Metoda gimnastyki rytmicznej A. M. Kniessów

    Jedną z metod kształcenia ruchowego zasługującej na wyróżnienie jest metoda Marii i Alfreda Kniessów. Po polsku można nazwać ją Ruch i Rytm lub Ruch w Rytmie, a wywodzi się ze szkoły gimnastycznej Marii Brauns. Metodę Ruch w Rytmie autorzy zaczęli programować w latach 60 – tych jako Studio Bewegungs Rhythmik, najpierw w Hanowerze, a potem we wszystkich znaczniejszych miastach Europy, a nawet poza tym kontynentem. Początkowa nazwa Studio Ruch w Rytmie została przyjęta dla podkreślenia, iż twórcy metody nastawili się w tej fazie na praktyczne eksperymentowanie swojej idei. Z czasem zrodziła się dojrzała metoda wychowania ruchowego przez rytm, dla której najbardziej charakterystyczne jest współdziałanie trzech podstawowych elementów: muzyki, rytmu, ruchu, przy czym muzyka jest traktowana jako przyjemne przeżycie estetyczne. Istotą natomiast jest wyrazisty rytm będący podstawą wykonywania poszczególnych faz ruchu w czasie, czyli w określonym tempie. Twórcy metody mocno podkreślają, iż istotą metody jest ruch, a nie muzyka, co różni tę metodę od metody Orffa, który główny nacisk kładzie nie na ruch lecz na muzykę. Muzyka w tej metodzie jest ważnym "impulsem" do podejmowania czynności ruchowych. Jest tu dużo naśladownictwa i wzorowania się na prowadzącym i współćwiczących. Nauczyciel ćwiczy cały czas z całą grupą, a wyróżnia się tym, że jest najlepszy i swoją demonstracją wzbogaca wyobraźnię ćwiczących. W ćwiczeniach jest dużo improwizacji, indywidualnej interpretacji muzyki, rytmu i sposobów użycia przyborów. W metodzie Kniessów słowo zostało zepchnięte na margines. Występuje tylko wtedy, gdy jest to konieczne np. gdy chodzi o zmianę ustawienia, zmianę przyboru, inscenizacji piosenki, wiersza, zabawy ze śpiewem. Metoda zyskała na tym płynność i intensywność ruchu i pod tym względem gimnastykę rytmiczną Kniessów można porównać z aerobikiem. Muzyka i rytm stosowane w gimnastyce rytmicznej Kniessów mogą występować:

·         jako bodziec, tworzący przyjemną atmosferę do ćwiczeń,

·         w formie zróżnicowanego akompaniamentu podtrzymującego ruch, rytm, taniec,

·         inspirować improwizację oraz kompozycję taneczną,

·         towarzyszyć różnym formom tańca tradycyjnego i nowoczesnego.

Ważną rolę w metodzie M. i A Kniessów spełniają przybory do ćwiczeń ruchowych i przybory do wytwarzania dźwięków. Te środki pomocnicze są oryginalnym pomysłem autorów i służą do pogłębienia przeżyć duchowych oraz wyegzekwowania poprawnie skoordynowanych ruchów pełnych ekspresji, o znaczeniu usprawniającym i estetycznym. Szczególnie atrakcyjne są one dla dzieci w młodszym wieku szkolnym i niepełnoprawnym intelektualnie, działają bowiem następujące mechanizmy psychologiczne:

1.      Zabawa z przyborami stwarza atmosferę radości;

2.      Postawienie ćwiczących w sytuacji zadaniowej przyczynia się do działania ukierunkowanego na cel;

3.      Nacisk sytuacyjny powoduje kształcenie ruchu;

4.      Intensyfikacja przez koncentrację – jest źródłem efektywności nauczania– uczenia się.

5.      Elementy improwizacji tematów i układów – aktywizują uczestników i rozwijają ich twórcze działanie.

    Przybory zaprojektowane przez twórców metody stanowią dobrą pomoc metodyczną w osiąganiu celów dydaktycznych, ponieważ: pobudzają do ruchu, rozwijają poczucie rytmu, rozwijają poczucie napięcia i rozluźnienia w takt rytmu.
     Autorzy metody uważają, że przybory nie powinny hamować ruchu i muszą nadać sens czynnościom ruchowym, stąd nie mogą być ani za duże ani zbyt ciężkie.
W metodzie Ruch w rytmie podstawowymi pomocami metodycznymi są:

·         Podwójna pałeczka gumowa. Można nią uderzać, rzucać, toczyć, odbijać. Dzięki swym właściwościom przybór pobudza do aktywności i motywuje do prób i eksperymentów.

·         Podwójna wstążka. Jest to przybór składający się z kija bambusowego i przytwierdzonej do niego wstążki długości od 100 do 150 cm.

·         Bębenek może być uderzany ręką, można go toczyć oraz przekładać z ręki do ręki.

·         Skorupka orzecha kokosowego. Przybór ten jest po prostu połową skorupy od orzecha kokosowego przyczepionej do ręki przy pomocy gumowej tasiemki. Skorupa orzecha może być również umocowana do kija bambusowego.

    Twórcy metody wypróbowali jeszcze wiele innych przyborów takich jak : grzechotkę rumbową, cymbałki, dźwięczącą kostkę, nożne dzwonki... dźwięczące laski, kastaniety i bongo.
     Od samego początku M. i A. Kniessowie uważali, iż muzyka nie może tylko towarzyszyć, lecz musi być partnerem ruchu i swoistego rodzaju rozmową muzyki z ruchem. Ich zdaniem muzyka tylko wtedy będzie znaczącym partnerem, gdy będzie zapraszać, wzywać i zachęcać do ruchu oraz wiązać z nim. Według tych oryginalnych metodyków, w pierwszej fazie procesu nauczania – uczenia się, opanowanie właściwych ruchów powinno być ułatwione przez stosowanie jednolitych ćwiczeń w jednolitym grupowym rytmie. W następnej fazie nauczania każdy uczeń może i powinien poszukiwać jemu właściwego, swoistego rytmu. Dalszy rozwój ćwiczących można osiągnąć pozwalając uczestnikom ćwiczyć w różnym rytmie z tymi samymi, lub innymi przyborami.
     Kompozycje rytmiczno-ruchowe mogą być powtarzane aż do wytworzenia nawyku, lub twórczo improwizowane przez ćwiczących zgodnie z ich możliwościami: indywidualne, twórcze, ekspresyjne improwizowanie ruchu na określony temat jest działaniem o najwyższych walorach dydaktyczno–wychowawczych.
      Zachęcam wszystkich do korzystania z nowoczesnej metody Kniessów.

Ma ona ma na celu kształtowanie i rozwój kultury fizycznej dziecka poprzez ruch, muzykę, zastosowanie oryginalnych przyborów. Ćwiczenia odbywają się tutaj na wszystkich grupach mięśniowych z uwzględnieniem automasażu. Jednocześnie uwrażliwia się dziecko na piękno muzyki klasycznej.

Metoda Kniessów można stosować w różnych sytuacjach życia szkolnego np. ćwiczenia poranne, zestawy ćw. gimnastycznych, zestawy ćwiczeń usprawniających różne funkcje ,  zabawa w ogródku, zajęcia otwarte z rodzicami, spotkania międzyoddziałowe i wiele innych.

Scenariusze zabaw i ćwiczeń gimnastycznych prowadzonych metodą A.M.Kniessów.

Nr 1

   pomoce: dwie grzechotki dla każdego dziecka

1. Dzieci wchodzą na salę w rytm melodii i biorą po dwie grzechotki.

2. Ustawienie dowolne, uderzenie przed sobą grzechotką w rytm, rytmizowanie: dzień – do – bry.

3. Swobodne poruszanie się po sali, potrząsanie grzechotkami w górze, przed sobą, za sobą, wygrywanie dowolnego rytmu.

4. Psychomotoryczna aktywizacja grupy: muzyka – rytm

 – luźny marsz po całej sali z naśladowaniem gry na flecie,

 – w rozkroku energiczny skłon tułowia w przód i uderzenie 4 razy między stopami, wznos ramion w górę i uderzenie grzechotkami nad głową 4 razy,

 – ugięcie nogi prawej i uderzenie grzechotkami 4 razy pod kolanem i powrót do postawy z równoczesnym uderzeniem grzechotkami przed sobą (zmiana nogi),

 – bieg i rytmiczne uderzanie grzechotkami: 4 razy przed sobą, 4 razy nad głową, 4 razy za sobą,

 – Siad rozkroczny – skłon w przód i rytmiczne uderzanie grzechotkami o podłogę 4 razy a następnie na 1, 2, 3, 4 – wznos ramion,

 – Siad skulny – toczenie grzechotek palcami stóp do przodu i z powrotem,

 – Podskoki do przodu i uderzanie grzechotkami przed sobą, podskoki do tyłu i uderzanie grzechotkami nad głową, podskoki w bok w jedna stronę i uderzanie grzechotkami o siebie (to samo w drugą stronę).

   5. Improwizacja ruchowa

    – dowolny taniec z grzechotkami do słyszanej muzyki,

    – wykonanie ćwiczeń kształtujących według własnej inwencji bez podawania rytmu, a następnie w rytmie.

   6. Ćwiczenia korektywne stóp – siad skulny podparty, grzechotki leżą przed stopami, ustawienie stopami grzechotek.

   7. Ćwiczenie oddechu – w dowolnej pozycji dmuchanie w grzechotkę tak, aby ja potoczyć do wyznaczonego miejsca.

   8. Marsz i złożenie grzechotek.

  Nr 2

  pomoce: dwie drewniane pałeczki i jedna szarfa dla każdego dziecka

1. Swobodny marsz w dowolnych kierunkach. Podczas marszu każde dziecko bierze po dwie pałeczki.

2. Stanie w lekkim rozkroku. Uderzanie pałeczką o pałeczkę: przed sobą, z lewej strony ciała, z prawej stron ciała, za plecami, nad głową (ze wspięciem na palce stóp), na przemian nad głową i przed sobą, na przemian dwa razy nad głową i dwa razy przed sobą, na przemian dwa razy z lewej i dwa razy z prawej strony ciała.

3. Lekki rozkrok, skłon w przód. Rytmiczne uderzanie o podłogę, dwiema pałeczkami na przemian: przed sobą, miedzy stopami, z lewej strony, z prawej strony, równocześnie z lewej i prawej strony.

4. Pozycja stojąca. Toczenie stopami pałeczek: do przodu i do tyłu lewą stopą, do przodu i do tyłu prawą stopą, do przodu i do tyłu obiema stopami na przemian.

5. Pozycja stojąca stopy złączone. Przeskakiwanie przez pałeczki, w dowolny sposób ułożone na podłodze: obunóż, na prawej nodze, na lewej nodze, przeskakując z nogi na nogę, „wyszywają wzory” podskokami.

6. Siad skulny podparty, ręce z tyłu (pałeczki znajdują się pod stopami). Toczenie pałeczek stopami, przed siebie oraz do siebie: obiema stopami jednocześnie, obiema stopami na przemian, lewą stopą, prawą stopą.

7. Pozycja stojąca, wykrok. Bieg: swobodny, połączony z dodatkowym ćwiczeniem z pałeczkami, wg pomysłu dzieci, połączony z dodatkowym ćwiczeniem z szarfami, wg pomysłu dzieci.

8. Pozycja stojąca, lekki rozkrok. Podrzucanie i chwytanie szarfy z węzłem: oburącz, prawą ręką, lewą ręką, podrzucanie oburącz i chwytanie prawą ręka, podrzucanie oburącz i chwytanie lewą ręka, podrzucanie prawą ręką i chwytanie lewą ręką, podrzucanie lewą ręką i chwytanie prawą ręką.

9. Pozycja stojąca. Płynne taneczne ruchy: wg wskazówek nauczyciela, wg pomysłów dzieci.

10. Stanie w lekkim rozkroku w kole, dotykając się ramionami. Jednoczesne skłony wszystkich dzieci: w przód, w lewo, w prawo. Następnie dzieci odwracają się twarzami na zewnątrz koła, które tworzą i w tej pozycji powtarzają ćwiczenie.

11. Zabawa „Lustro”. Dzieci stoją twarzami parach twarzami do siebie. Jedno dziecko wykonuje dowolne, rytmiczne ruchy, a drugie dziecko je naśladuje. Następnie dzieci zmieniają się rolami.

12. Marsz w dowolnym kierunku. Podczas marszu dzieci odkładają przybory.

Nr 3

  pomoce: dwie tarcze w różnych kolorach dla każdego dziecka

1. Marsz w dowolnym kierunku, podczas marszu dzieci biorą po dwie tarcze.

2. Pozycja stojąca, lekki rozkrok. Uderzanie tarczami, krawędzią o krawędź: przed sobą, nad głową, z lewej strony, z prawej strony, za sobą.

3. Siad rozkroczny. Uderzanie o podłogę krawędziami obu tarcz na przemian: przed sobą, z lewej strony, z prawej strony, równocześnie z lewej i z prawej strony, za sobą.

4. Leżenie na brzuchu. Przesuwanie tarcz nogami i rękami w różnych kierunkach. Ćwiczenie to należy następnie powtórzyć, leżąc na plecach, na lewym boku i na prawym boku.

5. Dzieci stoją w rozsypce. Przeskoki przez tarcze leżące na podłodze: obunóż, na lewej nodze, na prawej nodze, z nogi na nogę.

6. W siadzie skrzyżnym przesuwanie lub toczenie tarcz wokół siebie dłońmi potem stopami.

7. Dzieci stoją w rozsypce. Bieg a następnie taniec. Podczas biegu dzieci tworzą pary i tańczą: twarzami zwrócone do siebie, plecami zwrócone do siebie, w innych ustawieniach, według pomysłów dzieci.

8. Dzieci stoją w parach twarzami do siebie, w lekkim rozkroku. Skłon w przód i toczenie tarcz do siebie.

9. Taniec z tarczami według pomysłów dzieci.

10. Dowolny taniec z tarczami trzymanymi na głowie, nad głową, według pomysłu dzieci.

11. Stanie w lekkim rozkroku, kreślenie tarczami w powietrzu: linii, wzorów złożonych, liter.

12. Marsz w różnych kierunkach. Podczas marszu dzieci odkładają przybory.

Nr 4

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

1)     przybory i instrumenty wykonane wcześniej przez dzieci (można wykorzystać surowce wtórne tj. gazety, puszki, kapsle, sznurek)

-          miotełki bibułkowe, gazetowe

-          kołatki kapslowe

-          grzechotki puszkowe

-          woreczki z grochem

-          wstążki

2)     utwory muzyczne: ( interpretacja muzyczna „Marek i Wacek”)

-          F. Chopin „Etiuda E-dur”

-          E. Grieg „Pieśń Solvejgi“

-          T. Bądarzewska „Modlitwa Dziewicy“

-          F. Schubert „Moment Musical”

PRZEBIEG ZAJĘCIA:

Zajęcie przeprowadzamy w dwóch etapach:

Etap I- nauczyciel dokonuje pokazu całego zestawu ćwiczeń gimnastycznych, po czym omawia ćwiczenia z dziećmi

Etap II- dzieci wykonują ćwiczenia wraz z nauczycielką, bez jakiejkolwiek ingerencji z jej strony
 

Zestaw ćwiczeń wprowadzających przy utworze F. Chopina- „Etiuda E-dur”

z wykorzystaniem miotełek bibułkowych.

Cel:

-rozwój umiejętności koncentracji, uwagi, równowagi, ćw. kończyn górnych, rozluźnienie

i usprawnienie stawów

Dzieci na dywanie, w kole, w siadzie na piętach wykonują łagodne, płynne ruchy rękoma

w rytm muzyki z lekkim potrząsaniem miotełkami. Łagodne skłony w przód i w tył

z uniesionymi rękoma. Unoszenie rąk do góry i na dół na przemian. Skłony w klęku w bok. Zataczanie kół z wyprostowanymi rękoma. Łagodne kołysanie- powtórka 2x

Zestaw ćwiczeń rozgrzewających przy utworze E. Griega „Pieśń Solvejgi” z wykorzystaniem kołatek kapslowych i grzechotek puszkowych.

Cel:

-rozwój motoryki całego ciała, koordynacja ruchu z rytmem muzycznym, uspr. mięśni kończyn dolnych i górnych.

Dzieci w kole, w siadzie na piętach- siadają na piętach i powstają z rytmicznym potrząsaniem puszek. Przysiady w staniu z równoczesnym wyciąganiem ramion w górę i w dół. Marsz

w miejscu z rękoma uniesionymi do góry i rytmicznym potrząsaniem. Skłony raz do jednej raz do drugiej nogi. Pajac w bok, wypady rąk i nóg. Szybki podskoki z rytmicznym uderzaniem kołatek kapslowych, krążenie ramion, szybkie podskoki, krążenie ramion, przysiad. Zmiana przyborów- ćwiczenia z puszkami jak na początku tego zestawu.

Zestaw ćwiczeń uspokajających przy utworze T. Bądarzewskiej –„Modlitwa Dziewicy” z wykorzystaniem kolorowych wstążek i woreczków z grochem.

Cel:

- ogólne uspokojenie i wyciszenie organizmu, rozwijanie umiejętności wykonywania automasażu.

Dzieci w kole, w siadzie na piętach. Oklepywanie rytmiczne woreczkami z grochem zewnętrznej i wewnętrznej strony rąk, głowy, karku, klatki piersiowej, brzucha. Płynne ruchy w staniu z wstążkami, unoszenie i opuszczanie rąk, krążenie wokół własnej osi.

Pod koniec oklepywanie się woreczkami jak na początku.

LIKWIDACJA ZAJĘCIA:

Odkładanie przyborów na wyznaczone miejsce w sali.

Zaproponowanie dzieciom wykonania ćwiczeń wg pomysłu jednego z dzieci.

Jeśli propozycja zostaje przyjęta- wysłuchanie utworu F. Schuberta- „Moment Musical”

i zastanowienie się nad wyborem przyboru.

Wykonywanie ćwiczeń prowadzonych przez jedno z dzieci.

Podczas trwania utworu dzieci prowadzące mogą się zmieniać.

UWAGI:

-          ćwiczenia wykonywane są dwoma rękoma jednocześnie

-          nie jest istotna kolejność wykonywania ruchów czy skłonów na lewo lub na prawo

-          ważne jest usprawnianie obu stron ciała

-          dzieci ćwiczą w strojach gimnastycznych, boso