PODSTAWOWE POJĘCIA EKONOMICZNE
GOSPODAROWANIE RYNEK (regulator procesów gospodarczych)
(przedmiot ekonomii) Jest to proces przy pomocy, którego kupujący i sprzedający określają co chcą kupić lub sprzedać i na jakich warunkach.
PROBLEM EKONOMICZNY – gospodarowanie w warunkach ograniczoności zasobów gospodarczych:
Ø ludzkich (wiedza, praktyka, inteligencja)
Ø naturalnych (ziemia, kopaliny, woda, powietrze, przestrzeń)
Ø wytworzonych przez człowieka (budynki, maszyny, urządzenia, środki finansowe).
ZASOBY – rzeczy wykorzystywane do produkcji dóbr i usług.
Ø ziemia (szeroko rozumiane zasoby naturalne)
Ø praca (siła robocza, sposób w jaki ludzka energia fizyczna lub umysłowa może być sensownie wydatkowana)
Ø kapitał (dobra inwestycyjne, wszelki wynik procesu produkcyjnego, który przeznaczony jest do późniejszego wykorzystania w procesie produkcyjnym)
Ø technologia (wiedza jak zasoby mogą być łączone w produkcyjny sposób)
Ø talent przedsiębiorcy.
Zasoby są ograniczone – ludzkie chęci nieograniczone
RZADKOŚĆ – fakt, że nie możemy mieć wszystkiego co chcemy przez cały czas i to jest problem, przed którym stoi ekonomia.
Ekonomia zajmuję się generalnie tym, jak ludzie dążą do poprawy swojego położenia materialnego a techniki analizy ekonomicznej mają zastosowanie przy podejmowaniu decyzji w wielu dziedzinach działalności.
UŻYTECZNOŚĆ – satysfakcja lub zadowolenie odczuwane przy konsumpcji (doświadczeniu) dobra lub produktu.
Podstawowe funkcje ekonomii:
Ø poznawcza – polega na dostarczaniu wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych, o rządzących nimi prawidłowościach oraz o ich przyczynach i skutkach: co, jak i dla kogo produkować?
Ø aplikacyjna – polega na tym, że ustalenia ekonomiczne i wynikające z nich wnioski dostarczają wskazówek dla gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, państw i ich rządów, które ułatwiają podejmowanie decyzji i odpowiednie oddziaływanie na procesy gospodarcze.
EKONOMIA – jest nauką o procesach gospodarczych. Wykrywa i opisuje prawidłowości (prawa ekonomiczne) rządzące tymi procesami.
Jest nauką badającą jak ludzie radzą sobie z rzadkością, brakiem dostępności do dóbr, jak rozwiązują problem alokacji ograniczonych zasobów w celu zaspokojenia swoich potrzeb.
TEORIA EKONOMICZNA – jest uproszczonym wyjaśnieniem tego, jak gospodarka lub jej fragment funkcjonuje lub funkcjonowałby w określonych warunkach. Teorie ekonomiczne mają charakter abstrakcyjny ale nie w sensie braku konkretności jej modeli.
MODEL EKONOMICZNY - uproszczone twierdzenie, diagram lub wzór, którym posługujemy się, aby zrozumieć zdarzenia ekonomiczne.
EKONOMIA POZYTYWNA – stanowi gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się światem takim jakim on jest, a nie takim jakim powinien być. Odwołuje się do faktów. W sposób bezstronny, przy użyciu metod naukowych wyjaśnia prawidłowości dotyczące rzeczywistości i próbuje odpowiedzieć na pytania: jakie procesy, zjawiska i działania mają istotny wpływ na gospodarkę, jakie są przyczyny, uwarunkowania i następstwa pewnych zjawisk, do jakich skutków prowadza określone działania, itp.
EKONOMIA NORMATYWNA – stanowi gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się sądami oceniającymi jakie powinny być ceny, poziomy produkcji, dochody i kierunki polityki gospodarczej rządu. Formułuje zalecenia oparte na subiektywnym wartościowaniu zjawisk i własnym przekonaniu.
MIKROEKONOMIA – gałąź ekonomii, która zajmuje się zachowaniem takich jednostek jak rynki, firmy i gospodarstwa domowe (co określa cenę poszczególnych dóbr i usług, wielkość produkcji danego towaru, wysokość płac pracowników firmy?).
MAKROEKONOMIA – zajmuje się działaniem gospodarki jako całości (co określa ogólny poziom cen, poziom produkcji krajowej i dochodu narodowego, jaki skutki wywiera polityka monetarna państwa na ogólny poziom cen, dochodu, produkcji, zatrudnienia i bezrobocia?).
GOSPODAROWANIE – podejmowanie decyzji ekonomicznych i dokonywanie wyborów przez jednostki gospodarujące, które funkcjonują w świecie ograniczoności zasobów.
DECYZJA EKONOMICZNA
ü aspekt pozytywny – wybór celu i określenie sposobu realizacji wybranego.
ü aspekt negatywny – konieczność rezygnacji z innych celów.
ü efekt korzyści
ü efekt kosztów.
ELEMENTY PROCESU GOSPODARCZEGO
(produkcja, podział, wymiana, konsumpcja)
PRODUKCJA – polega on na wytwarzaniu środków (dóbr i usług) służących zaspokajaniu potrzeb ludzkich. W procesie produkcji wykorzystywane są zasoby (czynniki produkcji) rzeczy wykorzystywane przy wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług (ziemia, praca, kapitał, postęp techniczny, talent przedsiębiorcy).
PODZIAŁ – współcześnie w tym procesie tworzą się dochody uczestników procesu produkcji (właścicieli czynników produkcji). Są to płace, procenty, dywidendy, renta gruntowa
WYMIANA – jedyny element w procesie gospodarowania mający zabarwienie subiektywne, ponieważ wymiana dotyczy zamiany dochodów na towary.
KONSUMPCJA (spożycie)– proces zaspokajania potrzeb.
ü bezpośrednia (jednorazowej konsumpcji i trwałej)
ü pośrednia (dobra inwestycyjne)
DOBRA są wynikiem procesu produkcji
ü trwałe – są to środki, których okres użytkowania (wykorzystania) jest dłuższy niż jeden rok. Dla środków tych liczy się amortyzację.
ü obrotowe – zużywają się w jednym cyklu produkcji, nie liczymy dla nich amortyzacji (materiały, surowce, półprodukty, pieniądz).
ü inwestycyjne – dalej wykorzystywane.
ü konsumpcyjne – do bezpośredniego spożycia
ü prywatne – wykorzystywane przez pojedynczych ludzi
ü publiczne – wytwarzane przez duże grupy ludzi (policja, ochrona)
ü wolne – są darem przyrody (powietrze, woda) nie posiadają ceny i nie podlegają podziałowi
ü ekonomiczne – są efektem działalności gospodarczej człowieka, dóbr tych dotyczy problem rzadkości, posiadaj cenę, podlegają podziałowi
Rodzaje konsumpcji ze względu na ostateczny podział dochodu narodowego:
ü indywidualna – przedmiotem konsumpcji indywidualnej są dobra prywatne, które służą zaspokojeniu potrzeb jednostki.
ü zbiorowa - przedmiotem konsumpcji zbiorowej są dobra publiczne, które służą zaspokajaniu potrzeb zbiorowości (oświata, służba zdrowia)
POTRZEBA – czynniki sprawczy gospodarowania, stan braku czegoś, co jednocześnie uruchamia mechanizm zmierzający do jego zaspokojenia.
Cechy potrzeb:- charakter obiektywny- charakter społeczny- charakter historyczny – ulęgają zmianom w czasie
Właściwości potrzeb:
- nieograniczone co do swojej liczby, niepoliczalne- ograniczone co do swojej pojemności, a zatem istnieje pewna ilość dobra lub usługi, która potrzebę zaspokoi.- potrzeby są względem siebie konkurencyjne i substytucyjne- potrzeby są względem siebie komplementarne - w miarę zaspokajania potrzeby maleje intensywność jej odczuwania. Potrzeba może przestać być odczuwalna, ale po pewnym czasie narodzi się ponownie.
USŁUGI – czynności lub działania zmierzające do zaspokojenia potrzeb.
ü materialne – działanie to jest kierowane na rzecz (malarz, szewc)
ü niematerialne – działanie jest kierowane na osobę (lekarz)
Potrzeby ludzkie według Maslova:
• fizjologiczne (najważniejsze) – głód, pragnienie • bezpieczeństwa – pewność, ochrona• społeczne – poczucie przynależności• samorealizacji – praca nad sobą, samorealizacja• wiedzy• satysfakcji estetycznej.
PODMIOT GOSPODARCZY – jest to aktywny uczestnik procesu gospodarowania, który przez swoje decyzje i wybory wpływa na zachowanie innych uczestników procesu gospodarowania.
Cechy świadczące o samodzielności podmiotów gospodarowania:
ü samodzielność decyzyjna
ü samodzielność dochodowa
ü odrębność majątkowa
Podział podmiotów gospodarczych wg skali działania:
ü podmioty mikroekonomiczne – pracodawca, przedsiębiorca, konsument, pracownik, rzemieślnik, rolnik, gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo, banki komercyjne, towarzystwa ubezpieczeniowe, biura podróży
ü podmioty mezoekonomiczne – (regionalne) zarządy koncernów, holdingów, cechy rzemieślnicze, lokalne organa władzy państwowej
ü podmioty makroekonomiczne – państwo (w imieniu którego działa rząd i parlament), Bank Centralny, Związki Zawodowe.
Racjonalność działania – działanie rozumowe jednostki gospodarującej, podejmującej decyzje na podstawie posiadanej wiedzy (gł. założenie teorii ek.)
Zasada racjonalnego działania – polega na wyborze najkorzystniejszej relacji pomiędzy nakładami(kosztami) efektami (korzyściami) poprzez:
ü maksymalizację efektów – wydajnościowy. Jednostka przy danych nakładach stara się osiągnąć jak najlepszy efekt
ü minimalizacje nakładów – oszczędnościowy. Dany efekt (korzyść) jednostka chce osiągnąć przy jak najmniejszych kosztach.
Rachunek ekonomiczny – relacja nakładów do efektów, z których jednostka wybiera optymalny wariant.
Cechy rachunku ekonomicznego:
ü dualność - równoległe stosowanie dwóch zasad
ü względność – cel określa działanie jednostki
ü kompleksowość – rachunek musi uwzględniać wiele aspektów
ü wariantowość.
Ø MERKANTYLIZM (XVII – XVIII)
- doktryna polityczna podkreślająca znaczenie nadwyżek bilansu płatniczego (eksport>import)
- poparcie rządowej regulacji polityki gospodarczej(interwencjonizm)
- kraj uosabiający kupca, walczącego o dominację na rynku
- ideologia burżuazji handlowej – dążącej do nagromadzenia kapitału
- nie szukano praw i zależności rządzących gospodarką
ü FIZJOKRATYZM (XVIII)
- badanie zjawisk ekonomicznych w sferze produkcji
- ...
adagggio