAN 9

Zakończenie drugiej wyprawy misyjnej 11

Początek trzeciej podróży 11

LIST DO GALATÓW 12

Korespondencja z kościołem korynckim 15

Korynt 15

PIERWSZY LIST DO KORYNTIAN 16

DRUGI LIST DO KORYNTIAN 19

Trudności w czasie pobytu w Efezie 21

LIST DO FILIPIAN 22

Wyprawa do Macedonii i Achai 25

LIST DO RZYMIAN 25

Podróż do Jerozolimy 30

Uwięzienie 30

Więzienie w Cezarei 31

Podróż do Rzymu 32

Więzienie w Rzymie 32

LIST DO KOLOSAN 32

LIST DO FILEMONA 36

LIST DO EFEZJAN 37

Dalsze losy Apostoła 40

Problem autentyczności Listów Pasterskich 40

PIERWSZY LIST DO TYMOTEUSZA 41

LIST DO TYTUSA 44

Koniec życia Apostoła 46

DRUGI LIST DO TYMOTEUSZA 46

Lektura uzupełniająca 48

WPROWADZENIE

Rozpatrując pisma Nowego Testamentu w porządku chronologicznym, na pierwszym miejscu trzeba wymienić Listy

świętego Pawła. Zanim treść Dobrej Nowiny została zredagowana w poczwórnej wersji ewangelicznego orędzia, św.

Paweł umacniał wiarę licznych kościołów chrześcijańskich wysyłając do nich swoje listy. Są one pismami, które

nawiązują do ogłoszonego poprzednio kerygmatu. Treści, które znalazły się w Ewangeliach, przekazane były adresatom

wcześniej, zanim Apostoł Narodów kierował do nich swoje pouczenie w formie listu. Dlatego Listy Pawiowe treściowo

odpowiadają wyższemu stadium rozwoju myśli objawionej. Paweł odwołuje się do znanych adresatom prawd i podaje

ich głębsze wyjaśnienie.

Przypominając to, co zostało poprzednio głoszone ustnie, uzupełnia wykład, daje mu szeroką podbudowę i wyciąga

teologiczne wnioski. Dla zrozumienia pism Pawiowych trzeba zatem uprzednio poznać treść przekazu ewangelicznego,

który, zapisany później, w ustnym nauczaniu Kościoła wyprzedził jednak rozważania Apostoła. Ewangelie nie są jedynie

rejestracją z życia i nauczania Jezusa, zawierają one swoiste treści teologiczne właściwe poszczególnym Ewangelistom.

Listy Pawła natomiast w pełni rozwijają biblijną myśl teologiczną. Synteza tej myśli, a więc teologia Pawłowa, jest

najpełniejszym odczytaniem pisarskiej działalności Apostoła.

Zanim to jednak może nastąpić, zanim opracuje się teologiczną syntezę myśli św. Pawła, trzeba przeanalizować

poszczególne pisma, które wnoszą swój wkład w ujęcie syntetyczne. Takie zadanie egzegetyczne, wykładające orędzie

poszczególnych pism na tle ich uwarunkowań i okoliczności napisania, jest przedmiotem oddawanych do rąk czytelnika

rozważań. Na tle życia Apostoła analizowane są kolejne Listy, a przy tej analizie ukazywany jest też wkład każdego

Listu w teologiczną myśl Pawiową. Celem tych rozważań jest ułatwienie lektury Listów Pawiowych, aby mogły być

czytane z większym pożytkiem dla życia duchowego i umocnienia wiary.

Listy św. Pawła zajmują pokaźne miejsce w kanonie Nowego Testamentu, czternaście pism różnej objętości stanowi

itak zwane Corpus Paulinum czyli zestaw pism Pawiowych. Chociaż nie wszystkie te pisma zostały własnoręcznie

napisane przez św. Pawła, słusznie zostały mu przypisane, a za wyjątkiem Listu do Hebrajczyków, Paweł w ścisłym tego

słowa znaczeniu jest ich autorem. Autorstwo Listu do Hebrajczyków stanowi problem odrębny. Autorem zaś jest ten, kto

sam pisze, kto dyktuje i kto akceptuje opracowane pod swoim kierownictwem teksty. Te formy autorstwa odnoszą się do

Listów Pawiowych.

W przypadku Listów św. Pawła jesteśmy w tej szczęśliwej sytuacji, że możemy je śledzić na tle życia i działalności

Apostoła. Ułatwia nam to relacja Dziejów Apostolskich, spisanych przez ucznia i przyjaciela Pawiowego, św. Łukasza, a

także charakter samych Listów, które zawierają wiele wzmianek autobiograficznych, nawiązują do konkretnych sytuacji

i są bardzo osobistymi wypowiedziami autora. Ponieważ dzieje Pawła pomagają z kolei lepiej poznać jego

piśmiennictwo, postaramy się zobaczyć poszczególne Listy na tle życia Apostoła, rozpoczynając jego opowiadanie od

początku.

Żyd z Tarsu

Kiedy Paweł został pojmany w Jerozolimie i prowadzony przez rzymskich żołnierzy, zwrócił się do trybuna w

języku greckim i powiedział: Ja jestem Żydem z Tarsu, obywatelem znacznego miasta w Cylicji (Dz 21,39). Gdy zaś

chwilę potem pozwolono mu przemówić do tłumu, rozpoczął mowę w języku hebrajskim od słów: Ja jestem Żydem

urodzonym w Tarsie w Cylicji (22,3). Wyznanie Pawiowe zapisane przez św. Łukasza pozwala nam znaleźć miejsce

urodzenia Apostoła. Jest nim Tars, leżący w Cylicji.

Miasto miała założyć legendarna królowa Semiramida. W tym właśnie mieście zachorował Aleksander Wielki. Do

dobrobytu miasta przyczynił się Seleukos I, a Antioch IV zadbał o jego rozwój. Pod panowaniem Rzymian miasto

przeżywało czasy rozkwitu. Było ono obok Aten i Aleksandrii trzecim ośrodkiem intelektualnym Wschodu. Kwitły w

nim szkoły stoickie i epilkurejskie, a w początkach pierwszego wieku zasłynął tam wielki mag Apoloniusz z Tiany.

Zawody sportowe, misteria dionizyjskie, tajemniczy kult Mitry, synkretyzm religijny — wszystko to skupiało się w tym

pięknym i wielojęzycznym mieście. Była tam też spora grupa Żydów, biorących udział w życiu miasta z wyjątkiem

wychowania i kultu, które dla Żydów ogniskowały się w synagogach.

W tym mieście w pierwszej dekadzie pierwszego wieku urodził się ten, który miał zostać Apostołem pogan. Został do

tego opatrznościowo przygotowany od samego początku.

Żyd, Grek i Rzymianin

Do umiłowanego przez siebie kościoła w Filippach pisał św. Paweł: Obrzezany w ósmym dniu, z rodu Izraela, z

pokolenia Beniamina, Hebrajczyk z Hebrajczyków, w stosunku do Prawa — faryzeusz (3,5n). Urodzony w Tarsie

otrzymał przy obrzezaniu imię hebrajskie Saul (Szaweł), które nawiązywało do pierwszego króla w Izraelu. Szaweł

pochodził z tego samego pokolenia Beniamina, z którego pochodził wspomniany król. Imię Saul oznacza upragniony.

Jako mieszkaniec Tarsu nosił jeszcze drugie imię, Paulus (Paweł), imię rzymskie. Od urodzenia bowiem przysługiwało

mu dziedziczne prawo obywatelstwa rzymskiego. Pochodził z rodziny faryzejskiej, to znaczy zaliczającej się do

gorliwych czcicieli Jahwe. W warunkach jednak diaspory nawet faryzeusze nie byli tak hermetycznie zamknięci i ciaśni

jak ich współwyznawcy w Palestynie. Szaweł więc oprócz nauk pobieranych w synagodze spotkał się z kulturą

hellenistyczną. Nauczył się biegle władać językiem greckim, a z jego pism wynika, że znał także literaturę klasyczną

oraz zwyczaje, opinie filozoficzne i religijne panujące we współczesnym mu świecie greckim.

Z domu wyniósł znajomość języka aramejskiego, w synagodze poznał język hebrajski i teksty Pisma Świętego.

Zgodnie z ówczesnymi zwyczajami zdobył też zawód. Był to rozpowszechniony w Cylicji zawód tkacza, który wyrabiał

z koziej sierści materiał na namioty.

Hebrajczyk z Hebrajczyków, nauczony w domu gorliwego przestrzegania tradycji narodowo-religijnych, przez

środowisko stał się w pewnym stopniu Grekiem, a obywatelstwo czyniło go Rzymianinem.

Uczeń Gamaliela

Kontynuując mowę po pojmaniu w Jerozolimie św. Paweł stwierdził: Wychowałem się jednak w tym mieście, u stóp

Gama- Hela otrzymałem staranne wykształcenie w Prawie ojczystym (Dz 22,3).

Najprawdopodobniej około roku trzydziestego Paweł przybył do Jerozolimy, aby w samym centrum życia religijnego

zdobyć wykształcenie. Został uczniem rabina Gamaliela, u którego poznawał umiejętność tłumaczenia Pisma Świętego i

wyprowadzania z niego wszystkich potrzebnych rozwiązań. W Prawie i Prorokach bowiem według poglądów

żydowskich zawierała się cała mądrość i wiedza.

Jako uczeń szkoły faryzejskiej stał się Szaweł szczególnie wielkim zapaleńcem w zachowywaniu tradycji swoich

przodków (Ga 1,14).

Prześladowca

Po swoim pierwszym pobycie w Jerozolimie Szaweł wrócił do Tarsu. Pobyt w Jerozolimie poprzedził, jak się

wydaje, publiczną działalność Jezusa, w każdym razie nie był jej współczesny. Szaweł osobiście nie spotkał się z

Jezusem w czasie Jego ziemskiego życia. Pojawił się znów w Jerozolimie po zmartwychwstaniu Chrystusa, gdy Kościół

zaczynał się rozrastać. Gorliwy faryzeusz był wrogo ustosunkowany do nowej religii, uważając ją za szkodliwą sektę.

Dlatego wziął udział w egzekucji św. Szczepana, a potem niszczył Kościół, wchodząc do domów porywał mężczyzn i

kobiety i wtrącał do więzienia (Dz 8,3), siał grozę i dyszał żądzą zabijania uczniów Pańskich. Udał się do arcykapłana i

poprosił go o listy do synagog Damaszku, aby mógł uwięzić i przyprowadzić do Jerozolimy mężczyzn i kobiety,

zwolenników tej drogi, jeśliby ja- kichś znalazł (Dz 9,ln). Sam później powie o sobie: z niezwykłą gorliwością

zwalczałem Kościół Boży i usiłowałem go zniszczyć (Ga 1,13).

Nawrócenie

Droga z Jerozolimy do Damaszku mierzona w kilometrach wynosi ich dwieście trzydzieści, ale droga Szawła była

nieskończenie dłużsiza. Przed dotarciem do celu podróży Szaweł został powalony przez światłość i ujrzał

Zmartwychwstałego Chrystusa, który zwrócił się do niego z zapytaniem: Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?

(Dz 9,4).

Wizja pod Damaszkiem zmieniła prześladowcę w apostoła. Zrozumiał, że Ukrzyżowany jest Mesjaszem, że w Nim

realizują się wszystkie zapowiedzi Prawa i Proroków. Wszystko, co dotychczas uważał za zysk, swoje przywiązanie i

swoją gorliwość, uznał Szaweł za stratę ze względu na najwyższą wartość poznania Chrystusa Jezusa. Dla Niego wyzuł

się ze wszystkiego (por. Flp 3,7n).

Oślepiony blaskiem objawienia Szaweł został zaprowadzony do Damaszku przez towarzyszy podróży, a tam jeden z

uczniów Chrystusa, Ananiasz go ochrzcił. Po chrzcie Paweł odzyskał wzrok i został napełniony Duchem Świętym.

Droga duchowa Pawła i jego dojście do Zmartwychwstałego Chrystusa różni się istotnie od drogi dwunastu

apostołów. Tamci poznali najpierw ziemskiego Jezusa, przeżyli kryzys Jego śmierci i tak doszli do spotkania ze

Zmartwychwstałym. Paweł na początku spotkał Zmartwychwstałego, a potem został pouczony o Jego życiu. Ta

odmienna perspektywa wycisnęła wyraźne piętno na teologii Pawłowych Listów.

Początek działalności

Na podstawie relacji Dziejów Apostolskich oraz wzmianek w Liście do Galatów (l,17n) i Drugim Liście do

Koryntian (ll,32n) staramy się odtworzyć początkowy okres działalności Pawła. Po trwającym jakiś czas pobycie w

Damaszku udał się on na pustynię, a będąc człowiekiem gorliwości i czynu, powrócił do Damaszku i zaczął głosić, że

Jezus jest Mesjaszem. Nauka ta wywołała ataki ze strony Żydów, którzy pozyskali dla swych planów namiestnika króla

Aretasa, władającego krajem Naibatejczyków, do którego należał Damaszek. Miasto zostało strzeżone, aby pojmać

P&wła. On jednak został spuszczony z murów miejskich w koszu i tak uszedł prześladowcom.

Minęło już około trzech lat od nawrócenia Pawła, ale chrześcijanie w Jerozolimie nic o tym nie wiedzieli. Pamiętali

natomiast groźnego prześladowcę. Dlatego, gdy Paweł po ucieczce z Damaszku zjawił się w Jerozolimie, spotkał się z

nieufnością ze strony chrześcijan. Dopiero Barnaba wprowadził go do kościoła jerozolimskiego i umożliwił spotkanie z

apostołami Piotrem i Jakubem. Pobyt Pawła w Jerozolimie trwał piętnaście dni, w czasie których miał on widzenie w

świątyni jerozolimskiej, o którym czytamy w Drugim Liście do Koryntian (12,2n) i w Dziejach Apostolskich (22,18—

21). Paweł ma opuścić Jerozolimę i zostanie posłany do pogan.

Wróciwszy do Tarsu Paweł głosił Ewangelię w swym mieście i okolicy. W Tarsie odnalazł go znów Barnaba, aby

przyprowadzić do Antiochii Syryjskiej, która była dużym ośrodkiem chrześcijań-

stwa. Miasto to leżące nad Orontesem, stolica Syrii, było miastem wspaniałym i bogatym, a jego mieszkańcy znani

byli z niezależności myślenia.

Z Antiochii Paweł z Barnabą zostali wysłani do Jerozolimy, aby zanieść tam wsparcie uzyskane ze zbiórki wiernych

w związku z głodem zapowiadanym przez proroka Agabosa. Głód ten nastał za cesarza Klaudiusza.

Barnaba i Szaweł, wypełniwszy swoje zadanie, powrócili z Jerozolimy zabierając ze sobą Jana zwanego Markiem

(Dz 12,25).

Pierwsza podróż misyjna

W Antiochii wyznaczono Barnabę i Pawła do szczególnego dzieła misyjnego. Po modlitwie i poście włożyli na nich

ręce przełożeni Kościoła i wyprawili w podróż misyjną. Wraz z tą dwójką udał się Jan Marek.

Podróż rozpoczęła się od Cypru, skąd pochodził Barnaba. Misjonarze z Antiochii udali się do Seleucji, która była

portem Antiochii i leżała nad Orontesem. Stamtąd przepłynęli do Salaminy, najznaczniejszego miasta Cypru, od którego

zaczęli nauczanie w synagogach żydowskich. Na Cyprze była liczna kolonia żydowska. Po przejściu całej wyspy (około

dwieście kilometrów) znaleźli się w Pafos, które było siedzibą rzymskich namiestników. W Pafos znajdowała się słynna

na cały świat świątynia Afrodyty. W tym czasie prokonsulem w Pafos był Sergiusz Paulus, a na jego dworze przebywał

fałszywy prorok żydowski Bar — Jezus z przydomkiem Elimas (mędrzec). Elimas usiłował odwieść prokonsula od

wiary, a gdy Paweł sprowadził na niego czasową ślepotę, Sergiusz uwierzył zdumiony tym, co zaszło.

Z Pafos droga misjonarzy wiodła przez morze do Pamfilii, która była krajem niebezpiecznym, kryjówką przestępców

i korsarzy. Marek odłączył się od wyprawy i powrócił do Jerozolimy, natomiast kierownictwo wyprawy objął Paweł.

Przedtem kierował nią Barnaba. Przez Perge udali się na błotnistą krainę Pamfilii oraz przez wysokie góry Taurus do

Galacji i przybyli do Antiochii Pizy dyjskiej. Wśród błot Pamfilii Paweł nabawił się malarii, która będzie jego wielkim

udręczeniem.

Na przykładzie działalności w Antiochii Pizydyjskiej, opisanej w Dziejach Apostolskich (13,14—52), możemy

poznać sposób postępowania Pawła. Przybywszy do miasta udawał się do dzielnicy żydowskiej, tam szukał pracy, a w

szabat zjawiał się w synagodze, aby wyjaśnić czytane tam słowo Boże. Wyjaśnienie to wskazywało na wypełnienie się

oczekiwań Izraela w osobie Jezusa Chrystusa. Wśród Żydów żniwo misyjne nie było zwykle obfite, a wielu Żydów

sprzeciwiało się nauce Pawła. Wtedy zwracał się on do pogan, którzy chętniej garnęli się do Ewangelii i z nawróconych

zarówno Żydów jak i pogan Paweł tworzył lokalny kościół. Postęp dzieła Bożego nie dawał spokoju Żydom, którzy nie

przyjęli słowa, podburzali oni przeciw Pawłowi lud i władze, i zmuszali go do opuszczenia miasta. Rozpoczęte zaś

dzieło rozwijało się dalej dzięki łasce Ducha Świętego.

W Antiochii Pizydyjskiej Żydzi podburzyli wpływowe kobiety i znaczniejszych obywateli, wzniecili prześladowanie

Pawła i Barnaby i ich wyrzucili.

Misjonarze udali się w stronę Cylicji i Tarsu, zdążając przez słabo zaludnioną wyżynę i naturalne obniżenie w paśmie

Taurusu. Sto trzydzieści kilometrów od Antiochii Pizydyjskiej znajdowało się Ikonium, które stało się następnym etapem

apostolskiej pracy. Po początkowych sukcesach uformował się przeciw Pawłowi silny front. Paweł jednak działał w tym

mieście dłuższy czas, a działalność zakończyła się ucieczką na wieść o przygotowanym ukamieniowaniu misjonarzy.

Napisany w drugiej połowie drugiego wieku apokryf pod tytułem Dzieje Pawła przytacza historię mieszkanki

Ikonium, Tekli która stawszy się gorliwą uczennicą Pawła, zrezygnowała z małżeństwa. Zawiedziony z tego powodu

bogaty młodzieniec w Pawle upatrywał swego wroga i także przyczynił się do jego wypędzenia.

Z Ikonium Paweł i Barnaba udali się do Listry. Tam zamieszkali u pobożnej Lois, jej córki Eunikę i wnuka

Tymoteusza. W czasie nauczania przez Pawła dokonał się cud uzdrowienia chorego od urodzenia. Podekscytowane tym

tłumy Likaończyków uznały Barnabę iza Zeusa, a Pawła za Merkurego. Skojarzenie to wiązało się z miejscową legendą,

według której właśnie w Listrze zawitał Zeus wraz ze swym synem Hermesem (Merkurym) pod postacią skromnego

podróżnego. Odpychany od domu do domu, przyjęty został przez dwoje staruszków. Gdy zagniewany Zeus ukarał całą

okolicę powodzią, uratował się jedynie dom tych staruszków, zamieniony potem na świątynie Zeusa. Oni zaś pozostali

tam jako para kapłańska, a po śmierci zamienieni w dwa drzewa splecione konarami.

Tym razem mieszkańcy Listry, sądząc, że posiadający moc cudotwórczą są nawiedzającymi ich znów bogami, a nie

chcąc okazać ponownie lekceważenia, urządzili procesję, na czele której

szedł kapłan Zeusa prowadząc woły na ofiarę. Paweł i Barnaba, jako Żydzi na widok tego blużnierczego aktu,

rozdarli swe szaty i rzuciwszy się w tłum wykazywali, że są tylko ludźmi, a pragną ukazać prawdziwego Boga. Tłum

został powstrzymany od złożenia ofiar.

W ślad jednak za misjonarzami podążyli ich wrogowie z Antiochii Pizydyjskiej i Ikonium. Podburzyli tłum, który

łatwo przechodzi od uwielbienia do potępienia, i spowodowali ukamieniowa- nie Pawła. Sądząc, że już nie żyje,

porzucono go za miastem. Uczniowie wyratowali pobitego, otoczyli troską i następnego dnia wysłali do Derbe. Lecząc

się, nie zaniedbał i tam pracy apostolskiej, która wydała liczne owoce.

Wbrew poprzednim planom Paweł nie powrócił z Derbe do Cylicji, ale poszedł odwiedzić i umocnić założone już

kościoły w Listrze, Ikonium i Antiochii Pizydyjskiej. Mimo prześladowań wszędzie tam rzucone ziarno zakiełkowało.

Wszędzie więc ustanawiali starszych, czyli hierarchię kościelną.

Dalsza droga wiodła przez Pamfilię do Perge, z Perge do At- talii, miasta portowego, a stamtąd drogą morską do

Antiochii Syryjskiej, skąd rozpoczęto tę wyprawę, której droga wyniosła przeszło tysiąc kilometrów lądem i trzysta

morzem. Na tej drodze stanęły wysokie pasma górskie, bagna i wąwozy, a przede wszystkim liczne prześladowania od

ludzi, bo przez wiele ucisków trzeba nam wejść do królestwa Bożego (Dz 14,22). Miał prawo Paweł tymi właśnie

słowami umacniać uczniów pozostawionych w Lykaonii.

Spotkanie w Jerozolimie

Paweł i Barnaba wróciwszy do Antiochii zdali sprawę ze swego dzieła. Wielu pogan weszło do Kościoła. Paweł nie

żądał od nich obrzezania, ale temu bardzo sprzeciwiali się bracia przybyli z Judei. Postanowiono więc udać się do

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: