Prasa polska 1918 - 1939 - Andrzej Paczkowski.txt

(1356 KB) Pobierz
ANDRZEJ PACZKOWSKI

PRASA.POLSKA 1918-1939
POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT BADAŃ LITERACKICH
PRACOWNIA HISTORII CZASOPIMIENNICTWA POLSKIEGO
XIX i XX w.
HISTORIA PRASY POLSKIEJ
pod redakcjš JERZEGO ŁOJKA
ANDRZEJ PACZKOWSKI
PRASA  POLSKA .w latach 1918-1939
WARSZAWA 198O PAŃSTWOWE  WYDAWNICTWO NAUKOWE
ILUSTRACJE
zamieszczone  w  tej   pracy   sš   reprodukcjami   ze  zbiorów:   Biblioteki   Narodowej w Warszawie, Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego i Archiwum Dokumentacji
Mechanicznej w Warszawie
Bibliografię opracował Andrzej Notkowski
Indeksy opracowała Irena Tatarczuk-GKniańska
Obwolutę projektował Andrzej Szonert
uitłffm iismen hisibitczihi
u Warszowťkieao
Redaktor Jadwiga Muszyńska
Redaktor techniczny Krystyna Chęcińska
Korektorki Alicja Laskowska i Elżbieta Rusinkiewicz
Wpisano do Inwentarza
ISBN 83-01-01727-9
Copyright by Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1980
SPIS TRECI
Jte Redakcji...................         7
Warunki rozwoju............'......         9-
Prawo  prasowe.................       10
Warunki społeczno-kulturowe.............       17
Warunki ekonomiczne...............       20-
"*ť..   Warunki techniczne................       24
Prasa polityczna i ogólnoinformacyjna............       25
Lata rzšdów parlamentarnych (1918 - 1926).........       30
Prasa prawicowa................       33
Prasa  centrowa................        50>
Prasa demokratyczna i liberalna............       83
Prasa lewicowa................       71
Lata tworzenia rzšdów autorytarnych (1926 - 1930).......       S&
Prasa prorzšdowa................       91
Prasa opozycyjna................      112
Prawica..................     112"
Centrum..................      120
Lewica..................      128
Prasa komunistyczna...............      133
Lata kryzysów (1931 - 1939)..............      139-
Prasa prorzšdowa................      14&
Prasa opozycyjna.................     177
Prawica..................      177
Centrum..................      189-
Lewica..................     205
Prasa  komunistyczna  i  jednolitofrontowa........     214
Prasa informacyjna w czasie kampanii wrzeniowej.......     230
Czasopimiennictwo.............s                     238
Czasopisma masowe"...............     240
Czasopisma społeczno-kulturalne i literackie.........     258
Czasopisma popularne"...............     276
Czasopisma specjalne     :..............     292
Prasa Kocioła katolickiego.............     292
Prasa zwišzków zawodowych.......'.',...     296
Prasa dziecięca i młodzieżowa           .   ,........'.     .     299
Czasopisma fachowe i naukowe............     302
Dodatki w prasie ogólnoinformacyjnej..........     307
Agencje prasowe..................     311
6                                                       Spis treci
Radio....................     .     323
Dziennikarze...................     328
JPrasa mniejszoci narodowych..............     343
Niemcy...................     346
2ydzi...................   .     .     349
Ukraińcy...................     355
Białorusini      ..................     360
Rosjanie...................     361
Litwini...................     361
l>rasa polska za granicš................     363
Państwa ocienne................     366
Pozostałe kraje Europy...............     381
Ameryka Północna i Południowa............387
Azja....................     400
^Charakterystyka statystyczna..............     404,
Ś    Rozwój ilociowy.................     404
I   Trwałoć....................     409
Nakłady...................     412
Geografia wydawnicza...............     422
i   Typologia....................     444
i   Ekonomika" przedsiębiorstw prasowych..........     450
i Kolportaż i rozpowszechnianie.............     456
Ogólne wskaniki czytelnictwa............     458
Bibliografia...................     462
Indeks nazwisk..................     498
Indeks tytułów czasopism...............     517
OD REDAKCJI
Przygotowanie tomu Historii prasy polskiej obejmujšcego okres niepodległoci 1918 - 1939 przysporzyło autorowi i redakcji wyjštkowo wiele trudnoci, nie tylko z powodu ogromnej iloci materiału faktograficznego i tempa przemian politycznych, gospodarczych i społecznych na ziemiach polskich w okresie II Rzeczypospolitej. Po dzi dzień brak jeszcze kompletnej bibliografii tytułów prasowych wydawanych w Polsce w latach 1918 -1939. Wstępne oceny wahajš się wokół liczby 20 000 tytułów. W cišgu dwudziestolecia ukazało się więc mniej więcej cztery razy tyle gazet i czasopism (zresztš w znacznej częci efemerycznych), ile w cišgu ponad 250 lat wczeniejszej historii prasy polskiej, od roku 1661 poczynajšc. Ogrom ilociowy i zróżnicowanie materiału badawczego postawiły przed autorem  w przeciwieństwie do obu tomów poprzednich Prasa polska w latach 1918 -1939 jest dziełem jednego tylko specjalisty, Andrzeja Paczkowskiego  zadanie bardzo złożone, tym trudniejsze, że stan badań naukowych nad najważniejszymi choćby problemami historii prasy w Polsce w latach 1918 - 1939 jest dotychczas bardzo jeszcze nikły. Andrzej Paczkowski mógł korzystać tylko w nieznacznym zakresie z opracowań monograficznych i ródeł publikowanych. Oparł się głównie na wynikach badań własnych, po częci również nie ogłoszonych dotšd badań kolegów i współpracowników, przechodzšc od studiów ródłowych bezporednio do etapu opisu całociowego i syntezy. Nie upierajšc się bynajmniej przy ocenach lub uogólnieniach autora, które w miarę postępu badań mogš ulec w przyszłoci pewnym modyfikacjom, trzeba jednak zwrócić uwagę na wyjštkowe bogactwo faktografii zagadnienia i ogrom przedstawionego w tym tomie materiału cile opisowego, historycznie najcenniejszego.
W historii prasy polskiej okresu 1918 - 1939 sporo miejsca powięcono prasie mniejszoci narodowych, zamieszkujšcych ziemie Rzeczypospolitej Polskiej. Wynika to z faktu, że mimo wszystkich różnic kulturalnych i wiatopoglšdowych dzielšcych narodowoci zamieszkujšce ziemie ówczesnej Rzeczypospolitej, życie społeczne Polski było jednak cile zintegrowane, a działalnoć prasowa mniejszoci narodowych cile zwišzana z aktywnociš prasy polskiej. Ograniczajšc w sposób usprawiedliwiony dla wydawnictwa dotyczšcego prasy polskiej iloć miejsca
Od Redakcji
powięconego w tym tomie prasie mniejszoci, postarano się jednak zauważyć w tym zakresie istotne i charakterystyczne zjawiska społeczne i kulturalne.
W pierwotnych zamierzeniach redakcji tom niniejszy miał być chronologicznie szerzej ujęty, obejmujšc także dzieje prasy polskiej w kraju pod okupacjš, do schyłku 1944 r., w tym również prasę Powstania Warszawskiego. Istotne względy wydawnicze skłoniły nas do wyodrębnienia częci powięconej okresowi 1939 - 1945 w tom osobny, który ukaże się nieco póniej.
Prasa polska w latach 1918 -1939 obejmuje okres od momentu odzyskania niepodległoci w listopadzie 1918 do końca kampanii wrzeniowej 1939 roku. Mimo ewolucji systemu politycznego państwa i pewnych zmian w prawie prasowym, okrelajšcym warunki działania prasy, jest to okres wyodrębniony, jednolity i zamknięty. Tom niniejszy ma na celu wypełnienie dotkliwej luki w stanie badań nad historiš politycznš i społecznš Polski w okresie dwudziestolecia.
Jerzy Łojek
WARUNKI ROZWOJU
Oc
'dzyskanie  po przeszło wiek trwajšcej niewoli  niepodległego bytu państwowego stanowiło fakt o decydujšcym znaczeniu dla dalszego istnienia i rozwoju prasy polskiej. Nie tylko oswobodziła się ona spod nacisku antypolskich praktyk mocarstw zaborczych, sporód których wiele miało na celu wynarodowienie Polaków, lecz także, dzięki powstaniu jednolitego obszaru państwowego, polskie wydawnictwa prasowe z poszczególnych dzielnic rozbiorowych stanowić zaczęły własny układ odniesienia i mogły wyzwolić się z partykularza, na który nieuchronnie spychało je traktowanie ziem polskich jako przygranicznych prowincji mocarstw rozbiorowych. Takie ogólne stwierdzenie, aczkolwiek generalnie słuszne, wymaga i ucilenia, i rozwinięcia, zarówno jeżeli chodzi o ocenę sytuacji w punkcie wyjcia, tzn. w okresie tworzenia się Polski Niepodległej, jak i dalszego rozwoju tych czynników, które rzutowały na formy i treci, w jakich przejawiała się działalnoć prasowa. Czynniki te  nazwijmy je warunkami rozwoju prasy, nie przesšdzajšc* czy oddziaływały pozytywnie czy negatywnie na ów rozwój  można ujšć i opisać w kilku zasadniczych grupach problemów, powišzanych jednak ze sobš i cile oddziałujšcych wzajemnie na siebie; a więc odrębne ich przedstawienie spowodowane jest tylko dšżeniem do uzyskania jasnoci wykładu, nie wynika za z rzeczywistej separacji.
Możemy wyróżnić czynniki (warunki) majšce charakter ogólny: polityczne, społeczno-kulturowe i gospodarcze, oraz charakter szczegółowy: ustawodawstwo prasowe i warunki technologiczne zwišzane z powstawaniem i rozpowszechnianiem prasy (łšcznoć, komunikacja, baza poligraficzna, przemysł papierniczy). Rzecz oczywista, iż przedstawienie tych czynników  zarówno z uwagi na stan badań, jak i charakter niniejszego opracowania  może być tylko pobieżne, a w niektórych przypadkach przyjdzie ograniczyć się jedynie do zasygnalizowania pewnych zjawisk. Ponieważ ogólnopolityczny kontekst wydarzeń znany jest z opracowań powięconych dziejom wewnętrznym II Rzeczypospolitejr rezygnujemy tu z przedstawienia warunków politycznych, ograniczajšc się do omówienia niektórych tylko faktów w poszczególnych fragmentach powięconych prasie informacyjnej i ogólnopolitycznej.
10
Warunki rozwoju
Wskazane jest wszakże, już w tym miejscu, nadmienić, że państwo polskie ukształtowane jako republika burżuazyjna, przybierajšc formy zewnętrzne demokracji przedstawicielskiej i pluralizmu ideologicznego, z racji splotu różnorodnych czynników  zarówno zewnętrznej, jak i wewnętrznej natury  nig...
Zgłoś jeśli naruszono regulamin