Miejskie Przedszkole nr 8
MONTESSORI
w Jarosławiu
os. Słoneczne 6
37-500 Jarosław www.montessori.jaroslaw.pl montessori@jaroslaw.pl
BIOGRAFIA MARII MONTESSORI
Maria Montessori urodziła się w 1870 r. w Chiaravalle we Włoszech. Jako pierwsza kobieta w historii kraju uzyskała doktorat medyczny, co szerokim echem odbiło się we włoskiej prasie. Dzięki wytrwałości i solidnej pracy realizowała swoje marzenia. Chciała pomagać dzieciom, szczególnie tym najbiedniejszym i chorym.
Interesowała ją nie tylko medycyna, ale i psychologia, antropologia i pedagogika. Swoją wiedzę pogłębiała nie tylko w toku licznych studiów, ale w podróży po całym świecie, gdzie mogła obserwować pracę z dziećmi.
W 1900 r. otworzyła w Rzymie Instytut Medyczno – Pedagogiczny Kształcenia Nauczycieli dla Opieki i Wychowania Dzieci Umysłowo Upośledzonych. I właśnie takim dzieciom poświęcała swój czas. Okres ten tak później scharakteryzowała: „Bardziej zajęta niż nauczycielka ludowa i zupełnie pozbawiona wakacji uczyłam dzieci od 8 rano do 7 wieczór. Te dwa lata praktyki są moim pierwszym i właściwym tytułem do pedagogiki”.
Nie opuszczała ją jednak myśl, by opracować metodę pracy pedagogiczno – wychowawczej dla dzieci o normalnym rozwoju umysłowym.
I tak powstała instrukcja Dom Dziecięcy (Casa dei Bambini). Tu M. Montessori prowadziła pracę badawczo – dydaktyczną. Powoli wyposażyła placówkę w meble własnego pomysłu, pomoce Itarda i Seguina oraz przyrządy stosowane w psychologii eksperymentalnej.
Ciągła obserwacja dzieci i doświadczenia praktyczne stały się podstawą do opracowania metody wychowania i nauczania małych dzieci.
Metoda Marii Montessori zdobyła ogromną popularność niemal na całym świecie. Obecnie najwięcej przedszkoli i szkół Montessori znajduje się w Holandii i w Niemczech.
Maria Montessori zmarła w 1952 r. w Holandii.
MYŚLI WIODĄCE
MIŁOŚĆ do dziecka i świata;
WYCHOWANIE jako wspieranie i pomoc w indywidualnym rozwoju;
PRZYGOTOWANE OTOCZENIE (środowisko wychowawcze przedszkola) tak zorganizowane, aby wesprzeć rozwój dziecka i wprowadzić je w świat kultury; istotnym elementem jest tzw. MATERIAŁ ROZWOJOWY Montessori;
ZASADA SWOBODY (wolności) wyboru:
PRZEDMIOTU;
MIEJSCA – pracy;
CZASU;
Umożliwiająca samodzielną aktywność, zgodną z fazami rozwoju, potrzebami i zainteresowaniami dziecka;
ZASADA PORZĄDKU – dopełniająca zasadę wolności; dyscyplina i porządek to ramy, w których może urzeczywistnić się wolność dziecka;
POLARYZACJA UWAGI – czyli koncentracja na pracy, jako decydujący moment dla rozwoju osobowości dziecka i jakości jego edukacji;
GLOBALNE- całościowe zdobywanie wiedzy o świecie.
Szczególne znaczenie wychowania EKOLOGICZNEGO i wychowania DLA POKOJU (tzw. wychowanie dla Wszechświata);
GRUPA – wymieszana wiekowo;
NAUCZYCIEL – organizator otoczenia w przedszkolu, pomocnik, doradca, inicjator aktywności dziecka;
NORMALIZACJA – jako cel rozwoju i wychowania, czyli osiągnięcie przez dziecko harmonii wewnętrznej i ze światem;
SAMODZIELNOŚĆ działania;
NIEZALEŻNOŚĆ od dorosłych;
ODPOWIEDZIALNOŚĆ za siebie i świat;
WRAŻLIWOŚĆ MORALNA jako wyznaczniki celu wychowania;
KONCEPCJA DZIECKA I JEGO ROZWOJU ZAPROPONOWANA PRZEZ MARIĘ MONTESSORI.
Według M. Montessori świat i człowiek stanowią jedność. Człowiek jest nierozerwalną częścią Wszechświata, w którym panuje ład i porządek Stąd w człowieku również istnieje tendencja do budowania porządku wewnętrznego. Wszechświat i człowiek rozwijają się ewolucyjnie według planu nakreślonego przez Istotę Boską. Porządek świata odzwierciedla się więc w porządku duchowego rozwoju człowieka.
Człowiek powinien być wrażliwy na otaczający świat, musi cechować go troska o przyrodę ożywioną i nieożywioną, troska o siebie i innych ludzi na Ziemi. Idea budowy pokoju na świecie, oparta na MIŁOŚCI jako podstawowej energii prowadzącej do rozwoju człowieka i świata, powinna być tu wiodąca. Ta MIŁOŚĆ w szczególny sposób dotyczy człowieka.
Dziecko traktowane jest w koncepcji M. Montessori podmiotowo, jako istota dążąca przez aktywność i samodzielne działania do uzyskania niezależności od dorosłych.
Tak, jak w sensie biologicznym „nikt nie może rosnąć za dziecko”, tak od strony psychologicznej, duchowej, nikt w tym nie może wyręczyć dziecka. Człowiek – dziecko jest niezastąpionym przez nikogo budowniczym własnej osobowości.
M. Montessori odkryła, że każde dziecko ma naturalny pęd do psychologicznego rozwoju poprzez ruch i twórczą aktywność.. Jest to niezależne od wieku dziecka i jego rozwoju intelektualnego.
Tezę tę sformułowała M. Montessori jeszcze w czasie pracy w charakterze lekarza. Jej obserwacje w Rzymskiej Klinice Psychiatrycznej dzieci upośledzonych umysłowo, które bawiły się resztkami chleba, stały się podstawą do wysunięcia powyższej tezy.
Dziecko z natury jest dobre. Dobro i piękno moralne ukazują się w trakcie jego życia przy wykryciu i wsparciu rozwoju tych wartości przez dorosłych. Miłość jest główną siłą wydobywającą dobro i piękno w człowieku.
Rozwój dziecka dokonuje się według indywidualnego „planu rozwoju”, który charakterystyczny jest dla każdego człowieka. Zawarty jest on w tzw. „psychicznym zarodku”. Stąd nie można według tej koncepcji tworzyć z góry utrwalonego systemu wychowawczo – dydaktycznego dla dziecka, nie licząc się z jego indywidualnym rozwojem. Pomoc wychowawcza musi być doń dostosowana w myśl tezy „daj mi czas”, w której wyrażony jest szacunek dla praw rozwojowych.
W pierwszym okresie życia (0 – 3 rok życia) charakterystyczną formą psychiczną rozwoju dziecka jest „absorbująca psychika”. W tym okresie dziecko całym sobą wchłania bodźce z otoczenia. Uczenie się przebiega podświadomie, bez wysiłku. M. Montessori porównywała ten sposób odbioru świata i uczenia się do gąbki, która wchłania całą wodę lub do kliszy fotograficznej, rejestrującej mniej oraz bardziej ważne elementy krajobrazu.
Z tej koncepcji wczesnego dzieciństwa wynika ogromna troska rodziców i opiekunów o zapewnienie jak najkorzystniejszego środowiska społeczno – wychowawczego. Okres od 0 do 3 roku życia jest niezmiernie ważny dla socjalizacji dziecka, czyli wchodzenia w świat ludzi w sensie społeczno – kulturowym. Im korzystniejsze wychowawczo jest środowisko domowe – pełne miłości, ciepła, opieki i wyrozumiałości, zaspokajające tak potrzeby biologiczne jak psychologiczne – tym psychika dziecka nasiąknie jak najlepszymi kulturowo elementami. M. Montessori mocno podkreślała związki uczuciowe dziecka z matką (rodzicami) pisząc, iż do prawidłowego rozwoju potrzebne jest „mleko i miłość”.
M. Montessori stwierdziła, że rozwój dziecka dokonuje się poprzez różne stopnie, wspólne wszystkim ludziom. Niemniej ich wystąpienie ma indywidualny charakter i nasilenie. Występowanie tzw. „wrażliwych faz” zawarte jest w indywidualnym planie rozwoju i nie można ich sztucznie wywoływać. W fazach tych pojawia się szczególna wrażliwość na impulsy (bodźce) wysyłane z otoczenia. Dziecko wykazuje wówczas podwyższoną gotowość do ich przyjęcia, co równoznaczne jest z dużymi możliwościami wyuczenia się określonej umiejętności, sprawności, czy nabycia wiedzy o świecie. We wrażliwych fazach działają jeszcze echa i prawa absorbującej psychiki. M. Montessori wyróżniła wiele takich faz, np.: w okresie 0 – 3 roku życia są wrażliwe fazy na mówienie, chodzenie, w przedziale 3 – 6 roku życia występuje wrażliwa faza na ruch, porządek, doświadczenia zmysłowe, na zainteresowanie językiem, matematyką, otaczającym światem, pierwszymi kontaktami społecznymi. Wiemy z obserwacji, że rzeczywiście są takie okresy, w których dziecko bardzo intensywnie dąży do danej aktywności, często je powtarzając, co sprawia mu ogromną radość (np. zabawy z wodą, piaskiem, manipulowanie przedmiotami, robienie porządków itd.).
Gdy we wrażliwej fazie dojdzie do długotrwałej, pogłębionej koncentracji na danej czynności, mówimy o zjawisku „polaryzacji uwagi”. Możliwości edukacyjne dziecka są wtedy największe. Uczy się ono chętnie i szybko, łatwo bez wysiłku. Częste powtarzanie ulubionej, interesującej czynności sprzyja jej wyuczeniu. Tak zwany fenomen „polaryzacji uwagi” M. Montessori odkryła w pierwszym prowadzonym przez siebie przedszkolu – Casa dei Bambini, otwartym w ubogiej dzielnicy Rzymu – San Lorenzo w 1907 roku.
Pewnego razu 3-letnia dziewczynka intensywnie zajmowała się blokiem cylindrów do osadzania. Czynność powtórzyła 44 razy, niezależnie od zewnętrznych bodźców (śpiew innych dzieci, przestawienie przez nauczycielkę jej krzesła na stół). Po wykonaniu pracy nie była zmęczona. Montessori porównała jej stan do „przebudzenia z ożywczego snu”. „Polaryzacja uwagi” jest więc podstawowym bodźcem do duchowego rozwoju dziecka. Jest „ kluczem pedagogiki”, gdyż zdaniem M. Montessori następstwem tego zjawiska jest „normalizacja” czyli stan wewnątrzpsychicznej równowagi i harmonii. Równowaga ta dotyczy tak integracji wewnętrznej jak i harmonii z całym światem. Dziecko jest wówczas spokojne, opanowane, wrażliwe na ład i dyscyplinę wewnętrzną, otwarte na potrzeby innych, potrafiące samodzielnie działać. „Znormalizowane” dziecko wierzy w swe możliwości rozwoju, ma poczucie własnej wartości, staje się odpowiedzialne za siebie i innych, coraz bardziej uniezależnia się od zewnętrznych wpływów. Normalizacja jest głównym cele rozwoju i wychowania.
Wychowanie rozumiane było przez autorkę jako wspieranie, pomoc od samych narodzin w indywidualnym, psychofizycznym i duchowym rozwoju. Osoby dorosłe muszą przy tym respektować rolę polaryzacji uwagi oraz cel rozwoju – normalizację. Istotą wychowania jest doprowadzenie dziecka do samodzielności, niezależności od dorosłych, odpowiedzialności za siebie i świat.
Tak rozumiane wychowanie ma charakter pośredni. Zadaniem osób dorosłych jest organizowanie takiego otoczenia w domu, przedszkolu czy szkole, aby wesprzeć indywidualny rozwój dziecka. W otoczeniu zawarte być powinny „impulsy” odpowiadające wrażliwym fazom, pobudzające do działania a tym samym umożliwiające jak najczęstszą polaryzację uwagi. W takim otoczeniu dajemy więc dziecku szansę samodzielnego, skoncentrowanego działania, zgodnego z wrażliwymi fazami i aktualnymi potrzebami.
Przygotowane otoczenie ma więc być pomocą dla dziecka w rozwoju, ma być niejako drogowskazem podejmowanych działań, prowadzących do rozwoju osobowości. Ma być „startem do samodzielnego lotu” w świecie dorosłych.
justynak5