{14}{129}Paryż, 28 grudnia 1895. {253}{396}Tego dnia w podziemnej sali kawiarni Grand|odbyła się pierwsza wiatowa projekcja filmu. {723}{859}Pierwszy wiernie uchwycony ruch|oznajmia ludzkoci narodziny nowej muzy. {874}{945}Do aktu urodzenia wpisano na zawsze: {946}{1088}miejsce urodzenia: Francja,|imiona rodziców: bracia Lumiere. {1244}{1324}Czy rzeczywicie film|liczy sobie 73 lata? {1326}{1415}I czy rzeczywicie|wynaleli go bracia Lumiere? {1417}{1475}Dzi znamy już zaskakujšcš odpowied: {1476}{1514}NIE. {1516}{1624}Kto więc odkrył film dla ludzkoci,|kiedy i w jakim kraju? {1625}{1737}Choć może nas to zaskoczyć,|jednak to prawda: {1738}{1831}lad wiedzie do Liptákova na Pojizerzu. {1857}{1947}W tym domku, który wydał już|nejeden kulturalny czy naukowy skarb {1950}{2068}i ku któremu przez ostatnie 2 lata tyle razy|zwracało się zainteresowanie szerokiej publicznoci {2070}{2209}znaleziono 14 listopada bombę kulturalnš,|której wybuch wstrzšnie historiš filmu, {2210}{2261}kto wie zresztš, czy tylko filmu. {2262}{2321}Zacznijmy jednak od poczštku. {2327}{2461}Tak, przyjaciele, znajdujemy się|w pojizerskiej osadzie Liptákov. {2464}{2592}W tej wiosce Cimrman spędził|ostatnie lata swego życia {2593}{2649}w kręgu serdecznych przyjaciół. {2650}{2746}Jednym z nich jest to obecny|pan Padevět. {2747}{2889}Powinienem wyjanić, czemu ma|na sobie niezwykły dla nas ubiór. {2890}{2969}Wišże się z nim pewna ciekawa opowieć: {2970}{3041}Jára Cimrman wybrał się którego dnia {3042}{3154}w doć trudnš trasę|na leżšcy opadal szczyt {3155}{3219}o nazwie Kokrhač - prawda? {3222}{3366}Po powrocie, zmęczony i wyczerpany,|zapragnšł kšpieli. {3367}{3441}Jednak zamiast swej ulubionej soli {3443}{3565}na nieszczęcie|wsypał sobie do wanny gips. {3568}{3688}Rzecz jasna po krótkim czasie|zupełnie w owej wannie stężał. {3689}{3760}I to włanie ojciec pana Padevěta {3761}{3883}Járę Cimrmana z tego kłopotu,|dosłownie rzec można - wyršbał. {3885}{3928}Prawda?|- Tak, tak. {3929}{4019}W podzięce Cimrman|sprezentował mu ten strój tyrolski, {4021}{4089}w którym pokonał Alpy. {4110}{4216}- Kiedy ubiera pan ten strój?|- Tylko w więta. {4218}{4299}Panie Padevět, proszę nam powiedzieć,|jak się pan nazywa? {4300}{4360}- Padevět Bohumil.|- Aha. {4361}{4502}- A pańska kurka też ma jakie imię?|- Klarka. Rasy wyandotte. {4503}{4570}Jest dobrš nioskš? {4571}{4683}To najlepsza|w moim całym życiu nioska. {4713}{4813}Ale mówił mi pan,|że czemu przestała się nieć? {4814}{4944}Przez ostatni miesišc, może trzy,|nie zniosła ani jednego jaja. {4945}{4994}To się panu wydało dziwne? {4996}{5071}Oczywicie. Dlatego jš obserwowałem. {5084}{5180}I patrzę, a ona hop! do szopy...|- Do tamtej szopy? {5182}{5227}Do tamtej. {5255}{5295}Poszedł pan tam za niš? {5297}{5414}Skoro idzie tam kokoszka,|że niby Klarka, no to i ja poszedłem. {5540}{5628}A jak się pan, panie Padevět,|dostał do tej stodoły? {5634}{5760}Wzišłem łom|i wyważyłem te oto drzwi. {5864}{5965}Patrzę - i widzę, że sš tu jajka. {5981}{6108}I tak nas, moi drodzy, kura|zaprowadziła do laboratorium Cimrmana, {6109}{6165}o którym nie mielimy pojęcia. {6166}{6231}A oto i niektóre jego wynalazki: {6232}{6309}tam widzę dwustronne grabie, {6310}{6420}za panem Padevětem stoi maszyna|do produkcji drewnianych samorostów... {6421}{6488}Co było dalej, panie Padevět? {6509}{6574}No i sš tutaj te jajka! {6575}{6692}Tak, ale oprócz jajek,|znalazł pan jeszcze co ważnego... {6711}{6789}- Chodzi panu o tę kad...?|- Tak. {6791}{6896}...co w niej Jára Cimrman zmiękczał|te buty do wspinaczki? {6899}{6991}- Tak, te buty.|- O to panu chodzi? - O to. {7251}{7360}Oto częć skarbu, odkrytego|w gabinecie fizycznym Járy da Cimrmana. {7361}{7463}O znaczeniu znaleziska wypowiedzš się|najbardziej do tego powołani. {7464}{7572}Znajdujemy się teraz|w budynku archiwum filmowego. {7573}{7687}Siedzi tu ze mnš główny czeski|cimrmanolog, dr Even Hedvábný, {7688}{7813}a obok historyk filmu,|dr honoris causa Myrtil Frída. {7814}{7957}Chcę usprawiedliwić dr Hedvábnego,|który się do państwa nie odezwie. {7958}{8088}Otóż dr Hedvábný jest nie|tylko doskonałym znawcš muzyki, {8089}{8206}ale też wielkim artystš i chce|zapiewać na festiwalu Praska Wiosna. {8208}{8293}Jak wiecie, to anonimowy konkurs,|piewa się za parawanem, {8296}{8394}więc byłoby niewskazane,|by zdradził nam teraz swój głos. {8395}{8464}Dlatego też nagrał na tamie swe słowa, {8465}{8590}głosem nie swym, lecz sšsiada,|pana Jaroslava Řimnáča, {8591}{8691}który łaskawie wypowiedział|przemowę dr Hedvábnego, {8692}{8725}za co mu serdecznie dziękujemy. {8726}{8768}Prosimy, panie doktorze. {8785}{8838}Sformułowałbym to w ten sposób: {8840}{8934}mnie osobicie, gdy chodzi o dzieło|Járy da Cimrmana {8935}{9010}nie może chyba już nic zaskoczyć. {9011}{9091}Człowiek, który - przypomnę w skrócie - {9092}{9207}wynalazł akwabil, 36-tonowš skalę, {9208}{9314}produkcję azotu z rtęci|na skalę przemysłowš, samorosty, {9317}{9432}który skomponował, napisał i namalował|dzieła o takiej wartoci artystycznej, {9434}{9506}że rozum nie jest w stanie tego objšć, {9507}{9626}na zawsze będzie dla nas studniš,|z której czerpiemy rozrywkę i naukę, {9627}{9772}tak, jak w przypadku innego geniusza,|mianowicie Leonarda Da Vinci. {9773}{9909}Sšdzę, że owo "Da" przed ich nazwiskami|jest co najmniej symboliczne. {9910}{10042}Dziwiło mnie, że w tak wszechstronnej|twórzczoci brakowało dotychczas filmu. {10043}{10187}Znalezisko pana Padevěta przewróciło|to moje zdziwienie do góry nogami. {10188}{10290}Nie chcę jednak wkraczać|w kompetencje kolegi Frida. {10321}{10456}Nie tylko ja, ale cały wiat|kinematografii był zdziwiony. {10458}{10606}Wiemy, że wynalezienie filmu datuje się|na koniec ubiegłego stulecia {10607}{10710}i że to braci Lumiere|uważa się za ojców filmu. {10711}{10786}Kilka tygodni temu okazało się,|że tak nie jest, {10787}{10890}że Jára da Cimrman|odkrył film pięć lat wczeniej. {10903}{11050}Ja i kilku specjalistów dostalimy|szeć rolek filmu - {11051}{11168}mówimy "film", lecz to oczywicie anachronizm,|gdyż były to tylko dziurkowane zwoje - {11169}{11295}i przeglšdalimy owe zwoje|dziurka po dziurce {11296}{11412}i z niezbitš pewnociš możemy stwierdzić,|że powstały 5 lat przed braćmi Lumiere. {11413}{11508}Naprawdę, dzi już|nie można w to wštpić. {11509}{11603}Pierwszy film zbadali dla nas eksperci, {11604}{11706}którzy według czasu połowicznego|rozpadu radioaktywnego węgla {11707}{11775}ustalili rok... {11776}{11872}ustalili rok powstania owych nagrań {11875}{11976}i to z dokładnociš|plus minus szeć godzin. {11979}{12061}Prawda, panie docencie?|- Tak. {12062}{12210}Ogrom dzieła J. da Cimrmana|wstrzšnie od podstaw historiš filmu. {12212}{12352}Dopiero za kilka miesięcy będziemy w stanie|to dzieło kompleksowo ocenić. {12353}{12454}Teraz przejdziemy do poczštków|jego twórczoci filmowej. {12474}{12578}Jak wiemy, Cimrman był jednym|z najlepszych fotografów swej epoki. {12579}{12725}Jego kamera umiała delikatnie nakrelić portret,|jak i uchwycić rzeczywistoć bez upiększeń. {12755}{12835}Statyczne obrazy go jednak|nie satysfakcjonowały. {12836}{12921}Nie zapominajmy, że Jára da Cimrman|był też wielkim filozofem, {12922}{12994}wiedział więc, że życie to cišgły ruch. {12996}{13102}Tę myl pięknie ujšł w licie|do przyjaciółki, Emilii Fuksovej: {13134}{13270}{Y:i}Na czymkolwiek pozornie spokojnym|zatrzymam wzrok, wszystko się porusza. {13271}{13356}Drażniła go niemożnoć|uchwycenia ruchu. {13357}{13447}Np. znany portret upadajšcej|hrabianki Kürbergerovej {13450}{13526}który jego asystent Matěj Vlk|uratował przed spaleniem {13528}{13625}powiększajšc na specjalnym,|azbestowym papierze. {13638}{13763}Eksperymentalne studium ruchu, doskonałe|jak na tę epokę, Cimrmanowi nie wystarczały. {13764}{13859}Konstruuje więc pierwszš w historii kamerę.|Dzieło się powiodło, {13862}{13977}więc w czwartek 1890 r.|pisze do Váňka, swego przyjaciela: {13985}{14055}{Y:i}Dziękuję za zaproszenie na lub. {14056}{14178}{Y:i}Pewien jestem, że z sali ceremonii wkroczysz|w historię wraz z drogš małżonkš. {14180}{14299}Prócz samego mistrza prawie nikt|nie wiedział, co te słowach oznaczajš. {14315}{14443}Oto efekt obietnicy i zarazem niewštpliwie|pierwszy film w historii kinematografii. {14982}{15045}Znalezienie filmowej twórczoci J. C. {15047}{15165}rzuca cień podejrzenia na braci Lumiere,|że skopiowali drugi film Cimrmana. {15166}{15220}Za chwilę zobaczycie tę migawkę; {15223}{15328}jest to ujęcie przyjazdu pocišgu|na dworzec w Pardubicach. {15329}{15440}Film Lumiere'ów ukazywał|przyjazd pocišgu na dworzec w Ciotat. {15441}{15558}Jednak udowodniono już, że film|Cimrmana powstał kilka lat wczeniej. {15559}{15612}Moglibymy więc powiedzieć, {15614}{15726}że pocišg braci Lumiere był|w pewnym sensie opóniony. {15727}{15783}Nie, to nie. {15784}{15922}Zbagatelizowalibymy wtedy pionierskie|wysiłki i Járy Cimrmana, i braci Lumiere. {15923}{16049}Niech widzowie sami osšdzš, porównujšc|przyjazd pocišgu na dworzec pardubicki {16052}{16116}z migawkš z poczštku tego filmu. {16287}{16389}Cimrman zrozumiał natychmiast|ciężar gatunkowy swego wynalazku. {16406}{16495}Pisze w licie do cegielnika|Jirkovskiego z Ústi: {16496}{16599}{Y:i}Proszę wybaczyć, że nie wynalazłem|dla pana cegieł dziurawek. {16600}{16700}{Y:i}Całš energię powięciłem na|skonstruowanie kinematografu. {16701}{16741}{Y:i}Efekt końcowy jest znakomity. {16742}{16796}{Y:i}Nie chodzi jednak o zwykłš atrakcję. {16799}{16939}{Y:i}Film stanie się dla mnie równie ważny,|jak dla pana tłusta glina. {16968}{17073}Poczštek twórczoci mistrza jest|spod znaku harmonii i radoci życia. {17074}{17220}Wesoły filmik "Opowiadajšcy anegdoty"|spotkał się z wielkim powodzeniem. {17318}{1...
ahimsa4