Poplecznictwo lekarza
W związku z wątpliwościami dotyczącymi prawno-karnej oceny zachowań lekarzy odmawiających pobierania krwi od nietrzeźwego kierującego w przypadkach, gdy nie wyrazi on na to zgody, Biuro Kryminalne Komendy Głównej Policji uzyskało w przedmiotowej kwestii stanowisko Prokuratury Krajowej zawarte w piśmie PR I 820/8/06 z dnia 17 marca 2006 r. Dyrektora Biura Prezydialnego Pana dr. Wincentego Grzeszczyka (z uwagi na wątpliwości Biura Prawnego KGP potwierdzone pismem o znaku sprawy j.w. z dnia 19 maja 2006 r.), które poniżej Panom przedstawiam:
Nieuzasadniona odmowa ze strony lekarza wykonania zabiegu pobrania krwi do badań na zawartość alkoholu, od osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa, może stanowić naruszenie norm prawa karnego i być podstawą wszczęcia postępowania przygotowawczego o czyn z art. 239 § 1 k.k.
Na gruncie polskiego prawa nie ulega wątpliwości, iż pobranie krwi od osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia po użyciu alkoholu, może odbyć się także bez jej zgody. Podstawę do takiego stwierdzenia dają znowelizowane przepisy art. 74 § 3 k.p.k. oraz art. 126 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym. Powyższe regulacje ustawowe w powiązaniu z § 5 ust. 3 i 6 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 maja 1983 r. w sprawie warunków i sposobu dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie nakładają na lekarza obowiązek pobrania krwi również w przypadku braku zgody na taki zabieg. Jednocześnie wyżej powołane rozporządzenie w § 5 ust. 5, jako jedyną podstawę do odstąpienia od pobrania krwi wymienia uzasadnione podejrzenie, iż pobranie krwi spowoduje zagrożenie życia lub zdrowia (o czym należy umieścić wzmiankę w protokole).
Faktyczną podstawą odstąpienia może być również sytuacja, w której organ doprowadzający taką osobę na badanie (Policja) bądź nie jest w stanie zapewnić stosownej asysty przy pobraniu krwi u osoby sprzeciwiającej się temu, bądź asysta taka nie jest w stanie zastosować w danych okolicznościach takich środków przymusu (w tym bezpośredniego), które pozwoliłyby na dokonanie pobrania lege artis i w związku z powyższym istniałoby uzasadnione podejrzenie, iż spowoduje ono zagrożenie życia lub zdrowia osoby podejrzanej.
Decyzja o odstąpieniu od pobrania krwi należy wyłącznie do lekarza i jej podjecie rozpatrywane być może wyłącznie w kontekście zasad sztuki lekarskiej. Z tego względu, pomijając wyżej opisane wyjątki, w przypadku nieuzasadnionej odmowy ze strony lekarza wykonania zabiegu pobrania krwi do badań na zawartość alkoholu od osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa należy każdorazowo rozważać wszczęcie postępowania przygotowawczego o czyn z art. 239 § 1 k.k.
Przestępstwo poplecznictwa jest przestępstwem powszechnym. Może być popełnione przez działanie, jak i zaniechanie. W opisanej sytuacji lekarz będąc zobowiązanym, na podstawie cytowanych wyżej przepisów, do pobrania krwi od osoby podejrzanej o prowadzenie pojazdu mechanicznego po użyciu alkoholu i odmawiając wykonania tej czynności, narusza nałożony na niego obowiązek prawny w zakresie współdziałania z organami procesowymi w ściganiu przestępstw i ich sprawców. Tym samych swoim zachowaniem wyczerpuje znamię czasownikowe „utrudnia”, zawarte w dyspozycji przepisu art. 239 § 1 k.k.
Występek opisany w art. 239 § 1 k.k. jest przestępstwem umyślnym i może być popełniony tak w zamiarze bezpośrednim, jak i w zamiarze ewentualnym. Dla bytu przestępstwa poplecznictwa konieczna jest świadomość sprawcy, w tym przypadku lekarza, że osoba, której poprzez swoje zaniechanie pomaga uniknąć odpowiedzialności karnej, popełniła przestępstwo. Należy również wykazać zamiar utrudnienia lub udaremnienia postępowania karnego przeciwko osobie, którą w opisanym przypadku będzie nietrzeźwy kierowca pojazdu.
Z przedstawionego stanowiska wynika, że policjanci doprowadzający nietrzeźwego kierującego powinni poinformować lekarza, który odmawia pobrania krwi od osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa z uwagi na brak jej zgody, że swoim zachowaniem utrudnia postępowanie karne, co może skutkować odpowiedzialnością karną wynikającą z art.. 239 § 1 k.k. i odpowiednio tę informację udokumentować (poprzez dokonanie zapisu w notatniku służbowym lub notatce urzędowej). W przypadku, gdy mimo poinformowania go lekarz w dalszym ciągu odmawia pobrania krwi, osobę podejrzaną będącą pod wpływem alkoholu należy przewieźć do innego lekarza, który dokona pobrania. Czynności w sprawie lekarza, który bezpodstawnie odmówił pobrania krwi od nietrzeźwego kierującego, do czasu uzyskania wyniku badania określającego zawartość alkoholu we krwi należy prowadzić w trybie art. 307 § 5 k.p.k. i w przypadku, gdy zostanie:
- potwierdzony stan nietrzeźwości – należy wszcząć dochodzenie o czyn z art. 239 § 1 k.k.,
- ustalony stan po użyciu alkoholu lub stan trzeźwości – należy materiały przekazać prokuraturze z wnioskiem o rozważenie, czy w związku z naruszeniem obowiązków służbowych przez lekarza sprawę w trybie art. 18 § 2 k.p.k. przekazać izbie lekarskiej (lekarz nie ponosi wówczas odpowiedzialności karnej za przestępstwo poplecznictwa).
omegared