Wykład 5

Rozpuszczalniki organiczne:

-          płynne w normalnych warunkach

-          nierozpuszczalne lub trudno rozpuszczalne w wodzie

-          rozpuszczają wielkocząsteczkowe substancje organiczne

-          lipofilne

-          lotne

-          działają na OUN co nazywamy działaniem narkotycznym

Wspólne cechy toksykologiczne rozpuszczalników organicznych:

-          dobra rozpuszczalność w tłuszczach i przenikalność przez skórę

-          powinowactwo do tkanek bogatych w tłuszcze

-          toksyczne działanie na układ nerwowy i narządy miąższowe

Działanie narkotyczne alkoholu zależy od:

-          od liczby atomów węgla

-          temperatury wrzenia

-          powinowactwa do wody

Powyżej 5 atomów węgla związki są nierozpuszczalne w wodzie (alkohol amylowy) i rośnie działanie narkotyczne związku.

Podział rozpuszczalników:

1.      alifatyczne – ropa naftowa, benzyny

2.      aromatyczne – zawierają pierścień benzenowy (benzen, toluen)

3.      chlorowane – zawierają w cząsteczce jeden lub więcej atomów chloru (chloroform)

4.      inne – dwusiarczek węgla

5.      alkohole – metanol, etanol, glikole

Ropa naftowa i jej pochodne:

Węglowodory do 4 atomów węgla – gazy

5 – 8 at. węgla – neurotoksyczne

N – heksan

                                                              utlenienie z udziałem cyt. P – 450

2 – heksanol

2, 5 - heksanodiol       2 – heksanon     

5 – hydroksy – 2 heksanon

2, 5 – heksanodion

              2, 5 – heksanodion jest inhibitorem enzymatycznym – jest najbardziej toksyczny z powyższych związków.

Układ P – 450:

-          układ wielu enzymów

-          izoenzymy P – 450 to CYP podzielone na 4 grupy. Np. P – 450 CYP 2E1 odpowiada za metabolizm alkoholi; ksenobiotyków

-          każda grupa enzymatyczna ma swoje induktory i inhibitory

-          polimorfizm CYP – u jednych ludzi jest większa aktywność jakiegoś izoenzymu niż u innych

Powstaje anionorodnik ponadtlenkowy w trakcie przemian.

Metabolizm benzenu (działanie rakotwórcze):

Układ krwiotwórczy jest dla benzenu narzędziem tarczowym.

Zatrucie benzenem: uszkodzenie narządów miąższowych, działanie rakotwórcze jako późny efekt działania benzenu (białaczki limfatyczne, uszkodzenie szpiku kostnego).

Toluen (mniejsza lotność od benzenu – brak działania rakotwórczego).

Zatrucie ostre toluenem: silne działanie narkotyczne, uszkodzenie nerek i wątroby.

Anilina (aminobenzen)

2Hb 2Met Hb (działanie methomoglobinotwórcze)

Anilina – substrat do produkcji barwników.

Metabolizm nitrobenzenu:

-          uszkadza narządy miąższowe

-          działa narkotycznie i methemoglobinotwórczo

Metabolizm CCl4

CCl4 – CCl4* + Cl*

CCl3* + O2 Cl3COO*

CCl4 CCl3C** (najbardziej toksyczne połączenie CCl4)

Mechanizm hepatotoksycznego działania CCl4

                                                  O2

                                      Peroksydacja lipidów błon mikrosomalnych

                                        uwolnienie rozpuszczalnych produktów

                                          uszkodzenie błon komórkowych

                                          utrata zdolności do selektywnego przepuszczania Ca+

                                          napływ Ca+

                                          nekroza

Metabolizm CH3Cl (chlorek metylu)

-          działanie narkotyczne

-          działanie hepatotoksyczne

-          kwasica

-          uszkodzenie wzroku

Metabolizm trichloroetylenu (TRI)

Metabolizm dwusiarczku węgla

-          porażenie ośrodków OUN

-          zmiany sklerotyczne

-          zmiany osobowości

-          uszkadza obwodowy układ nerwowy (zaburzenie czucia)

-          chelatowanie metali

Metabolizm alkoholi:

Metabolizm metanolu:

Kwasica jest główną przyczyną zgonów przy zatruciu metanolem.

Metabolizm glikolu etylenowego:

Przyczyna zgonów:

-          kwasica

-          uszkodzenie nerek przez sole kwasu szczawiowego (szczawian wapnia)